कागले सधैँ आफ्नो भाषा बोल्छ, र त ऊ सधैँ स्वतन्त्र भएर आकाशमा उड्छ । तर एउटा सुगाले अरुको नक्कल गरेर गुलामी गर्न खोज्छ, त्यसैले त ऊ सधैँ पिन्जडामा कैद रहन्छ !
— टवीटे लता नेउपाने

यो ट्वीटमा ट्वीटे लताको ट्वीटरको निशाना कोही छ कि यो केवल एउटा ब्ल्याङ्क फायर हो म जान्दिनँ । रोचक कुरा, ओली सरकारको बुद्धि खसोखास यो ट्वीटको तीर ताकिन लायक छ । लकडाउन खुकुलो पार्ने योजनाको ऐनामा सरकारको यो सुगामार्गी चरित्र प्रस्टैै देखिन्छ । र, मुख छोपेर भन्न मन लाग्छ— कठै ! कत्ति न जान्ने हुँ भन्ने ओली सरकार माने  खसोखास सुगा सरकार ! मौलिक चिन्तन, नूतन परिकल्पना र विशिष्ट योजनाशून्य  । कहिले माथिकाको सुगा, कहिले तलकाको सुगा, कहिले परकाको सुगा । सदैव स्वत्व र निजत्वशून्य नक्कले सुगामात्र ।

कोरोनाकालीन लकडाउनको प्रयोजन एउटा थियो, सरकारले गर्‍यो अर्थोकै । यसले प्रायः सुकाम होइन केवल नकाम गर्‍यो । र, यसले दुनियाँको लिनुविधि हुर्मत लियो । नागरिकलाई घरघरमा थुनेर चाल पाइने गरी यसले घुस र कमिसन कुम्ल्यायो । यसले सडकमा नागरिकका थाप्लामा अनाहकमा लाठा बजार्‍यो । कोरोना माहामारीमा सीमापारिबाट घर आउन आतुर नागरिकहरुलाई यसले त्यतै बस, त्यतै मर भन्यो । आखिरमा चौतर्फी आक्रोश, निन्दा र विरोधपछि लम्बेतान लकडाउन खुकुल्याउन यो बाध्य भयो । तर लकडाउन खुकुल्याउनु के छ, यी अभागी आँखाले सरकारको बुद्धि खुकुलिएको पो देख्नुपर्‍यो ।

कोरोनाकालीन लकडाउनको प्रयोजन एउटा थियो, सरकारले गर्‍यो अर्थोकै । यसले प्रायः सुकाम होइन केवल नकाम गर्‍यो । र, यसले दुनियाँको लिनुविधि हुर्मत लियो । नागरिकलाई घरघरमा थुनेर चाल पाइने गरी यसले घुस र कमिसन कुम्ल्यायो । यसले सडकमा नागरिकका थाप्लामा अनाहकमा लाठा बजार्‍यो । कोरोना माहामारीमा सीमापारिबाट घर आउन आतुर नागरिकहरुलाई यसले त्यतै बस, त्यतै मर भन्यो ।

लाग्छ, यो सरकार पूरापूर समाज विमुख छ । पूरापूर जनजीवन विमुख छ यो । सामाजिक यथार्थको धरातलमा यो कहीँ छैन । यो कतै हावमा छ । त्यसैले त लकडउन खुकुल्याउने चेष्टामा यो तेस्रो काँटको जोक्करको औतारमा प्रकट भएको छ ।

लकडाउन खुकुल्याउन सरकारले कुन देशको ढाँचाको नक्कल गर्‍यो, थाहा छैन । तर शिरदेखि पुछारसम्म यो नक्कल हो, हुबहु नक्कल । ट्वीटे लताले भनेझैँ सुगे काइदाको नक्कल । खुकुलीकरणको यो ढाँचा हाम्रो यथार्थ भौतिक परिवेश, हाम्रो संस्कृति, हाम्रो जीवनशैली र लतमा कहीँ कतै केही फिट हुँदैन । यसको कथित खुकुलीकरणको जे हेर्‍यो, हाँस उठ्छ । यसको जे हेर्‍यो, जङ चल्छ । यसको जे हेर्‍यो, ओली सरकारको सुगे चरित्रप्रति दया जागेर आउँछ ।

सरकारको आदेश छ— यता पनि, उता पनि, जता पनि दूरी मिलाएर हिँड । ए बाबा ! दूरी मिलाएर हिँड्न मिल्ने ठाउँ भए न हिँड्नु । सडकका पेटीहरु मुखियाको लगौँटी जत्रा छन् । पदयात्रीहरु छन् कमिलाको गोलो सरी हुरुहुरु । जहाँ मान्छेलाई ढेप्दै, पन्छाउँदै, चेपिँदै हिँड्नुपर्छ, त्यहाँ, दूरी मिलाएर हिँड भन्छ सुगामार्गी बकलन्ठ सरकार !

