भर्खरै युट्युवमा रिलिज भएको प्रकाश सपुतको नयाँ गीत ‘पीर’ विवादमा आएको छ । कसैले यसलाई १० वर्षे जनयुद्धका लडाकुसहित सिंगो नेपाली समुदायको यथार्थ भन्दै प्रशंसा गरिरहेका छन् भने कसैले परिवर्तनका लागि भएको माओवादी जनयुद्धलाई गलत ढंगले प्रस्तुत गरिएको र नारी अस्तित्व माथि औँला उठाएको भन्दै चर्को आलोचना गरेका छन् ।

गीतको आलोचना वा प्रशंसा गर्नु पूर्व गीतको पृष्ठभूमि हेरौं । गीतलाई माओवादी आन्दोलन अन्त्य भई शान्ति सम्झौतामा आएदेखि हालको अवस्थालाई चित्रण गर्दै कथावस्तु समेटिएको छ । युद्धकालमा जनवादी विवाहमा बाँधिएका जोडीहरू आर्थिक सङ्कटबाट गुज्रिरहँदा पनि श्रीमान् विदेश नगई देशको लागि केही गर्ने अडानमा हुन्छ । उक्त देशभक्तिको भावनालाई प्रतिकार गर्दै आफू पनि देशको लागि लडेको तर देशले आफूलाई नहेरेको भन्दै शरीरमा गोलीका छाप देखाउँदै श्रीमती विदेश गएर धन कमाउने निधो गर्छिन् ।

श्रीमती विदेशिएको ३ महिनासम्म पनि फोन सम्पर्क नहुँदा श्रीमान् हतारिन्छ र एकदिन साथीको लहलहैमा यौनप्यास मेटाउन भनी एउटी यौनकर्मीकहाँ पुग्छ । तर विडम्बना ती यौनकर्मी पूर्व जनमुक्ति सेना हुन्छिन् । त्यसपछि उनकी श्रीमतीको भिडियो सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भएको देखाइएको छ, जसमा उनकी श्रीमतीले आफूलाई तीन महिनादेखि बन्दी बनाएर राखेको र उद्दार गर्न अपिल गरेको प्रसंग छ । आफ्नी श्रीमतीको उद्दारका लागि सम्बन्धित निकायमा जाँदा कसैको सकारात्मक प्रतिक्रिया आउँदैन । बरु आफू युद्ध लड्दाका सुप्रिमो कमरेडलाई गुहार गर्दा आलटाल गरेको देखिन्छ । अन्तिममा श्रीमान् आफै पनि विदेशिएको कथावस्तु गीति भिडियोमा देखाइएको छ ।

१० वर्षे जनयुद्ध नेपालको एक गर्विलो इतिहास हो । जनयुद्धकै बलमा र माओवादी नेतृत्वको मोडालिटिमा नै वर्तमान नेपालको स्थापना भएको हो । जसले गर्दा दलित, महिला, जनजाति, थारू, मुस्लिम जस्ता उत्पीडित वर्गले राज्यको प्रशासनिक क्षेत्रमा स्थान पाए । समान, सम्मान र स्वतन्त्र रुपमा बाँच्न पाउने अधिकारको सुनिश्चित गरे । समानुपातिक  समावेशीता, समानता, धर्म निरपेक्षता, संघीयतासँगै लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाल माओवादीकै देन हो, यसमा कुनै दुईमत छैन । यति हुँदा पनि तिनै नेता कार्यकर्ताहरूबाट नै दलित शोषण, महिला शोषण जारी नै छ, जसलाई वर्तमानमा भैरहेका घटनाहरूबाट प्रष्ट्याउन सकिन्छ । यसले उन्मुक्ति पाएको छैन । बाहिर हामी परिवर्तनकारी योद्धा भन्दै छाती फुलाउनेहरू भित्र जातपात, धर्म र लिंगकै नाममा नाक खुम्चाउने र षड्यन्त्रकारी भूमिका निभाउने प्रवृत्ति यथावत नै छ ।

प्रकाश सपुतको उक्त गीतको कथावस्तु हेर्दा कुनै गलत नियत देखिदैन । उल्टै यसले राज्यलाई सचेत गराएको देखिन्छ । माओवादी एउटा विचारको क्रान्ति थियो तर जब शान्ति प्रक्रियासँगै सत्तामा आएपछि विचारको विकास हुन सकेन । पुँजीवादी संसदीय व्यवस्थासँग आत्मसमर्पण गरेपछि घाइते अपाङ्ग योद्धाहरूको कुनै मतलव गरिएन । देशका लागि आहुति दिन तयार योद्धाहरूको अवस्था दिनानुदिन नर्कजस्तै बन्दै जानु आफैमा विडम्बना हो । परिवर्तनका लागि त्याग तपस्या गरेका र बलिदान दिएका योद्धाहरूको यो अवस्था हुनुमा कहीँ न कहीँ अग्रपंक्तिमा रहेको नेतृत्वको कमी कमजोरी छ भन्ने विषयलाई यो गीतले चित्रण गरेको छ । युद्धमा खटिएका तत्कालीन क्रान्तिकारी जनमुक्ति सेना, वाइसीएल लगायतका जनमोर्चामा बलिदान दिन तयार भएका घाइते अपाङ्गहरूको वर्तमान अवस्थालाई गम्भीर ढंगले प्रस्तुत गरिएको छ, जुन एउटा दृष्टान्तमात्र हो । भित्री रहस्य त यो भन्दा अझै भयानक र पीडादायी छ ।

