स्थानीय तह निर्वाचन २०७९ को परिणामले कर्णालीका दलहरूको शक्ति सन्तुलनमा परिवर्तन आएको छ । २०७४ मा तेस्रो राजनीतिक दलका रुपमा रहेको नेपाली काँग्रेस यसपटक पहिलो शक्तिका रुपमा उदाएको छ । त्यस्तै २०७४ मा पहिलो पार्टी बनेको एमाले तेस्रो स्थानमा खुम्चिन पुगेको छ । यो निर्वाचन परिणामले माओवादी केन्द्रलाई थोरै घाटा लागेपनि ‘पोजिसन’ मा भने विगतमा जस्तै दोस्रो स्थान कायम राखेको छ । ७९ वटा स्थानीय तह रहेको कर्णालीमा ३२ वटा पालिकामा काँग्रेस, २३ मा माओवादी र १५ मा एमालेले जित निकालेका छन् ।

एकीकृत समाजवादीले चार र स्वतन्त्र पाँच जनाले जितेका छन् । एमाले पराजित हुनुको कारण पार्टी फुटको असर र पार्टीभित्रकै अन्तर्घात भएको एमाले नेताहरुले बताएका छन् । यद्यपी गठबन्धनभित्र भने काँग्रेसले अन्तर्घात गरिरहेको माओवादी–समाजवादीको आरोप छ । गठबन्धनले काँग्रेसलाई फलिफाप भएपनि माओवादीले भने दुईवटा पालिका गुमाएको छ ।

जबकी माओवादी एक्लैले ३९ वटा पालिकामा वर्चश्व कायम राख्ने ल्याकत राख्थ्यो । एमाले विभाजन पछि माओवादी कर्णालीमा पहिलो शक्ति मान्दै आएको थियो । गठबन्धन गरेर जाने कुरामा माओवादीले पुर्ण रुपमा पालना गरेपनि काँग्रेसले इमान्दारीता नदेखाएको माओवादीको निष्कर्ष छ । माओवादीकी प्रदेश अध्यक्ष विमला केसी तालमेल भएको ठाउँमा पनि काँग्रेसले माओवादीलाई भोट नदिएको र माओवादीले काँग्रेसलाई दिनुपर्ने भोट दिएको बताउँछिन् । गठबन्धनको प्रदेशस्तरीय संयन्त्रले वैशाख ११ गते कर्णालीका ८ वटा जिल्लामा भागवण्डाको टुङ्गो लगाएको थियो ।

सुर्खेतमा काँग्रेस र रुकुम पश्चिममा माओवादीको आ–आफ्नै अडानका कारण गठबन्धन हुन सकेको थिएन । यी जिल्लामा गठबन्धनका लागि केन्द्रीय सर्कुलर नभएपनि दलहरुले स्वच्छ प्रतिस्पर्धा गर्ने तर गठबन्धन भन्दा बाहिर तालमेल गर्न नपाइने बताएका थिए ।

यद्यपी स्थानीयस्तरमा दलहरुले गठबन्धनको निर्णयलाई लत्याउँदै अन्य दलहरुसँग पनि तालमेल गरेका थिए । सुर्खेतमा नेपाली काँग्रेसले पार्टीभित्रैबाट सुरक्षित नहुनेदेखेपछि अन्तिममा (वैशाख १६)  आएर तालमेल गरेको थियो । रुकुम पश्चिममा भने काँग्रेसले गठबन्धनको निर्णय विपरित एमालेसँग तालमेल गरेको थियो । जसको बलमा दुई वटा पालिकामा काँग्रेसले जित्यो । सुर्खेतमा काँग्रेसले आफ्नै कारण घाटा ब्यहोनुप-यो ।

अन्य जिल्लाहरुमा पनि कुनै कुनै ठाउँमा गठबन्धन कायम रहेपनि अधिकांश ठाउँमा गठबन्धन कायम रहन सकेन् । सुर्खेतमा केही रुपमा घाटा लागेपनि प्रदेशमा काँग्रेसलाई पहिलो शक्ति बन्न पाएकोमा ‘हाइसन्चो’ नै छ । तर समाजवादी र माओवादीका नेताहरु भने त्यसको निर्मम समीक्षा हुनुपर्ने बताउँछन् । अर्कोथरी नेताहरु स्थानीय स्तरमा तालमेल नै नभएकाले यसलाई गठबन्धन भन्न नहुने समेत तर्क गर्छन् ।

