‘गाउँघरमा साइकल देख्ने कुरै भएन,’ राष्ट्रगान लेखक प्रदीपकुमार राई(व्याकुल माइला)ले सुनाए, ‘काठमाडौं टेकेपछि पहिलोपटक साइकल देखेको हुँ ।’ राष्ट्रगान लेखक व्याकुल माइलाले संवत् २०४५ सालमा पहिलोपटक काठमाडौं टेकेका थिए । उनले त्यतिबेला जीवनमै पहिलोपटक साइकल देखेका हुन् ।

पहिलोपटक घुमिफिरी घर फर्केका उनी ०४७ मा दोस्रोपटक काठमाडौं पसे । त्यतिबेला काठमाडौंका सडक चौडा थिए । सवारीसाधन पातलै थियो । ‘अहिले सम्झँदा सपनाजस्तै लाग्छ,’ उनले अतीत सम्झे, ‘हेर्दाहेर्दै सवारीसाधन बाक्लिए । सडक साँघुरिँदै गए । भनेको समयमा गन्तव्य पुग्न कहिल्यै सकिएन । जहिल्यै सडक अवरुद्ध । गन्तव्य पुग्ने सधैंको सबैलाई हतारो । त्यसपछि साइकल चलाउन सिकें ।’

त्यतिबेला दुई रुपैयाँ बुझाएपछि दिनभरि भाडामा साइकल चलाउन पाइन्थ्यो । साइकल चलाउन सिक्दा खर्चेको दुई रुपैयाँ, दुई रुपैयाँ हिसाब–किताब गरिसाध्य छैन । साइकल चलाउन सिक्दा कतिपटक लडे ? कतिपटक घुँडा ठोक्काए ? अतीत सम्झँदामात्रै पनि उनलाई कम्ती रमाइलो लाग्दैन । ‘साँच्चै रमाइला थिए,’ उनले थपे, ‘ती दिन ।’

पेट्रोलियम पदार्थको भाउ बढिरहन्थ्यो । बढिरहन्छ । पेट्रोलियम पदार्थको मूल्यवृद्धिसँगसँगै लामो तथा छोटो दूरीमा गुड्ने सवारीसाधनको भाडा पनि बढ्थ्यो । बढ्छ । उच्चशिक्षा अध्ययनका लागि ओखलढुंगाबाट काठमाडौं पसेका उनलाई त्यसको असर नपर्ने कुरै भएन । आइपरेको अप्ठ्यारोबाट जोगिन उनले साइकल किने ।

साइकल भए पनि त्यति सजिलो थिएन । ठूला सवारीसाधनले साइकललाई सवारीसाधन ठान्दैनथे । ०६३ सम्म साइकल चलाएका उनको बुझाइ छ, ‘साइकललाई त गुड्न पनि नदेलान्जस्तो गर्थे । साइकलको छुट्टै लेन छैन ।’ र पनि, दुःख–सुख साइकल चलाए । साइकलमै काठमाडौं उपत्यका फन्को मारे । 

हुन पनि हो– एकपटक साइलक किनेपछि सामान्य मर्मत गरे पुग्थ्यो । साइकल चलाउँदा कहिले टायरले दुःख दियो होला । कहिलेकाहीं बीचबाटोमै साइकलको टायरको हावा खुस्कियो होला । कतिपय अवस्थामा साइकल मर्मत गर्ने पैसा नहुँदाको पीडा खनिखोस्री साध्य होला र ? तर, साइकलका लागि पेट्रोलपम्पमा लाइन बस्नुपर्दैनथ्यो । साइकल बन्द–हडतालमा पनि त्यत्तिकै उपयोगी मानिन्थ्यो । मानिन्छ । 

व्याकुल माइलाले लेखेको गीत राष्ट्रगानका रूपमा चयन भएको समाचार सुन्ने/पढ्नेले उनलाई काठमाडौंमा साइकलमै गुडिरहेका देखेका थिए । उनले पनि होइन भनेका छैनन् । इन्धन नचाहिने, वातावरणीय दृष्टिले मात्रै नभएर साइकल स्वस्थ जीवनका लागि त्यत्तिकै उपयोगी मानिन्छ । 

दक्षिण कोरियाका राष्ट्रपति ली म्युङबाक साइकल चढेर निवासबाट कार्यालय जाँदै गरेको दृश्य नेपाली सञ्चारमाध्यमले त्यतिबेला प्राथमिकता साथ प्रकाशन तथा प्रसारण गरेका थिए । यसैगरी, नोबेल पुरस्कार विजेता डा. अमत्र्य सेनले ग्रामीण अर्थनीति पढाउन मामाले किनिदिएको साइकल चढेर गाउँ–गाउँ घुमेकै थिए । तर, राष्ट्रगान लेखक व्याकुल माइलाले आफ्नै पौरखले कमाएको पसिनाले साइकल किनेका थिए । पसिना कमाइको महत्व अर्थपूर्ण हुन्छ ।

‘त्यो साइकल,’ उनले जानकारी गराए, ‘त्यति (०६३) बेला नयाँ किन्दा तीन हजार चार सय पथ्र्यो । मैले सेकेन्ड ह्यान्ड दुई हजार रुपैयाँमा किनेको हुँ ।’ उनले त्यो साइकल जोगाएर राख्नै सकेनन् । काठमाडौं उपत्यका फन्को मार्न सहज बनाउने राष्ट्रगान लेखक व्याकुल माइलाको पछिल्लो साइकल कहाँ पुग्यो होला ?