‘सरकारले बुझोस्— डाक्टर, नर्स रोबोट होइनन्, स्वीच अन गरको भरमा चल्ने । तिनलाई पनि अरु मान्छेलाई झैँ मृत्युको भय हुन्छ । तिनको पनि परिवार हुन्छ । आत्मसम्मान हुन्छ ।’
— सरिता तिवारी

०००

नयाँ वर्षको आगमनसँगै कोरोना भाइरसको कहर गहिरिँदो छ । संसारभरि कोरोना संक्रामकहरु बाँचिरहन संघर्षरत छन् । मृत्यु–शैय्यामा छटपटाइरहेकाहरु जीवनको अन्तिम पलको प्रतीक्षामा छन् । र, शोकाकूल जीवितहरुलाई मृत प्रियजहरुका शव कल्याणी धरणीमुनि सेलाउन भ्याईभ्याई छ । बचाउने र बाँच्ने संघर्षमाझ धरतीभरि भयबाट उत्पन्न कोलाहल र शोकबाट उत्पन्न  चीत्कार व्याप्त छ । लाग्छ, यो त केवल कोरोना आतङ्कको मध्यावधि हो । अस्तित्त्वको अझ निर्मम संघर्ष त बाँकी नै छ । अत्यासमय कोलाहल बाँकी छ । हृदयविदारक चीत्कार बाँकी छ । चीसा सुस्केरा हाल्दै आँखै अगाडि सदाका लागि हराइजाने प्रियजनहरुको संख्या गन्ने क्रम बाँकी छ । र, यो अकथनीय संघर्षको अन्त्यपछि जीवितहरुले सन्तापमय आँसु पुछ्दै क्षतविक्षत जीवनको पुनःनिर्माण प्रारम्भ गर्ने दिन आउन बाँकी नै छ ।

०००

हामी केही हुनेखानेलाई घरबन्दीमा बसेर खान्कीका मीठामीठा परिकार रोज्ने सुविधा छ, अस्पतलामा खुकुरीको धार टेकेर हर्दम् क्रियाशील डाक्टर–नर्सलाई रुखोसुखो गाँस टिप्ने सुविधाधरी छैन । हामीलाई यो हिट फिल्म कि त्यो हिट फिल्म भनी मस्ती वार्ता गर्ने अवसर छ, डाक्टर–नर्सलाई पलभर विश्राम गर्ने अवसरधरी छैन । हामीलाई रुमानी गीतको नशामा लठ्ठिन जति पनि समय छ, डाक्टर–नर्सलाई भयावह जोखिममाझ जीवन कतिन्जेल जोगिने हो भनी घोत्लिने समयधरी छैन ।

हप्तापछि हप्ता थपिन नथाक्ने हरिप लकडाउनमा कोही नित्य सुरक्षामय घरबन्दीमा मगनमस्त, कोही नित्य संघर्षको मृत्युमय मोर्चामा अस्तव्यस्त । हामी केही हुनेखानेलाई घरबन्दीमा बसेर खान्कीका मीठामीठा परिकार रोज्ने सुविधा छ, अस्पतलामा खुकुरीको धार टेकेर हर्दम् क्रियाशील डाक्टर–नर्सलाई रुखोसुखो गाँस टिप्ने सुविधाधरी छैन । हामीलाई यो हिट फिल्म कि त्यो हिट फिल्म भनी मस्ती वार्ता गर्ने अवसर छ, डाक्टर–नर्सलाई पलभर विश्राम गर्ने अवसरधरी छैन । हामीलाई रुमानी गीतको नशामा लठ्ठिन जति पनि समय छ, डाक्टर–नर्सलाई भयावह जोखिममाझ जीवन कतिन्जेल जोगिने हो भनी घोत्लिने समयधरी छैन । हामीलाई प्रियजनहरुसँग झन्झन् निकट भई माया प्रगाढ बनाउने मौका छ, डाक्टर–नर्सलाई आफ्ना चिचिला लालाबालालाई मयालु हातले स्पर्श गर्ने र म्वाई खाने छूटधरी छैन । हामीलाई ‘तिमी उता, म यता, माझमा लकडाउनको यो व्यथा, अहा म, कठै तिमी !’को भाकामा गजल विलाप गर्ने विलास उपलव्ध छ, डाक्टर–नर्सलाई आँखासामु प्रिय सहकर्मी मरिरहँदा रुने एक पल पनि उपलव्ध छैन ।

०००

विडम्बनावश, यो कोरोना सङ्कटमा हाम्रो जीवन रक्षा गरिदिने ज्ञान, सीप र कौशल भएका हाम्रा डाक्टर–नर्सहरु विवादमा परेका छन् । किन ? यिनको निन्दा भएको छ । किन ? लोकदृष्टिमा यिनको क्रूर छवि बनेको छ । किन ? यो विवाद, निन्दा र कुरुप छविको स्रष्टा को हो ? स्वयं डाक्टर–नर्सहरुका वचन र कर्म कि दूर गगनवासी सरकारको धरतीको स्वास्थ्य–नीति ?

