विदेशी मूलकी रुबी मेयर्स अर्थात् सुलोचनालाई भारतीय सिनेमाकी पहिलो महिला सुपरस्टारको उपाधि दिइएको थियो । असाध्यै सुन्दर, अदाले भरपुर र बोल्डनेसमा पनि अघि । उनीअघि केही महिला फिल्ममा नआएका होइनन् तर रुबी आफ्नो क्षमताले भारतकी पहिलो महिला सुपरस्टार बनिन् । यो त्यतिबेलाको कुरा हो जब भारतमा मौन फिल्म मात्रै बन्ने गर्दथे ।

फिल्ममा न त डाइलग हुन्थे, न गीत तर रुबीलाई जसले ठूलो पर्दामा देख्थे, उनीहरु हेरेको हेर्यै हुन्थे । क्रेज यस्तो थियो कि ठूल्ठूला अभिनेता सय रुपैयाँ पारिश्रमिक लिन्थे तर रुबी हरेक फिल्मका लागि पाँच हजार रुपैयाँ लिन्थिन् । त्यतिबेला महाराष्ट्रका गर्भनरको तलब पनि योभन्दा निकै कम थियो । सन् १९२५ मा फिल्ममा कदम राख्ने सुलोचनाले करिब ६५ वर्षको फिल्मी करियरमा १०७ भन्दा बढी फिल्ममा अभिनय गरिन् ।

जब फिल्ममा आवाजको प्रयोग हुन थाल्यो तब हिन्दीमा कमजोर बेलायती मूलकी रुबीलाई पाखा लगाइयो । एक वर्षको ब्रेक लिएर रुबीले हिन्दीमा महारत हासिल गरिन् र दमदार फिर्ती गरिन् । आफ्नै निर्माण कम्पनी रुबी पिक सुुरु गरिन् र सबैभन्दा बढी पारिश्रमिक पाउने नायिका बनिन् । आज उनकै फिल्म र उनको सफलताबारे कुरा गरौँ ।

जसले देखे हेरेको हेर्यै भएः

सन् १९०७ मा रुबी मेयर्सको जन्म पुणे, महाराष्ट्रमा भएको थियो । आफ्नो खर्च धान्नका लागि रुबी एक टेलिफोन अपरेटरको काम गर्ने गर्थिन् । टाइपिङ स्पिडमा उनीसँग कसैले पनि प्रतिस्पर्धा गर्न सक्दैनथ्यो र उनी यति सुन्दर थिइन् कि उनी सधैँ आकर्षणको केन्द्रमा पर्ने गर्थिन् । यता नै कोहिनुर फिल्म कम्पनीका मोहन भवनानीको उनीमाथि नजर पर्यो । मोहनले तुरुन्त सोधे, ‘सिनेमामा काम गर्छौ ?’ तर जवाफ नकारात्मक पाए ।

पहिलो फिल्मपछि रुबी मेयर्सबाट बनिन् सुलोचनाः

त्यतिबेला अभिनयलाई महिलाका लागि असाध्यै असभ्य पेशा मानिन्थ्यो । रुबीको सुन्दरताले कायल भइसकेका मोहन भवनानीले असाध्यै जिद्दी गरे र उनी अन्ततः फिल्ममा अभिनय गर्न राजी भइन् । यद्यपि, उनलाई अभिनयको कुरा अनुभव थिएन । यो मौन फिल्मको समय थियो जब फिल्ममा न त डाइलग हुन्थे न नै आवाज । रुबीले सन् १९२५ को फिल्म विर बालाबाट अभिनय सुरु गरिन् । फिल्ममा उनले मिस रुबी क्रेडित पाइन्, तर त्यसपछि रुबी सुलोचना बनिन् ।

भवनानीको निर्देशनमा बनेको फिल्मले सुलोचनालाई स्टार बनाइदियो तर केही फिल्मपछि सुलोचनाले कोहिनुर फिल्म छोडेर इन्पेरियल फिल्म कम्पनीसँग आबद्ध भइन् । यो कम्पनीसँग सुलोचनाले करिब ३७ फिल्म गरिन् ।

