२००८१ पुस १० गते नेकपा एमालेले साधारण सदस्यसमेत नरहने गरी कारबाही गरेपछि डा. भीम रावलको पचास वर्ष लामो वामपन्थी राजनीति करिब–करिब समाप्त भएको कतिपयको बुझाइ छ । एमालेबाट निष्कासनमा परेपछि डा. रावलले वामपन्थीहरूप्रति गरेको कतिपय टिप्पणीले त्यसो भन्नेहरूलाई बल पनि पुर्‍याएको छ ।

राष्ट्रवादी नेताको छवि बनाएका रावलको राष्ट्रवादलाई ‘उग्रराष्ट्रवाद’ भन्नेको पनि कमी छैन । यतिखेर मातृभूमि जागरण अभियान लिएर देश र प्रवासमा सक्रिय रावलसँग उनको अभियान र पछिल्लो राजनीतिक घटनाक्रमबारे रातोपाटीका लागि रोहित दाहालले कुराकानी गरेका छन् ।

प्रस्तुत छ, एमालेका पूर्वउपाध्यक्ष समेत रहेका रावलसँग गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंश– (विस्तृत भिडियोमा)

• मातृभूमि जागरण अभियान किन शिथिल र कमजोर हुँदै गयो ?

नेपालको केन्द्रीय राजनीतिमा द्वन्द्वको स्थिति देखा पर्‍यो । अलिकति असहज अवस्था देखा पर्‍यो । ठुला दलहरूले पनि प्रतिकार जुलुस निकाल्ने, आन्दोलनकारीहरू पनि एउटा भनेको ठाउँमा अर्को गर्ने, त्यसकारण जिल्लामा जाने कतिपय कार्यक्रम स्थगित भएका हुन् ।

• कि ठुलो दलमा बसेर, ठुलो पदमा बसेर संगठन गरेजस्तो सजिलो नहुने रहेछ ? मान्छेले पत्याउँदा रहेनछन् कि ?

जसले दुःख गरेका छैनन्, संगठन निर्माण गरेका छैनन् वा सहज राजनीति सोच्नेले त्यस्तो भन्नु मलाई आश्चर्य लाग्दैन ।

• तपाईंलाई कारबाही गरेपछि एमालेलाई ठुलो क्षति पुग्छ भन्ने कतिपयको आकलन थियो । सायद तपाईंको योजना पनि थियो होला तर तपाईंका कारण एमालेलाई सानो घाउ पनि लागेन नि ?

मेरो एउटै उद्देश्य एमालेलाई सक्ने या त्यस्तो उद्देश्य होइन । मेरो उद्देश्य भनेको चाहे जुनसुकै राजनीतिक दलका व्यक्ति हुन्, यो सिद्धान्तहीन, आदर्शहीन, गन्तव्यहीन यात्रामा राजनीतिलाई धकेल्यो । खाली पदको भागबण्डा गर्ने, खाने, आफ्नो स्वार्थपूर्ति गर्ने र हामीले जुन उद्देश्यका साथ यत्रो परिवर्तन गर्‍यौँ, त्यतातिर जाँदै नजाने भएको छ । यसका लागि जनमत सिर्जना गर्ने र संगठन पनि निर्माण गर्ने मेरो उद्देश्य हो ।

• तपाईंले छाड्दा एमालेलाई ठुलो घाटा हुन्छ भन्ने कुराचाहिँ भ्रममात्र रहेछ । एमालेले कहीँ ऐया पनि भन्नुपरेन । तपाईंको शक्ति कति रहेछ त भनेर सबैले थाहा पाए नि, होइन र ?

पहिलो कुरा त मैले एमाले छाडेको होइन, मलाई निकालिएको हो । दोस्रो कुरा, भारत प्रवासदेखि जति पनि ठाउँ म गएको छु त्यहाँ धेरै एमालेका मानिसहरू मसँग यात्रा गरिरहनुभएको छ । मसँग यात्रा गर्दा एमालेलाई राम्रै हुन्छ भने मैले के भनुँ ? अहिलेका स्ववियु चुनावमै हेर्नुस्, एमालेलाई कति राम्रो भएको छ ! भोलि चुनावमा थाहा होला नि त, के हुन्छ भनेर । तर पनि केपी ओलीजस्तो प्रतिशोधको भावना लिएर म हिँड्दिनँ ।

• मानिसहरू त कुनै न कुनै दलमा आबद्ध छन् । तपाईंको अभियानमाचाहिँ मानिस कहाँबाट ल्याउने त ?