के सरकारी के निजी प्रायः सबै अस्पतालमाथि पीडित लोकका अनेकओली फत्तुरहरु छन् । बिरामी भएर शरण पर्दा त्यसले मलाई शरण दिएन । त्यो शरणको मरण गर्न खोज्ने पापी हो ! पेट दुःखेर जचाउन जाँदा त्यसले मेरो व्यथाउपर शङ्का गर्‍यो । र, त्यसले साक्षात् कोरोना ठानेर मलाई अस्पतालको ढोकाबाट छिर्न दिएन । त्यसले हल्का ज्वरो आएको मेरो लोग्नेलाई शवगुहछेउ राख्यो । न उपचार न सुसार, पिउने पानीधरी नदिई त्यसले मेरो लोग्नेलाई मार्‍यो । यो अस्पताल गयो, त्यो अस्पताल जाऊ भन्छ । त्यो अस्पताल गयो, ऊ अस्पताल जाऊ भन्छ । र, अस्पताल चहार्दा चहार्दै बिरामी मर्छ । डाक्टर–नर्समाथि यो उसको फुत्तुर हो, र उसको पनि फत्तुर हो । धेरैजनाको फत्तुर हो यो । जुन अस्पताल हेर्‍यो, आउट डोर बन्द छ ।  गरिबका लागि इमर्जेन्सी कक्ष सात कोश टाढा छ । यी अस्पताल हामी गरिबका लागि  होइनन् । यी हुनेखानेका एकलौटी हुन् । यो मतको वृत्त सानोतिनो छैन । यी याबत् फत्तुरको एकीकृत ऐनामा डाक्टर–नर्सको अनुहार कस्तो देखिन्छ ? विरुप, कुरुप, विद्रूप र चरम् निष्ठूर ! विवेकहीन, संवेदनाहीन, करुणाहीन र चरम् अमानवीय ! डाक्टर–नर्सको यो उपद्रै ननिको पहिचान निर्माण गर्ने कर्ता को हो, र कारण के हो ?

सरकार राजाले झैँ आदेश दिन्छ, आदेश दिइनेसँग वार्ता र संवाद गर्दैन । सरकार नीलो आकाशमुनिका सबै कुरा जान्दछु भन्ठान्छ, र विषयगत जानकारको बाल मतलब राख्दैन । सरकार कोरोना सङ्कटको यो जटिल याममा पनि स्वास्थ्य मन्त्रीको पदमा गोबरगणेश टाइपका भक्तलाई काखी च्याप्न छाड्दैन । सरकार कोरोना भाइरसका र अन्य महलका बिरामीहरुलाई बलात् एउटै अस्पतालतिर धकेल्छ । र, डाक्टर–नर्सलाई अत्याउँछ । न कोरोना उपचारको प्रविधिमा उपयुक्त प्रशिक्षण, न उपयुक्त स्वास्थ्य साधन, न उपयुक्त उत्प्रेरणा र हौसला, न सङ्कटकालनि सुविधा र ढाडस । अनि डाक्टर–नर्स किन नअताल्लिउन् ? ती किन नडराउन् ? ती किन नतर्किउन् ?