काँग्रेस गठबन्धन विपरीत गयो, समीक्षा हुनुपर्छ : माओवादी

माओवादी केन्द्र कर्णाली प्रदेशका इञ्चार्ज कालीबहादुर मल्ल गठबन्धन दलभित्रको ठुलो पार्टी मानिएको काँग्रेसको इमान्दारीता नदेखाएकाले त्यसको समीक्षा स्वरुप मात्र आगामी प्रदेश र संघको चुनावमा तालमेल गरेर जानुपर्ने तर्क गर्छन् ।

उनले भने,‘कर्णालीमा बैठक बस्दा, पालिकाहरुको भागवण्डा गर्दापनि काँग्रेसको इच्छा देखाएकै थिएन । गठबन्धन सफल भयो कर्णालीमा भनेर भन्न सकिदैन । काँग्रेसले धुर्त्याइँ गर्‍यो ।’

उनले काँग्रेसभित्रको आन्तरिक किचलोले गठबन्धनलाई प्रभाव पारेको बताए । ‘काँग्रेसभित्रको टुटफुटको कुराले समस्या भयो,’ उनी भन्छन्, ‘संस्थापन समूहले गठबन्धन मान्ने तर कोइराला समुहले गठबन्धन नमान्ने रणनीति बुन्यो । अर्को कुरा गठबन्धन भएको ठाउँमा पनि काँग्रेसका उम्मेदवारलाई माओवादीले भोट दिने तर माओवादीका उम्मेदवारलाई काँग्रेसले भोट नदिएको पाइयो ।’ उदाहरणका लागि वीरेन्द्रनगरलाई नै लिन सकिने माओवादी नेताहरुको भनाइ छ । यहाँ काँग्रेसको आन्तरिक कारणले न काँग्रेसले नै जित्नसक्यो, न काँग्रेसको अर्को समुहले माओवादीका उपप्रमुखका उम्मेदवारलाई भोट नै दियो ।

मल्ल काँग्रेसको धुर्त्याइँको विषयमा गम्भीर समीक्षा हुनपर्ने बताउँछन् । साथै उनी उम्मेदवार चयनमा पनि समस्या भएकाले माओवादीको केही सीट गुमेको बताउँछन् ।

‘काँग्रेसका कारण पाउनु पर्ने सीट न हामीले पायौं न काँग्रेसले पायो, उनी भन्छन्,‘त्यो सीट एमालेले पायो । त्यो रेकर्ड हामीसँग छ ।’ यद्यपी उनी गठबन्धनको सूत्रधार दल माओवादी भएकाले गठबन्धन कायम रहनुपर्ने तर्क राख्छन् । स्थानीय चुनावको जस्तो गठबन्धनको औचित्य नभएको उनको कथन छ । केन्द्रीय गठबन्धनको सूत्रले निर्देशन गरेका सबै सूत्र माओवादी पार्टीले पालना गरेको मल्लले दाबी गरे । कर्णालीमा माओवादी पहिलो शक्ति हुनुपर्ने हो,’ उनले भने,‘ हामीले गठबन्धनको केन्द्रीय सर्कुलरलाई निर्मम रुपमा समिक्षा होस् भन्ने चाहना पनि हो । हामीले पार्टी हेडक्वाटरलाई पनि भनेका छौं ।’

माओवादी केन्द्रका केन्द्रीय सदस्य एवं सुर्खेत जिल्लाका इञ्चार्ज झकबहादुर मल्ल (सुदीप)गठबन्धनको मुल उद्देश्य भनेको प्रतिगमनलाई परास्त गर्ने भएकाले अहिले देखिएका त्रुटीहरुलाई सच्याउँदै संघ र प्रदेशको निर्वाचनमा पनि गठबन्धन कायम राख्नुपर्ने बताउँछन् ।

‘हाम्रो पार्टीले कर्णालीमा जुन अपेक्षा गरेको थियो । त्यो हुन सकेन् । तथापि आफ्नो विरासतलाई केही रुपमा जोगाउन सफल भएको छ । आगामी संघ र प्रदेशको चुनावा पनि गठबन्धन हुनुपर्छ र प्रतिगमनलाई परास्त गर्नुपर्छ भन्ने हो,’मल्लको भनाइ छ ।