आठ बाई दश फिटका भाडाका कोठामा चिया पसल छन् । गरिबका दुःख–जीलो गरिखाने सहारा हुन् ती । ती टोलैभरि छ्याप्छ्याप्ती छन् । तिनवटा बेन्च, सानो दराजे टेबल, ओभन, ग्यास सिलिन्डर, चिनी र चियाका बट्टा, दूधका पोका, गिलास र चम्चा, चिया डुलाउने ट्रे, चिया साहुको आसन— बस्, त्यहाँ यी सब हाजिर छन् । त्यहाँ तीनवटा बेन्चमा तीन जनाका दरले नौजना ग्राहक नित्य बस्छन् । ठाउँ नपाएर कोही उठ्ला कि भनी पालो कुर्ने कोही न कोही त्यहाँ हर्दम् हुन्छन् । आँखा फुटेको सरकार भन्छ— यस्ता खचाखच, गुजुमुज्ज, कुँडुले चिया पसलमा पनि दूरी मिलाएर बस ! चिया पसल दुई थरी छन्— सात्विक र मौका हेरी तामसी । सात्विक चिया पसलमा शुद्ध चिया बेचिन्छ । तामसी चिया पसल मौकामा चौका हान्छ । यो चौके सूर्योदयअघिदेखि चिया व्यापार थाल्छ, सूर्यास्त अघिदेखि दारु–दबा पेल्छ । शासनको आसनमा विराजमान मुखिया, बाबुसाहेब र ठालुहरुलाई कुनै बेला यी चिया पसल कम भट्टीबारे थाहा हुँदो हो । सत्ताको गद्दामा उक्लेपछि तिनले बिर्से । अहिले तिनलाई शायद होटल–रेष्टुराँका नाममा सोल्टी, याक एण्ड यती, हयात, द्वारिकाज् आदिमात्र थाहा छ । बालुवाटार दरबारबाहिर विशाल पटाङ्गिनी छ । त्यहाँ पाल टाँगेर, दूरी नापेर आसन अलग–अलग राखिन्छन् । धरातल छाडेर हावामा उडिरहेको राजातुल्य शासकलाई लाग्दो हो— ठाउँको यो सुबिधा जहाँ पनि र जहिले पनि मेरा सबै प्रजालाई उपलव्ध छ । र नै ऊ ढुक्कसँग फर्मान जारी गर्छ— सुरक्षित दूरी मिलाऊ, नत्र कडा कार्बाइ हुन्छ । यो ट्वीटमा वर्णित सुगा हो, जो कतैका कसैको नक्कल गरेर जान्ने पल्टिन्छ ।

आँखा फुटेको सरकार भन्छ— यस्ता खचाखच, गुजुमुज्ज, कुँडुले चिया पसलमा पनि दूरी मिलाएर बस ! चिया पसल दुई थरी छन्— सात्विक र मौका हेरी तामसी । सात्विक चिया पसलमा शुद्ध चिया बेचिन्छ । तामसी चिया पसल मौकामा चौका हान्छ । यो चौके सूर्योदयअघिदेखि चिया व्यापार थाल्छ, सूर्यास्त अघिदेखि दारु–दबा पेल्छ । शासनको आसनमा विराजमान मुखिया, बाबुसाहेब र ठालुहरुलाई कुनै बेला यी चिया पसल कम भट्टीबारे थाहा हुँदो हो । सत्ताको गद्दामा उक्लेपछि तिनले बिर्से ।