यीमध्ये टाइपिस्ट गर्ल (१९२६), बलिदान (१९२७), वाइल्ड क्याट अफ बम्बे (१९२७) निकै चर्चित रह्यो । सन् १९२८–२९ बीच रिलिज भएका फिल्म माधुरी, अनारकली र इंदिरा बीएले सुलोचनालाई सफल नायिकाको दर्जा हासिल गर्न सहयोग गर्यो ।

सुलोचनाको अगाडि फेल थिए पुरुष कलाकारः

सन् १९२५ देखि १९३० को समयमा भारतीय अभिनेताले सय भारु पारिश्रमिक पाउने गर्दथे तर सुलोचनाले हरेक फिल्मका लागि पाँच हजार भारु पारिश्रमिक लिन्थिन् । त्यतिबेला भारतका गभर्नर चार्ल्स हार्डिङ्ग्सको तलब पनि सुलोचनाको भन्दा कम थियो ।

 त्यो जमानामा जहाँ अभिनेता साइकल चढेर सेटमा आउँथे भने सुलोचना शेवरले र रोल्स रोयसजस्ता विलासी गाडीमार्फत् आउँथिन् । उनी गाडीबाट ओर्लिँदा वरिपरि उनलाई हेर्नेहरुको भीड लाग्ने गर्दथ्यो । मानिसमा यति क्रेज थियो कि भीडको डरले सुलोचना आफ्नो फिल्म हेर्न बुर्का लगाएर जाने गर्थिन् ।

भारतीय महिलाका लागि प्रेरणा बनिन् सुलोचनाः

पर्दामा बस्ने महिलाका लागि सुलोचना एक प्रेरणा बनिन् । उनले फिल्ममा स्विमिङ गरिन्, घोड सवारी गरिन् र स्टन्ट गर्नमा पनि पछि हटिनन् ।

चुम्बनको दृश्यले मच्चियो हंगामाः

हीर–रांझा फिल्ममा सुलोचनाले सह–कलाकार डी बोलिमोरियासँग चुम्बनको दृश्य दिँदा असाध्यै हल्ला खल्ला भएको थियो । सुलोचना हेर्दा हेर्दै मौन फिल्मकी सेक्स सिम्बल बनेकी थिइन् । रिलबाहेक वास्तविक जीवनमा पनि सुलोचनाले बोल्डनेसले मानिसहरुको ध्यान आफूतिर आकर्षित गर्थिन् ।

फिल्ममा डाइलग प्रयोग गर्न थालेपछि पछि परिन्ः

रुबी असाध्यै सफल थिइन् तर जब पहिलो बोल्ने फिल्म आलम–आरा आयो तब निर्माताले उनलाई साटो जुबैदालाई कास्ट गरे । रुबीको हिन्दी खासै राम्रो नभएकोले यस्तो गरिएको हो । जुबैदालाई हिन्दी र उर्दूको निकै राम्रो जानकारी थियो ।

सुलोचनालाई यो सह्य भएन । उनले समयसँगै अघि बढ्नका लागि फिल्मबाट एक वर्षको ब्रेक लिइन् र हिन्दी सिक्न थालिन् । यसैबीच सुलोचनाका सबै मौन चलचित्र साउन्डसँग पुनः बनाइयो । बिरबाला फिल्म माय म्यान नामबाट बन्यो ।

यस्तै, माधुरी, अनारकली, इन्दिरा बीएले पुनः बक्स अफिसमा गहिरो छाप छोड्यो । नयाँ नायिका नूरजहां, खुर्शिद, सुरैया आएपछि सुलोचनाको चर्चा कम भयो तर उनको रवैया र महँगो शौख जारी रहे ।

