काठमाडौँ ।  नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) ले पार्टीकै जिम्मेवार नेताहरु गैरजिम्मेवार बन्दा समस्या उत्पन्न भएको निष्कर्ष निकालेको छ । नेकपाले पार्टीमा भएका छलफल तथा निर्णयहरु अनधिकृत र तोडमोड गरी बाहिर बोल्ने परिपाटी रहेको भन्दै यो क्रम दोहोरिरहे थप समस्या पैदा हुने ठहर पनि गरेको छ । 

केही दिनअघि सम्पन्न नेकपाको केन्द्रीय समिति बैठकमा महासचिव विष्णुप्रसाद पौडेलले पेस भएर पारित भएको सङ्गठनात्मक प्रतिवेदनमा पार्टीका निर्णयहरु नेताहरुबाटै आफूअनुकूल तोडमोड हुने क्रम बढेको औँल्याइएको हो । यदि यो क्रम नरोकिए पार्टीमाथिको विश्वास कायम राख्न मिडियालाई नै राखेर बैठक बस्नुपर्ने अवस्था आउनसक्ने उल्लेख गरिएको एक नेताको भनाइ छ । 

ती नेताका अनुसार सङ्गठनात्मक प्रतिवेदनमा रहेको पार्टीका आन्तरिक जीवनमा देखिएका समस्याहरु शीर्षकको एउटा बुँदामा भनिएको छ, ‘गलत समाचार सम्प्रेषण हुनुभन्दा बैठकमा मिडियाको नियमित उपस्थिति र प्रत्यक्ष प्रसारण मञ्जुर गर्नु उचित हुनेछ । के हामी यसका लागि तयार हुने हो ?’ तर यस्तो अवस्था आउनुभन्दा बैठकका औपचारिक निर्णय र आवश्यक विषयहरू आधिकारिक ठाउँबाट सार्वजनिक गर्ने प्रणाली कायम राख्नुपर्नेमा जोड दिइएको छ ।

केही दिनअघि मात्रै नेकपाका जिम्मेवार नेताहरुको प्रतिक्रियालाई लिएर विवादसमेत सिर्जना भएको अवस्थामा नेकपाको सङ्गठनात्मक प्रतिवेदनले सोही कुरालाई सङ्केत गरेको हो । नेकपा नेता भीम रावल लगायतका नेताहरुले बैठकको विषयमा अनधिकृत रूपमा बोलेको भन्दै प्रचार विभाग उपप्रमुख सूर्य थापाले प्रश्न उठाउँदा नेकपामा यो विषय बहसका रूपमा आएको हो ।

बुझाइमा समस्या 
प्रतिवेदनमा पार्टीमा जनवादी केन्द्रीयताको सङ्गठनात्मक सिद्धान्त र सहमतिमा निर्णय गर्ने परिस्थितिलाई ठीक ढङ्गले बुझ्ने समस्या देखापरेको औँल्याइएको छ । यस्तै पार्टी एकता प्रक्रिया टुङ्गिएर लोकतान्त्रिक मूल्याङ्कन प्रणालीमा आधारित नहुँदासम्म आपसी सल्लाह, समझदारी र सहमतिमा अघि बढ्नुपर्ने अवस्थामा रहेको उल्लेख छ ।

‘आगामी महाधिवेशनसम्मका लागि पार्टी निर्माणका सम्बन्धमा सङ्क्रमणकालीन प्रबन्ध गरिएको सन्दर्भमा पार्टी एकातिर जनवादी केन्द्रीयताको सङ्गठनात्मक सिद्धान्तमा आधारित हुन चाहेको र अर्कोतिर सहमतिमा निर्णय गर्नुपर्ने बाध्यता रहे पनि एकतालाई जोगाउन, अघि बढाउन र सबल तुल्याउन यस्तो तरिका अवलम्बन गर्नुपरेको’ स्पष्टोक्ति महासचिव पौडेलकाे प्रतिवेदनमा छ । 

यो पनि....

नेकपा एकता प्रक्रियाका २१ महिना : मुख्य काम सकिएपनि अझै छन् बाँकी धेरै काम

नेकपा प्रतिवेदनमा तीन महिनामा सम्पन्न गर्ने भनिएको एकीकरणको काम हालसम्म पनि सम्पन्न नहुनुलाई दुखद् विषयका रूपमा उठाउँदै लामो समयसम्म एकीकरण सम्पन्न हुन नसक्दा पार्टीको ठूलो पङ्क्ति निष्क्रिय भएको स्वीकार गरिएको छ । प्रतिवेदनले तीन महिनामा एकीकरणको काम सम्पन्न गर्ने भनिनु नै अव्यावहारिक भएको पुष्टि भएको जनाएको छ । 

‘पार्टीको समग्र शक्ति गतिशील हुन र सकारात्मक परिणाममा प्रकट हुन पाएको छैन । पार्टीका पूर्वघटकहरूको आपसी सम्बन्धको पृष्ठभूमि र तीन महिनामा एकीकरणका सम्पूर्ण काम सम्पन्न हाम्रो योजनाका बीचमा कहीँ न कहीँ अन्तरविरोध थियो । आजसम्म आइपुग्दा हामीले निर्धारण गरेको तीन महिनाको समयसीमा एकताले उत्साहित भएको मनोविज्ञानमा आधारित तर अव्यावहारिक थियो भन्ने पुष्टि भएको छ’, प्रतिवेदनमा भनिएको छ । 