आयो कुरा अब रेष्टुरेन्टको । सरकार भन्छ— होम प्याकिङलाई छूट छ, भीडभाड गरे ठोकिन्छ । बडेबडे सेठहरुका बडेबडे रेष्टुरेन्टमा होम प्याकिङको धन्दा चल्ला । त्यो त आखिर चलिआएकै चलन हो । हुनेखानेले घरैबाट अर्डर गर्छन् र नोकर–चाकरलाई लिन पठाउँछन् । अथबा बडे रेष्टुरेन्टका बडे स्वामी ट्याक्क होम डेलिभरीको सेवा प्रदान गर्छन् । र नै त ती रेष्टुरेन्टमा दूरीको पालना हुनसक्छ । साना रेष्टुरेन्टमा के को होम प्याकिङ ? के को दूरीको पालना ? तिनको चलनै अर्कै छ । प्रायः एक, दुई, तीन, चार जना ग्राहकले अर्डर गरेपछि बल्ल भोजनको कुनै आइटम पकाइन्छ । ग्राहकविनै परिकार पकाएर, सढाएर थोडै डुब्नु छ र ! बाँकी कुरा चिया पसलकै सदर । ग्राहकहरु कुममा कुम जोडेर बस्छन् । ठाँवै साँगुरो छ ती गरुन् के ? रेष्टुरेन्टमा गइसकेपछि तिनलाई कोरोनाको के मतलब ? सरकारी आदेशको के मतलब ? ती गफिँदै, हल्ला गर्दै, मस्त मुद्रामा मांस–मदिरा उदरस्थ गर्छन् । सुगामार्गी सरकारलाई लाग्दो हो— म नवनरेशले आदेश दिएँ, आज्ञाकारी प्रजाहरुले पालन गरेकै होलान् । तर रेष्टुरेन्टको चाल अर्कै छ । करिबन छ बजेभित्रै ग्राहक भित्रिइसक्छन् । र, रेष्टुरेन्टको मूलद्वार बन्द हुन्छ । कदाचित गोप्य चेकजाँचमा मामाश्री आइहाले भने ? फुच्चे रेष्टुरेन्टका साहु भन्छन्– लकडाउनको पेलानबाट मामाहरु आपैmँ वाक्क–दिक्क भएका छन् । माथिका मालिकहरु हप्काउँदै भन्छन्— कडाइ पुगेन । तलका जनता धारे हात लाउँछन्— दमन अचाक्ली भो । न माथिको स्याबासी, न तलको जस । एक प्लेट मोमो र एक ट्वाक दारु टक््रयाएपछि थकित र आजीत मामाश्री मौन मुद्रामा मखलेल । बस्, फुच्चे रेष्टुरेन्ट आफ्नो सनातन शैलीमा चालू छ ।

तरकारी बजारमा दूरी मिलाऊ, नत्र....। ‘नत्र’को निर्मम लाठो बोकेको सुगामार्गी शासक तरकारी बजारको नाङ्गो यथार्थबाट सर्वथा अनभिज्ञ छ । अघिपछि सुरक्षाकर्मी र गाडीको लावालस्करमाझ साइरनको धाक लाउँदै त्यसको सवारी हुन्छ । अनि कसरी जानोस् ? कुनै बेला तरकारी किन्दा त्यसले तरकारी बजार देखेको हुँदो हो । अहिले बिस्र्यो । जब घाम डुब्न लाग्छ, तरकारी बजारमा तमासको चहलपहल शुरु हुन्छ । पसलेलाई आधा सढेका र सढ्न लागेका तरकारी कसैगरी बेच्नु छ । नत्र डुबिरहेको उसको व्यापार झन् डुब्छ । त्यसैले ऊ चिच्याउँछ— ‘जे पनि पच्चीसमा’, ‘जे पनि पच्चीसमा’ । डकलाउनमा इलम टुटेर गरिखाने गरीबहरु बुटिटाट भएका छन् । तिनलाई कोरोनाको रोगले भन्दा लकडाउनले थोपरेको भोकले पहिले मर्ने डर छ । त्यसले त चुत्थो तरकारी सस्तोमा किन्न ती हारालुछ गर्छन् । त्यो हतारमा, त्यो आतुरीमा, त्यो हाटहुटमा, त्यो भद्रगोलमा के को दूरीको पालना ?  विलासमहलबाट दूरीको पालनाको आदेश ठेल्नेहरुले तिनको साँझ–बिहानको छाक टारिदिने होइनन् क्या रे !