बोल्डनेसका कारण मोरारजी देसाइले प्रतिबन्ध लगाए सुलोचनाको फिल्मः

जुगनू फिल्ममा विद्यार्थी बनेकी सुलोचना र प्राध्यापक बनेका दिलिप कुमारबीच लभ एंगल देखाइयो । त्यतिबेला बम्बे स्टेटका तत्कालीन गृहमन्त्री मोरारजी देसाइले फिल्मलाई असभ्य र नैतिकता विरोधी बताउँदै यसलाई प्रतिबन्ध गरिदिए । फिल्ममा दिलिप कुमार र नूरजहां मुख्य भूमिकामा थिए तर सुलोचना फिल्ममा विद्यार्थी बनेकी थिइन् ।

चर्चा कम हुँदा एक्स्ट्रा बनिन्ः

जब सुलोचनाको फिल्म अनारकली तेस्रो पटक बन्यो तब सुलोचनाले मुख्य पात्रको साटो सलिमकी आमा जोधा बाईको सहायक भूमिका पाइन् । बिना रोय फिल्मकी नायिका थिइन् । आफ्ना महँगो शौख पूरा गर्नका लागि सुलोचना तयार भइन् । हेर्दा हेर्दै उनले साइड रोल पाउन पनि छोडिन् । त्यसपछि सुलोचना एक्स्ट्रा बनेर काम गर्न थालिन् ।

याे पनि :

अचला सचदेव : करोडौँकी मालिकको गरिबीमा बित्यो अन्तिम दिन, छोराले वास्तै गरेनन्; ३ महिना अस्पताल बसेपछि भयो मृत्यु

शौख ठूलो थियो, तर कमाई शून्यः

समय यस्तो पनि आयो जब सुलोचनाले इन्डष्ट्रिमा काम पाउनै छोडिन् । सुलोचनाका सुनका गहनालाई नक्कली गहनाले बिस्थापित गरे । आर्थिक संकटको समय सुरु भयो तर उनले कहिल्यै कसैको अगाडि हात फैलाइनन् । पहिलो महिला सुपरस्टार एक जुनियर आर्टिस्ट बनिन् । सुलोचनासँग काम त थिएन तर इन्डष्ट्रिले उनलाई भरपुर सम्मान दियो ।

सन् १९७३ मा सुलोचनालाई भारतीय सिनेमामा दिएको योगदानका लागि फिल्म जगतको सबैभन्दा सम्मानित दादा साहेब फाल्के अवार्डबाट सम्मानित गरियो । सुलोचना मानिसको नजरबाट टाढा हुन थालिन् । अन्ततः १० अक्टोबर सन् १९८३ मा गुमनाम जीवन बाँचिरहेकी सुलोचनाले संसार छोडेर गइन् ।

याे पनि :

नायिका बन्नु वेश्यावृत्तिभन्दा पनि खराब मानिने समयमा फिल्ममा आइन् देविका, ४ मिनेटको चुम्बनको दृश्यमा भएको थियो हंगामा

जितेन्द्र : नक्कली गहना पुर्‍याउने, नायिकाको डुप्लिकेट बन्नेदेखि सुपरस्टारसम्म

सुचित्रा सेन : फिल्म फ्लप हुँदा आफूलाई ३६ वर्षसम्म कोठामा कैद गरिन्, मृत्युपछि पनि देखाइएन अनुहार

दिव्या भारतीको दर्दनाक अन्त्य : १८ वर्षमा धर्म फेरेर साजिदसँग गरेकी थिइन् विवाह, ११ महिनापछि मृत्यु

दिव्या भारतीको दर्दनाक अन्त्य : १८ वर्षमा धर्म फेरेर साजिदसँग गरेकी थिइन् विवाह, ११ महिनापछि मृत्यु

परवीन बाबी : पागलखानामा हाँसेरै बिताइन् दिन, थुप्रै अफेयर तर अन्तिममा कोही रहेन, ३ दिनपछि भेटियो शव

मिना कुमारीको मृत्युमा नरगिसले भनेकी थिइन्, ‘तिमीलाई मृत्युको शुभकामना, यो धर्तीमा फेरि नआउ’

भारतका पहिलो महानायक डा. राजकुमार : २०५ फिल्ममा रक्सीको कुनै दृश्य थिएन, अपहरणमा पर्दा सरकारमाथि प्रश्न