एकता प्रक्रियामा कहाँ भयो गल्ती ?
नेकपाले संगठनात्मक एकीकरणका कामलाई टुंगोमा पुर्याउन संस्थागत रूपमा गृहकार्य गर्ने, एकीरणका सम्पन्न गर्ने र मात्र पुरानो कमिटी भंग गर्नुपर्नेमा त्यसो नगर्दा गल्ती हुन पुगेको ठहर पनि गरेको छ । 

‘सम्पूर्ण कमिटीहरू भंग गरेर संगठनात्मक समस्या निम्त्याउने काम ग-यौं । जसले गर्दा चुनावी तालमेल र पार्टी एकीकरणले जनतामा पैदा भएको अभूतपूर्व एवं असाधारण उत्साहलाई गतिमा र गतिलाई
शक्तिमा बदल्न सकिएन’, प्रतिवेदनमा भनिएको छ, ‘ तर अब हामीले एकीकरणका बाँकी काम सम्पन्न गर्ने विषयलाई सर्वाधिक प्राथमिकता दिनुपर्दछ ।’

यस्तै एकता प्रक्रियामा विलम्ब हुनुको पछाडि आपसी सम्बन्धको सम्वेदनशीलताले पनि काम गरेको र पार्टीले त्यसलाई ठीक ढंगले सम्बोधन गरेर अघि बढ्नुपर्नेमा जोड दिइएको छ । 

गुट रहेको स्वीकार नेकपाले पार्टीभित्र गुट भएको कुरालाई स्वीकार गरेको छ । तर संस्थागत निर्णयहरूको प्रतिरक्षा र कार्यान्वयनमा सिङ्गो पार्टी पङ्तीलाई एकताबद्ध तुल्याउन नसकिए पार्टीमा गम्भीर अवस्था आउन सक्ने खतरा औल्याइएको छ । 

‘पूर्व समूहको मानसिकता र पूर्व समूहका पनि गुटका प्रशाखाहरू पार्टीका सामू चुनौती बनेर उपस्थित भएका छन् । पार्टीमा गुटबन्दी घोषित र प्रत्यक्ष बन्दै गएको छ’, नेकपाको प्रतिवेदनमा स्पस्ट भनिएको छ, ‘अराजकता र अनुशासनहीनताको समस्या झाँगिदै गएको छ । हाम्रो सामू गुटबन्दीलाई संस्थागत गर्ने र पार्टीलाई गुटहरूको फेडरेशन बनाउने वा गुटबन्दीलाई समाप्त गर्ने र संस्थागत ढंगले तय गरिएका विधि, नीति र निर्णयका आधारमा पार्टीलाई एकताबद्ध तुल्याउने भन्ने प्रश्न ज्वलन्त बनेर उपस्थित भएको छ । हामीले गुटबन्दीलाई निर्ममतापूर्वक अस्वीकार गर्नुपर्दछ ।’ तर नेकपाको गत आइतबारमात्रै सम्पन्न केन्द्रीय समिति बैठक समापन गर्दै अध्यक्ष ओलीले पार्टीमा गुट नरहने बताएका थिए । उनले केही सञ्चारमाध्यमले टाउका गनेर यो र त्यो गुट बनाएको भन्दै आपत्ति समेत जनाएका थिए । 

तर प्रतिवेदनमा भने गुटलाई निष्कृष्य पार्न निर्णय प्रक्रियामा सम्बद्ध सबैको सहभागिता र संस्थागत निर्णयको प्रणालीलाई दृढताका साथ अवलम्बन गर्नुपर्नेमा जोड दिइएको छ । 

यस्तै पार्टीको राष्ट्रिय महाधिवेशन र प्रदेश तथा स्थानीय कमिटीहरूको अधिवेशनका लागि संगठित सदस्यको नवीकरण अनिवार्य पूर्व शर्त भएपनि आजसम्म पार्टी सदस्य र संगठित सदस्यको अभिलेख अद्यावधिक गर्न र नवीकरण गर्न नसकिएको नेकपाको संगठनात्मक प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । 

पार्टीको केन्द्रीय सचिवालयले २०७६ चैत मसान्तभित्र नवीकरण सम्पन्न गर्ने निर्णय गरेकोमा निर्धारित समयभित्र पार्टी सदस्य तथा संगठित सदस्यको अभिलेख अद्यावधिक गर्ने र नवीकरण सम्पन्न गर्ने काममा सम्बन्धित सबै केन्द्रीत हुनुपर्नेमा जोड दिइएको छ।  

कम्युनिस्ट पार्टीको जीवन विचार र सङ्गठनमा, काम र परिणाममा आधारित हुनुपर्ने भन्दै नेकपाले  आधारभूत रूपमा सही विचार भए पनि त्यसलाई व्यवस्थित गरेर अघि बढिनुपर्नेमा जोड दिएको छ ।