सरकार म ‘लाल’ हुँ भन्ने पार्टीको छ । त्यसैले होला, खुकुलिएको लकडाउनमा राता प्लेटधारी बाहनका स्वामीका लागि सडक फुक्काफाल खुला छ । अझ भनौँ, सडकमा तिनको एकाधिकार छ । लकडाउन खुकुलियो र अड्डाहरु खुल्न थाले । सरकारी, अर्धसरकारी, गैरसकारी सबै अड्डाहरु । राता प्लेटधारी गाडीवालहरु निजी बाहनमा अड्डा जालान् । उच्च ओहदावालाहरु सरकारी बाहनमा जालान् । मध्यम तहका कर्मचारी र कामदारलाई अड्डाका वाहनमा आइजाइको सुविधा प्राप्त होला । अनि निम्न तहका कर्मचारी र कामदारहरु ? सरकार भन्छ— ती हिँडेर आउँछन् । स्वास्थ्य वा दूरीको कारण जो हिँडेर आउन सक्दैनन्, सरकार ! के ती विनाकाम तलब पाउँछन् ? मौन भावमा सरकार भन्छ— नाइँ, जो आउँदैनन्, ती भोक र कालको शरण परुन् । सिंहासनमा ‘सर्वहारा’को ‘लाल’ सरकार छ । व्यवहारमा यी यस्तो छ ! विभेद, वञ्चना, अपहेलना, उपेक्षा र अन्ततः मृत्युको उपहार !

सरकार म ‘लाल’ हुँ भन्ने पार्टीको छ । त्यसैले होला, खुकुलिएको लकडाउनमा राता प्लेटधारी बाहनका स्वामीका लागि सडक फुक्काफाल खुला छ । अझ भनौँ, सडकमा तिनको एकाधिकार छ । लकडाउन खुकुलियो र अड्डाहरु खुल्न थाले । सरकारी, अर्धसरकारी, गैरसकारी सबै अड्डाहरु । राता प्लेटधारी गाडीवालहरु निजी बाहनमा अड्डा जालान् । उच्च ओहदावालाहरु सरकारी बाहनमा जालान् । मध्यम तहका कर्मचारी र कामदारलाई अड्डाका वाहनमा आइजाइको सुविधा प्राप्त होला । अनि निम्न तहका कर्मचारी र कामदारहरु ?

सुगामार्गी सरकारको सवारी नीति देखेर लोक तीन छक् परेको छ । गोर्खे ‘लाल’को अद्भुत नीति भन्छ— मोटर साइलमा दुई जना गुड्न पाइँदैन । किन विरलाकोटी सरकार ? किनभने दूरीको नियम भङ्ग हुन्छ । र, एकबाट अर्कोमा कोरोना सल्किन्छ । गजप छ, बा ! पति–पत्नी एउटै अड्डा वा उद्यममा काम गर्ने होलान् । तिनले अड्डा कसरी जाने ? लकडाउनभक्त सरकार भन्छ— पति शानले मोटरसाइलमा जाने, पत्नी लुखुरलुुखुर सडकमा ! ट्याक्सी निषिद्ध छ, एम्बुलेन्स दुर्लभ छ । टोलछिमेकको कोही बिरामीलाई बाइकमा अस्पतालमा लैजानु पर्‍यो । यस्तोमा के गर्ने सरकार ? सरकार भन्छ— नियम भनेको नियम हो, जङ्गेको नियम । मरे बरु बिरामी मरोस्, नियम तोड्न मिल्दैन । बस्, जङ्गको नियम !

बाहुबली राजमा आर्द पुकार, विनयशीलता, करुणा, विवेक, न्याय र उदार तर्कको कौनै काम छैन । काम छ केवल मुक्काको अथबा कमिलाको गोलोसरी सडक ढाकेर गर्जिने युवा आवाजको । व्यापारीहरुले मुक्का उजाउँदै जीवनभक्षी लकडाउन तोडेर पसल खोले । त्यो पनि अन्तका होइन, नयाँ सडकका व्यापारीहरुले ! लत्रिँदै घुँडा टेकेर सरकारले म लकडाउन खुकुल्याउँछु भन्यो । मलवाला धनाढ्यहरुले लकडाउन तोडेर मल खोले । सरकारले कान समातेर ‘हवस्’ भन्यो । लामबद्ध युवाहरुले सडकमा निस्केर दश अर्बको हिसाब खोई भने ? सरकार डरले काम्यो । र, युवाहरुका आँखा छल्न रातारात जाली हिसाब देखाइयो । बस्, जहाँ पनि भाउ शक्तिको छ । बाहुबली तत्वको आततायी राजमा भाउ मुक्काशक्तिको छ, धनशक्तिको छ, आवाजशक्तिको छ अथबा धाकशक्तिको छ । जोसँग यीमध्ये कुनै शक्ति छैन, तिनको बिजोक छ । ट्याक्सी चालकको बिजोक छ । टेम्पो, माइक्रो र बस चालकको बिजोक छ ।  तिनका खलाँसीको बिजोक छ । इलमविना यी सब भोकले मर्ने खतरा प्रबल छ । एकातिर मसिना कर्मचारी र कामदारलाई अड्डा जान बाहन छैनन् ।  आर्कातिर बाहनहरु बन्धनमा छन्, बाहन चालकहरुको यो हबिगत छ । गरिखाने यी दीनदुःखीको यो कन्तबिजोक किन ‘सर्वहारा’ सरकार ? लकडाउनको मान राख्न । दूरीको नियम तोड्न नदिन । महामारीबाट जनजनको जीवनरक्षा गर्न । यो बेथितिमा, यो भद्रगोलमा, यो अराजकतामा रक्षणका नाममा भक्षण भइरहेछ त सरकार ! लकडाउनको कहीँ कतै एकरत्ती पालना भएको छैन, यी चालक र खलाँसीहरु मात्रै लकडाउनका नाममा भोकै मारिन किन अशिप्त, सरकार ? जनप्रियताशून्य अटेरी, अघोरी र कठोरमति सरकार मौन छ ।