यो माम्लोमा डाक्टर–नर्सका पनि धेरथोर खोट र खतबात होलान्, यो कुरा बुझ्दै गरुँला । र, बुझेको कुरा लोकलाई पछि भन्दै जाउँला । अहिलेलाई म सरकारको स्वास्थ्य–नीतिका कुरा गर्छु । ‘सरकारले बुझोस्— डाक्टर, नर्स रोबोट होइनन्, स्वीच अन गरको भरमा चल्ने । तिनलाई पनि अरु मान्छेलाई झैँ मृत्युको भय हुन्छ । तिनको पनि परिवार हुन्छ । आत्मसम्मान हुन्छ ।’ सरिता तिवारीको यो नजानिदो कटाक्षले सरकारको स्वास्थ्य–नीति र शासकीय प्रवृत्तिको झल्को दिन्छ । सरकार राजाले झैँ आदेश दिन्छ, आदेश दिइनेसँग वार्ता र संवाद गर्दैन । सरकार नीलो आकाशमुनिका सबै कुरा जान्दछु भन्ठान्छ, र विषयगत जानकारको बाल मतलब राख्दैन । सरकार कोरोना सङ्कटको यो जटिल याममा पनि स्वास्थ्य मन्त्रीको पदमा गोबरगणेश टाइपका भक्तलाई काखी च्याप्न छाड्दैन । सरकार कोरोना भाइरसका र अन्य महलका बिरामीहरुलाई बलात् एउटै अस्पतालतिर धकेल्छ । र, डाक्टर–नर्सलाई अत्याउँछ । न कोरोना उपचरको प्रविधिमा उपयुक्त प्रशिक्षण, न उपयुक्त स्वास्थ्य साधन, न उपयुक्त उत्प्रेरणा र हौसला, न सङ्कटकालनि सुविधा र ढाडस । अनि डाक्टर–नर्स किन नअताल्लिउन् ? ती किन नडराउन् ? ती किन नतर्किउन् ? र, कोरोना भाइरसको जीवनभक्षी भयबाट भाग्न तिनले इमर्जेन्सीको ढोका किन बन्द नगरुन् ? आउट डोर बन्द गरेको डाक्टर–नर्सले होइन, मैमात्र जान्ने हुँ भन्ने सरकारले हो । बन्द गर्छ सर्वज्ञानी सरकार, दोष जान्छ अकिञ्चन डाक्टर–नर्सहरुलाई । बिमारको प्रकृति हेरी अलग–अलग अस्पतालको प्रबन्ध हुनुपर्ने हो । एकातिर कोरोना अस्पताल, अर्कातिर कोराना इतर अस्पताल । सरकार सर्वथा पृथक् बिरामीलाई एउटै डालोमा कोच्छ, र एउटै अस्पतालतिर धकेल्छ । नतिजा के हुन्छ ? अस्पतालमा सन्देह, अन्योल, भय र भद्रगोल व्याप्त हुन्छ । भद्रगोलको सिर्जना गर्छ गगनवासी सरकार, अपजस थोपरिन्छ धरतीवासी डाक्टर–नर्सहरुमाथि । अनि लोकदृष्टिमा डाक्टर–नर्सहरुको कुरप, विरुप, विद्रूप र चरम् निष्ठुर छवि किन नबनोस् ?

सरिता तिवारीको कथनमा अकाट्य दम छ । डाक्टर–नर्सहरु संवेदना, इख, करुणा, माया, भय र आत्मरक्षाको भावनारहित निर्जीव रोबोट होइनन् । तसर्थ सरकारको विवेकहीन निर्णय र राजसी आदेश मान्न ती किन अभिशप्त होऊन् ? डाक्टर–नर्सका पनि आफूमाथि आश्रित प्रियजनहरु हुन्छन् । ती प्रियजनहरुका लागि जिउनु र जिइरहनु तिनको इच्छा पनि हो, दायित्व पनि हो । अस्पताल सैन्य प्रकृतिको बाहुबली संस्था किमार्थ होइन । तसर्थ अस्पतालका स्वास्थ्यकर्मीहरु सरकारको जर्नेली आदेश पालना गर्न आँखा चिम्लेर मृत्युको वेदीमा होमिन किन श्रापित होऊन् ?

मैले कति भन्न जानेँ थाहा छैन । भनाइको ढङ्ग नपुगे पनि आखिर कुराको चुरोचाहिँ यही हो ।

कोरोना महामारीविरुद्धको भीषण एवं अतिशय जोखिमपूर्ण युद्धमा सबैभन्दा मूल्यवान् मानिस डाक्टर र नर्सहरु हुन् । स्वास्थ्य सहायक र सफाइकर्मीहरु हुन् । जीवित बिरामीवाहक एम्बुलेन्स चालक र मृत बिरामी बाहक ट्रक चालकहरु हुन् ।  तर क्रूर शासनतन्त्रद्वारा यी सब उपेक्षित छन्, प्रताडित छन्, अपमानित छन् । र, शासकहरुको अविवेक, अदूरदर्शिता, हेलचेक्य्राइँ र बलमिच्याइँसामु डाक्टर–नर्सहरुको कन्जबिजोक कहिनसक्नु छ । यो नेपालको मात्र होइन, विश्वभरिको साझा कथा र व्यथा हो ।