अब सामान्य जनता नै छैनन् । खाली झोलेहरू मात्र छन् भन्ने कुरा गलत हो । यसै पनि झोलेहरूको संख्या कम हुन्छ । झण्डै एक करोड नेपाली त मुग्लानमा छन् । के ती सबै झोले हुन् ? यही पनि आँखा चिम्लिएर टाउको हल्लाउनेको संख्या पनि निकै कम छ । कतिपय राजनीतिक दलमा लागेका मानिसहरूमा पनि व्यापक असन्तुष्टि देखिन्छ । माथिल्लो तहका नेताहरू त फुटेर अलग भएका छन् भने देशको पक्षमा, जनताको पक्षमा, न्यायको पक्षमा निःस्वार्थ ढंगले अघि बढ्दा निःसन्देह नै जनताले साथ दिन्छन् भन्ने मेरो विश्वास हो ।

• देशको, जनताको पक्षमा मात्र भनेर हुन्छ र ? त्यो प्राप्त गर्न त विचार, सिद्धान्त, कार्यक्रम चाहियो नि, त्यो खै तपाईंसँग ? तपाईं त कुहिरोको कागजस्तै हुनुभयो भन्छन् मानिसहरू ?

यो मलाई होइन, कांग्रेस र एमालेलाई लागु हुन्छ । कांग्रेससँग अब हामी मिलेर बाँडीचुँडी खान्छौँ भनेर एमालेले घोषित रूपमा भनेको छ । एमालेले जनताको बहुदलीय जनवाद त खुट्टाले कुल्चेर कहाँ–कहाँ गइसक्यो । भर्खरै प्रेस चौतारीको अधिवेशन देख्नुभएन ? उम्मेदवारै हुन दिएनन् । अँगालो मारेर मानिसहरू धुरुधुरु रुँदै कार्यक्रमस्थलबाट निस्केर हिँडे । सिद्धान्तहीन, गन्तव्यहीन र आदर्शहीन त उहाँहरू हो । संविधानको धारा २६९ विपरीत छ यो सरकार ।

• तपाईंकोचाहिँ कार्यक्रम, लक्ष्य, उद्देश्य के हो ?

अहिले तपाईंसँग कुरा गर्दाको अवस्थासम्म नेपाल राष्ट्रको सर्वोपरी हितलाई आधार बनाएर नेपालको संविधानमा नेपाल राष्ट्रको हित, राष्ट्रिय अर्थतन्त्र, आफ्नो स्वाधीनता, आफ्नो संस्कृतिसँग जे–जे दफा छन्, त्यसलाई कार्यान्वयन गर्ने ।

• बाटो र गन्तव्य के त ?

समाजवाद उन्मुख लोककल्याणकारी राज्य प्रणाली, जुन नेपालको अहिलेको संविधानले परिकल्पना गरेको छ । जुन कुरा मेरो ११ बुँदामा स्पष्ट पनि छ ।

• तपाईं संघीय लोकतान्त्रिक संविधान, धर्मनिरपेक्ष राज्य, संघीयता, समानुपातिक, समावेशीको कुरा मान्नुहुन्छ कि मान्नुहुन्न ?

प्रधानमन्त्री केपी ओली गेरुवा वस्त्र लगाएर मन्दिर–मन्दिर गएको कुरा के हो ? परराष्ट्रमन्त्री आरजु राणाले भारतको झारखण्डमा तीन दिन शिव आराधना गरेको कुरा के हो ? यस्तो नक्कली कुरा गर्न चाहन्नँ । संविधानको त्यो धारामा पहिलो वाक्यमा धर्मनिरपेक्षता लेखिएको छ । त्यसकै तल सनातन धर्मको संरक्षण गरिनेछ भनी लेखिएको छ । यसलाई म मान्छु । पूर्वप्रधानमन्त्रीका श्रीमतीहरूलाई ल्याउने समानुपातिक मान्दिनँ । यसको चरम दुरुपयोग भएको छ । यो खारेज हुनुपर्छ । संघीयताका बारेमा गम्भीर समीक्षा गर्नुपर्छ अब । जब कुनै पनि संरचना देशको लागि हुँदैन, त्यस्तो संरचना फ्याँकिदिनुपर्छ । माला जपिरहनुपर्छ भन्ने छैन ।

• तपाईं अहिले कांग्रेस, वामपन्थी, राजावादी कुन विचार नजिक हो ?