याे पनि

सपुतको गीतमा आपत्ति मान्नुपर्ने कुरा छैन : बाबुराम भट्टराई

विवादमा प्रकाश सपुतको नयाँ गीत, युट्युबबाट हटाउन चेतावनी

​देशको जनशक्ति बाहिर जानु आफैमा देश कमजोर बन्नु हो । देशको आर्थिक स्थितिले धान्न नसक्दा दिनहुँ हजारौंको संख्यामा युवा विदेश पलायन भैरहेका छन् । यसरी विदेश पलायन हुँदा कैयौं महिला यौन शोषणको सिकार बन्नु परेको अवस्था हामी सुन्दै र भोग्दै आएको कुरा हो । अलिकति आर्थिक स्तर माथि हुनेहरू विदेश गएर काम गर्छन् भने विदेश पनि जान नसक्ने अवस्थाकालाई देशमै जीविका चलाउन गाह्रो परेको छ । यस क्रममा वाध्य भएर देहव्यापार समेत गर्न पर्ने अवस्थाको सिर्जना हुने काल्पनिक चित्रण गरिएको छ, जसलाई एउटी महिला लडाकुसँग मात्र तुलना गरेर आलोचनाको विषय बनाइयो । कयौं चेलीहरूले रगतसँग सम्झौता गरेर आर्जेको हकलाई देहव्यापारको बाध्यात्मक अवस्थासँग जोडेर हेर्दा अशोभनीय लाग्छ । र, यसले गीतलाई बासमती चामलको भातमा ढुङ्गा मिसिएको अनुभूति गराउँछ । तर पनि यो  देशभित्र र बाहिरका कैयौं नारीको व्यथा हो र उनीले भोगिरहेको पीडा दर्शाउन खोजिएको यथार्थ हो । उनीहरूको आत्मसम्मान गिराउने गरी यसको रचना गरिएको पटक्कै देखिदैन ।

समग्रमा हेर्दा सपुतको गीतको उक्त कथावस्तुले जनयुद्धका घाइते अपाङ्गहरूको वर्तमान अवस्था, शान्ति सम्झौतापछि भएको राजनीतिक परिवर्तन र यसको अवस्था,  देशको आर्थिक अवस्था, वेरोजगारी, गरिबी, वैदेशिक रोजगारमा देखिएका समस्या, महिला शोषण र नेताहरूको रजाइँलाई गम्भीर ढंगले प्रस्तुत गरेको छ । यस्तै परिस्थिति रहेमा एकदिन सबै विदेशिने र देशमा कोही पनि नरहन सक्ने अवस्था आउने सन्देश यो गीति भिडियोले दिएको छ । तसर्थ गीतमा माओवादी जनयुद्धको आलोचना भन्दा बढी लडाकुहरू र उनीहरूको वर्तमान अवस्थाप्रति हुनुपर्ने राज्यको सचेतनालाई झल्काइएको छ ।

अनन्तः दर्शकहरूमाझ गीतलाई यथार्थवादी र भावनात्मक चिन्तनबाट हेरिएको छ । यथार्थवादी चिन्तनले राजनीतिक परिवर्तनको वर्तमान अवस्थामाथि गरिएको प्रहार भन्दै समर्थन जनाएको छ । उता भावनात्मक चिन्तनले परिवर्तनकारी जनयुद्धको गलत व्याख्या गरेको र सिंगो नारी समुदायको चरित्रमाथि प्रश्न खडा गरेको भन्दै आलोचना गरेको छ ।  भावनात्मक चिन्तनवादीहरूलाई मेरो प्रश्न छ, के जनवादी विवाह गराउनु मात्र परिवर्तन थियो ? के साँच्चै जनयुद्धपछि दलित शोषण र महिला शोषण परास्त भएकै हो ? के जनयुद्धका घाइते अपाङ्गहरूलाई मलहमपट्टि लगाउन सकियो ? जनयुद्धका महिला लडाकुहरू माथि देहव्यापारको काल्पनिक चित्रण गरेर चरित्र हत्या गरियो भन्नेहरू रत्नपार्क र ठमेलमा गएर किन शरीरको मोलभाउ गर्छन् ? युद्ध लड्ने महिलाको मात्र चरित्र, अरुको चै होइन ?

बझाङ