कोरोना माहामारीविरुद्धको भीषण एवं अतिशय जोखिमपूर्ण युद्धमा सबैभन्दा मूल्यवान् मानिस डाक्टर र नर्सहरु हुन् । स्वास्थ्य सहायक र सफाइकर्मीहरु हुन् । जीवित बिरामीवाहक एम्बुलेन्स चालक र मृत बिरामी बाहक ट्रक चालकहरु हुन् ।  तर क्रूर शासनतन्त्रद्वारा यी सब उपेक्षित छन्, प्रताडित छन्, अपमानित छन् । र, शासकहरुको अविवेक, अदूरदर्शिता, हेलचेक्य्राइँ र बलमिच्याइँसामु डाक्टर–नर्सहरुको कन्जबिजोक कहिनसक्नु छ । यो नेपालको मात्र होइन, विश्वभरिको साझा कथा र व्यथा हो । नाक, आँखा र चर्मरक्षा गर्ने उपयुक्त साधन उर्फ इपिईको माग गर्दै सडकमा उत्रिन विवश डाक्टरहरुलाई पाकिस्तानको बकलन्ठ सरकारले निर्घात पिट्यो । तिनलाई सडकमा उत्रिएर ‘हामी नमर्न पाऊँ सरकार’ भन्न पनि हक भएन । बेलायत र अमेरिकाका भयाक्रान्त नर्सहरु सरकासँग पीपीई आदिको उचित प्रवन्धको याचना गर्दै प्लेकार्ड बोकेर अस्पताल अगाडि उभिए । बन्दुक र गोली, युद्धक विमान र युद्धपोत, मिसाइल र एटम बम एवं युद्धकारी भयानक सैन्यबलका धनी यी ‘महान् लोकतन्त्रवादी’ देशसँग कोरोनाविरुद्धको लडाइँमा लगाउने सुरक्षादायी साधन, आइसीयू कक्ष र भेन्टिलेसधरी छैनन् । कारोनाविरुद्ध अग्रिम मोर्चामा युद्धरत डाक्टर–नर्सहरुका याचनालाई ती एक कानले सुनेर अर्को कानले उडाइदिँदै छन् । र, डाक्टर–नर्सहरु पीपीईको सट्टा फ्यालफ्याले रेनकोट लगाएर बिरामीको उपचार गर्न र छिटै मर्न अभिशप्त छन् ।

अचम्म लाग्छ, यत्रो बेवास्ता, अभाव र भयको बीचमा पनि डाक्टर–नर्सहरु आ–आफ्ना कर्ममा कटिबद्ध छन् । ती मृत्युको उपत्यकातुल्य मोर्चा छाडेर ज्यान जोगाउ अभियानमा किन नभागेका होलान् ? मलाई लाग्छ, नभाग्नुका मूलतः तीन कारण छन् । एक, जिउने उत्कट इच्छाले आफ्नो ज्ञान, सीप र सेवाको शरण परेका निरुपाय बिरामीहरुलाई मर्न छाडेर आफूमात्रै  बाँच्न कसरी भागूँ भन्ने करुणामयी भावना । दुई, सङ्कटकालमा सके बिरामीलाई निको पारुँला, मर्नुपरे आफैँ मरुँला भन्ने पेशागत संहिताबोध । र तीन, घर–परिवारको खाइजीविका, शिक्षा र स्वास्थ्यको मेलोमेसो । हाम्रा रैथाने डाक्टर–नर्सहरु सङ्कटकालीन मोर्चाबाट नभाग्ने कारण पनि आखिर यिनै त हुन् ।  

डाक्टर अब्दुल मबुद चौधरी https://e3.365dm.com

डाक्टर चौधरीलाई कोरोना भाइरसले गाँज्यो । र, मृत्यु शैय्याबाट आफ्नो फेसबुकमा उनले प्रधानमन्त्री बोरिस जोन्सनलाई एउटा आग्रह गरे । मिस्टर जोन्सन, मृत्युमुखी मोर्चामा कार्यरत डाक्टर–नर्सहरुका लागि उपयुक्त पीपीईको तत्काल प्रबन्ध मिलाऊ ! डाक्टर चौधरीको आग्रहको आशय सतहमा यस्तो थियो । तर यसको आक्रोशमय निहितार्थ भने अर्कै थियो । मिस्टर जोन्सन, म तिम्रो लापर्बाहीयुक्त क्रूरताको शिकार भएँ । यो कूरता अरुहरुमाथि नथोपर !