बस्, जहाँ पनि भाउ शक्तिको छ । बाहुबली तत्वको आततायी राजमा भाउ मुक्काशक्तिको छ, धनशक्तिको छ, आवाजशक्तिको छ अथबा धाकशक्तिको छ । जोसँग यीमध्ये कुनै शक्ति छैन, तिनको बिजोक छ । ट्याक्सी चालकको बिजोक छ । टेम्पो, माइक्रो र बस चालकको बिजोक छ ।  तिनका खलाँसीको बिजोक छ । इलमविना यी सब भोकले मर्ने खतरा प्रबल छ । एकातिर मसिना कर्मचारी र कामदारलाई अड्डा जान बाहन छैनन् ।  आर्कातिर बाहनहरु बन्धनमा छन्, बाहन चालकहरुको यो हबिगत छ । गरिखाने यी दीनदुःखीको यो कन्तबिजोक किन ‘सर्वहारा’ सरकार ?

बस्, भन्ने कुरो करिबन सकियो । ओली सरकारको दूरी पालनाको हावा नियम सर्वत्र हावा भयो । तैपनि दूर सिंशासनवासी सरकार आफ्नो अविवेकी हठमा कटिबद्ध छ । ऊ भन्छ— बरु आकाश खसोस्, धर्ती चिरा परोस्, दूरीको पवित्र मन्त्र म किमार्थ छाड्दिनँ ।

‘लाल’ ‘सर्वहारा’ सरकार ! यो अकिञ्चनको सानो निवेदन छ । लोकलाई लकडाउनको कहर कोरोनाको जहरभन्दा पनि असह्य भयो । कोरोना नियन्त्रण गर्ने दूरी पालनाको नियम कहीँ कतै कत्ति लागू भएन । सरकार ! अब एकमात्र उपाय हो— तुफानी वेगमा पीसीआर परीक्षण विस्तार, रोग पहिचान, व्यवस्थत क्यारेन्टाइनवास र उचित उपचार । जनताका टाउकामा लाठा ठोकेर दूरीको नियम पालना गराउन खोजे, श्री ‘लाल’ सरकार ! लाठाको जबाफ लाठैले दिन दुनियाँ बाध्य हुनेछ । लोकोक्ति भन्छ— अति गर्नु चार नगर्नु !

कोरोना कैरन

घुमिफिरी आफ्नै गुँडमा

सरकारका दुई अलङ्कार

हाम्रो सरकार, राम्रो सरकार

यस्तो दिन पनि आयो

विपतमा जसको देशै हरण भो

कोरोना युद्धका शहीदहरु

सरकारको अनुहार देखिने यो ऐना

लुकिँदैन, लडिन्छ र जितिन्छ

सरकार अस्वस्थ, स्वास्थ्य नीति बर्बाद

बाहुबली स्वास्थ्य नीति, सरकारी नरकयात्रा

दुई कोरोना विशेषज्ञ— तल पुन, माथि ओली

कोरोना कालमा छिमेकीको माया

धन्दा ठगीको, सरकार नेकपा डबलको

सरकार सनक सिं, लकडाउन सनक

सरकारका आँखा, प्रधानमन्त्रीको भाका

यो राष्ट्रवाद प्रभुको, यो देश कसको ?

कि रचनात्मक होऊ कि देवघाट जाऊ

तिनका नाउँमा जो मारिए

राष्ट्रवादको भेलमा भोकाको काल

प्रेमपथका वीर शहीद नवराज विक

हर रोगका एक दबा चइना टाइगर बाम