समाजवादीका नेता भन्छन्–‘काँग्रेसको अहम्ले २० प्रतिशत पनि गठबन्धन भएन’

एकीकृत समाजवादीका प्रदेश अध्यक्ष अमरबहादुर थापा कर्णालीमा गठबन्धन सफल नभएको बताउँछन् । पालिकाहरुमा गठबन्धन खासै गतिलो भएन । स्थानीय तहमा मान्छेहरु धेरै महत्वाकांक्षी हुन्छन् । र, सबैलाई नियन्त्रणमा लिन पनि सकिँदैन,’ उनले भने, ‘काँग्रेसको अहंमता र दम्भले गर्दा गठबन्धन प्रभावकारी हुन सकेन । काँग्रेसको कारणले अलिकति हामीमाथि बढी प्रहार भयो ।’

थापा चारवटा पालिकामा जितेकोमा सन्तुष्ट छन् । उनले महानगर र उपमहानगरमा गठबन्धन भएपनि गाउँ तथा नगरमा एक्ला एक्लै लडेको भन्दा उपयुक्त हुने तर्क गरे । २० प्रतिशत पनि गठबन्धन कायम भएन,’उनले भने,‘ अहिले खाली पाँच दलीय गठबन्धन फलाना ठाउँमा हा-यो, जित्यो भनिएको छ । त्यो हावादारी कुरा हो । गठबन्धन नै भएको छैन् ।  अर्को कुरा गठबन्धन गर्ने तरिका पनि मिलेन । यदि गठबन्धन नै गर्नुथियो भने चैत्र महिनामै सबै खाकाहरू तयार पारिसक्नुपर्ने हो ।’

एकीकृत समाजवादीकी केन्द्रीय सदस्य देवी ओली राष्ट्रियस्तरमा भए अनुसारको  कर्णालीमा हुन नसकेको बताउँछिन् ।  गठबन्धनमा इमान्दारीता कायम भएन् । गठबन्धन भनेको संविधान र संघीयतामाथि आएको खतरा बचाउनका लागि भएको हो,’ उनी भन्छिन्,‘केही समय अझै खतरा भइरहने भएकाले पनि गठबन्धन कायम हुनुपर्छ भन्ने हो । तर अहिले जुन तरिकाले गठबन्धन भयो त्यसको औचित्य छैन । गठबन्धन भित्रका दलहरुले गम्भीरता पूर्वक इमान्दारीता देखाएर अघि बढ्नुपर्छ ।’

पहिलो भएकोमा काँग्रेस नेता खुसी

काँग्रेस प्रदेश सभापति ललितजङ्ग शाही पहिलो दल बनेकोमा खुसी छन् । उनी गठबन्धनभित्र अन्य दललाई घात नगरको दाबी समेत गर्छन् ।  काँग्रेस कर्णाली प्रदेशका प्रवक्ता दमन शाही पनि गठबन्धन भएको ठाउँमा इमान्दारीता कायम रहेको दाबी गर्छन् ।

‘अंकगणित केही तलमाथि हुनु स्वभाविक हो । यसबाट आएको उपलब्धिलाई बचाएर आउने निर्वाचनमा मजबुत बनाएर अघि बढ्नका लागि टेवा पुग्छ’, उनले भने,‘अन्य दलहरुले भनेजस्तो छैन ।  संविधान बचाउने कुरामा हामी एक ठाउँमा आएका थियौं । अझै पनि संविधानमाथिको खतरा कायम रहेकाले गठबन्धन कायम हुनुपर्छ भन्ने हो ।’

यो पनि

कर्णालीमा गठबन्धनले काँग्रेसलाई फलिफाप, एमालेलाई धक्का

प्रभावहीन गठबन्धनले सुर्खेतमा काँग्रेसलाई घाटा, एमालेलाई फाइदा

रुकुम पश्चिममा एमालेसँग तालमेल गरी काँग्रेसको ‘इन्ट्री’

कालिकोटमा दोहोरो गठबन्धनका बाबजुद काँग्रेस दुई पालिकामा सीमित, एमाले शून्य