प्रसङ्गवश, ब्रिटेनमा जीवनरक्षक डाक्टरहरुमाथि सरकारी क्रूरताको जघन्य कथा रचियो । कथा यस्तो छ । आठ आप्रवासी डाक्टरले कोरोनामोर्चामा ज्यान गुमाए । तिनमा एकजना थिए भारतीय मूलका डाक्टर अब्दुल मबुद चौधरी । एक वर्षअघि यी आप्रवासी डाक्टरहरु छिछि–दूरदूरको निशाना बनेका थिए । ब्रिटेनको आकाशमा ब्रेक्जिटको उन्माद र नश्लीय मनोरोगबाट निसृत अहंकार व्याप्त भयो । कतिपय सङ्कीर्णमति रैथाने गोराले यी आप्रवासी डाक्टरलाई आफ्नो अवसर र सुख लुट्न आएका भतुवा ठाने । अस्पतालमा जहाँ साह्रोगाह्रो छ, यिनलाई त्यहीँ खटाइयो । यी नित्य–निरन्तर  अवहेलना र अपमानको शिकार भए । अहिले कोरोनाकालमा पनि यिनको हबिगत त्यही भयो । जताजता कोरोना संक्रमण र मृत्युको सर्वाधिक जोखिम छ, आप्रवासी डाक्टरहरु  त्यतातता धकेलिन विवश छन् । डाक्टर चौधरीलाई कोरोना भाइरसले गाँज्यो । र, मृत्यु शैय्याबाट आफ्नो फेसबुकमा उनले प्रधानमन्त्री बोरिस जोन्सनलाई एउटा आग्रह गरे । मिस्टर जोन्सन, मृत्युमुखी मोर्चामा कार्यरत डाक्टर–नर्सहरुका लागि उपयुक्त पीपीईको तत्काल प्रबन्ध मिलाऊ ! डाक्टर चौधरीको आग्रहको आशय सतहमा यस्तो थियो । तर यसको आक्रोशमय निहितार्थ भने अर्कै थियो । मिस्टर जोन्सन, म तिम्रो लापर्बाहीयुक्त क्रूरताको शिकार भएँ । यो कूरता अरुहरुमाथि नथोपर !

व्यक्त गर्न खसखस लागेको अब केवल एउटा धृष्टतापूर्ण जिज्ञासा छ । कोरोना महामारीको आसन्न सङ्कट भयावह छ । स्वास्थ्यमन्त्रीको आसनमा विराजमान छन् स्वास्थ्य शिक्षा र इमानको पाठशालाको शिशु कक्षामा भर्ना गरिन लायक मनुवा । यी मनुवालाई अलि दिन विश्राम गर्न दिए यिनको पनि कल्याण होला, लोकको पनि कल्याण होला । र, न्यूनाधिक विधागत ज्ञान र अनुभवयुक्त डाक्टर भगवान कोइरालालाई स्वास्थ्यमन्त्री बनाए कसो होला ? अथबा डाक्टर शरद वन्तलाई, अथवा डाक्टर महेश मास्केलाई.....। र, चेन अफ कमाण्डको रचना गर्ने हस्तक्षेपरहित अख्तियार निजलाई दिए स्वास्थ्य नीतिको यो बेथिति तैबसेक थितिमा बदलिँदो हो कि ?

सानो मुखले ठूलो कुरा गरेको बात लागे लागोस्, सत्य कुरा त भन्नैपर्छ  । सरकारको यो संङ्कीर्ण एवं बाहुबली स्वास्थ्य नीति र व्यवहार खसोखास नरकउन्मुख छ । यो अन्धेर नगरीमा भरोसा अब उनको र उनैको मात्र छ । भगावन् श्री पशुपतिनाथले यो सररकारी नरकयात्राबाट हाम्रो उद्धार गरुन् !

विगत केही समयदेखि दैनिक एवं एक दिन विराएर प्रकाशित हुँदै आएको कोरोना कैरन श्रृङ्खलाको लेख अब उप्रान्त साप्ताहिक रुपमा नियमित प्रकाशित हुनेछ । रातोपाटी

लेखकका चित्र र माथिको चित्रका रचनाकार : रमेश जंग कुँवर

कोरोना कैरन

घुमिफिरी आफ्नै गुँडमा

सरकारका दुई अलङ्कार

हाम्रो सरकार, राम्रो सरकार

यस्तो दिन पनि आयो

विपतमा जसको देशै हरण भो

कोरोना युद्धका शहीदहरु

सरकारको अनुहार देखिने यो ऐना

लुकिँदैन, लडिन्छ र जितिन्छ

सरकार अस्वस्थ, स्वास्थ्य नीति बर्बाद

बाहुबली स्वास्थ्य नीति, सरकारी नरकयात्रा