मेरो मातृभूमि अभियान नेपाल आफ्नो छुट्टै छ, जसका नीति, सिद्धान्त, कार्यक्रमहरू अघि सारिसकेको छु । अर्को कुरा, यो संविधान रहँदासम्म यो संविधानमा भएका समाजवाद उन्मुख लोककल्याणकारी राज्य बनाउने, राष्ट्रिय अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाउने, देशलाई बलियो बनाउने लगायतका कुरा छन्, त्यसलाई आत्मसात् गर्ने ।

• संविधान रहँदासम्म भन्नुभयो, के यो संविधान रहँदै छैन ?

संविधान परिवर्तन गर्नुपर्छ भनेर त केपी ओली र शेरबहादुर देउवाले नै अँध्यारो कोठामा मध्यरात हस्ताक्षर नै गरिसकेका छन् । एकथरी संविधान परिवर्तन गर्नुपर्छ भनेर आन्दोलन गरिरहेका छन् । अर्कोथरी संविधान जारी भएदेखि नै परिवर्तन गर्न लागेकै छन् ।

• तपाईं पार्टी बनाउनुहुन्छ कि यस्तै अभियानमात्र चलाउनुहुन्छ ?

अभियान, पार्टी निर्माणको आधार हो । आउने स्थानीय निर्वाचनभन्दा अगाडि नै पार्टी निर्माण हुन्छ ।

• पार्टी गठन गर्ने सम्बन्धमा गत स्थानीय निर्वाचनमा जितेका स्वतन्त्र मेयरहरूसँग पनि तपाईंको छलफल भएको छ ?

कुरा गरिहालेको छैन ।

• तपाईं केन्द्रीय राजनीतिमा हात हाल्न खोजिरहनु भएको छ कि क्षेत्रीय राजनीतिमा सीमित हुन खोज्दै हुनुहुन्छ ?

राष्ट्रिय दृष्टिकोणका साथ शक्ति निर्माण गर्ने राष्ट्रियस्तरमै हो तर कामको सुरुवात त कहीँ छिटो हुन सक्ला, कहीँ बिस्तारै हुन सक्ला । राजनीतिक प्रभाव एउटा समानस्तरले सबैतिर एकैचोटी हुन्छ भन्ने छैन नि, तर दृष्टिकोणचाहिँ राष्ट्रिय दृष्टिकोण नै राख्ने हो ।

• राजसंस्था पुनर्स्थापनाका लागि भइरहेका आन्दोलनप्रति तपाईंको समर्थन हो ?

म अहिले केमा छु भने नेपालको संविधानका देशभक्तिपूर्ण, यो राष्ट्रलाई बलियो बनाउने प्रावधानलाई यी राजनीतिक दलहरूले ठाडै मिचेका छन् । म त्यसको विरुद्धमा छु र, अहिले संघीयताका नाममा, समानुपातिका नाममा जे भयो, म त्यसको विरुद्धमा छु ।

• सिधै समर्थन छ भन्नु न, मिल्दैन ?

यदि म सरकारमा भएको भए पूर्वराजाको बारेमा कदम चाल्नुपर्थ्यो । केही भन्नुपर्थ्यो । आन्दोलन गर्ने राप्रपालगायतका दल, आन्दोलन दबाएर प्रतिकार जुलुस निकाल्ने एमालेलगायत अरु छन् ।

• पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहलाई कारबाही गर्ने कुरा त प्रधानमन्त्रीले संसदमै भनिसक्नुभयो । यसमा तपाईंको भनाइ के हो ?

यो गर्न न रोहित दाहालले रोकेको छ, न भीम रावलले । न तपाईंको हातमा छ, न मेरो ।

• तपाईंको विचारमा राजसंस्था पुनर्स्थापना हुने सम्भावनाचाहिँ कति देख्नुहुन्छ ?

नेपालको इतिहासलाई हेर्ने हो भने यदि त्यो व्यवस्थाले राम्ररी काम गरेन वा समाजका अन्तरविरोधहरू चर्केर गए भने अनपेक्षित परिवर्तन भएका छन् । मैले नै आन्दोलनको नेतृत्व गरेको भए म यहाँ पुर्‍याउछु भन्थेँ ।