पोखरा । १८ हजार सात सय बचतकर्ताको एक अर्ब ३५ करोड रकम हिनामिना गरेको आरोपमा सूर्यदर्शन सहकारीका सञ्चालक र संलग्न व्यक्तिविरुद्ध कास्की जिल्ला अदालतमा मुद्दा विचाराधीन छ ।

मुख्य हर्ताकर्ता गीतेन्द्रबाबु राई (जीबी) अहिलेसम्म पक्राउ परेका छैनन् । राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सभापति तथा पूर्वगृहमन्त्री रवि लामिछानेसमेत यो मुद्दामा प्रतिवादी बनाइएका छन् । ५४ करोड रकम अपचलन भएको रिपोर्ट निकालेर शिवशिखर सहकारीविरुद्ध पनि अदालतमा मुद्दा दायर गरिएको छ । संस्थाका अध्यक्ष केदारनाथ शर्मा पक्राउ परेका छन् । यद्यपि बचतकर्ताले रकम फिर्ता पाउने ग्यान्टी छैन ।

वेलाबखत सहकारीको बचत फिर्ताको स्किमसहित शर्माका आफन्त पोखरा आउँछन् । तर काम अघि नबढ्दा पीडित छन्, बचतकर्ता । 

तीन हजार ४ सय ४६ पीडित बचतकर्ताको रकम मित्रमिलन सहकारीका सञ्चालकहरूले अपचलन गरे । २८ करोड रुपैयाँ अपचलन भएको प्रहरी रिपोर्टले देखाएको छ । अध्यक्षसहित मुख्य सञ्चालक र आरोपीहरू अहिले पुर्पक्षका लागि कारागार छन् । बागलुङमा केन्द्रीय कार्यालय राखेर पोखरामा सेवाकेन्द्र विस्तार गरेको इमेज सहकारीका सञ्चालकले पोखराबाट मात्रै ८ हजार २ सय ३१ जनालाई पीडित बनाएका छन् ।

ढोरपाटन नगरपालिकाका मेयरसमेत रहेका देवकुमार नेपाली सोही सहकारीको मुद्दामा जेल चलान भएका छन् । पोखरा सेवाकेन्द्रबाट संकलन भएको ६४ करोड ८८ लाख अपचलनको आरोप उनीसहित सञ्चालकहरूमा छन् । नेपालीले जेलभित्रैबाट रकम फिर्ता गर्ने योजना बुनेका छन् । बचतकर्तासँग लिखित प्रतिबद्धता जनाएर रकम फिर्ताको काम सुरु भएको छ । 

एक अर्ब ५७ करोड अपचलन देखिएको पोखराकै प्राइम सहकारी गण्डकी प्रदेशकै सबैभन्दा ठुलो घोटाला हो । ठगी प्रकरणमा ६६ जनालाई प्रतिवादी बनाएर मुद्दा चलिरहेको छ । प्रमुख कार्यकारी निर्देशक सुरेन्द्रमणि पौडेल र व्यवस्थापक निरु थापाको चलाखीमा सबैभन्दा बढी रकम हिनामिना भएको पाइएको छ । उनीहरू दुवै जना पक्राउ परेका छन् । 

१० करोड हिनामिना भएको बलिदानी, झण्डै आठ करोड हिनामिना भएको विन्दवासिनी सहकारी र करिब तीन करोड हिनामिना भएको संघर्षशील सहकारी पनि मुद्दाको क्रममा छ । सञ्चालकहरू पक्राउ परेका छन् । केही धरौटीमा छुटेका छन् भने केहीचाहिँ कारागारमै छन् । यसबाहेक सहकारी पनि अनुसन्धानका दायरामा आएका छन् । केही सहकारीका बचतकर्ताले बचत फिर्ता नपाएको गुनासो दैनिक प्रहरी र पोखरा महानगरपालिकामा बुझाइरहेका छन् । 

हालसम्म कास्की जिल्लाभित्र ८ सहकारी समस्याग्रस्त भएका छन् । तीबाट झण्डै ३० हजारभन्दा बढी बचतकर्ता पीडित बनेका छन् भने दुई सयजति सञ्चालकलाई प्रतिवादी बनाइएको छ । चार अर्ब ६० करोडभन्दा बढी रकम अपचलन भएको प्रहरी रिपोर्टले देखाएको छ । पछिल्लो समय सहकारी ठगीमा कास्की इपिसेन्टरजस्तै बनेको छ । राजनीतिक नेतृत्वदेखि कर्मचारी प्रशासकसम्म ठगीमा मुछिएका छन् । 

तर सहकारीमा समस्या आएको वर्षौं बितिसक्दा पनि पीडितले आफ्नो बचत फिर्ता पाउन सकेका छैनन् । कहिले पाउँछन् कुनै ग्यान्टी पनि छैन । सहकारी पीडितहरूले संयुक्त संघर्ष समिति नै गठन गरेका छन् । वेलावेलामा उनीहरूले प्रदर्शन गर्दै आएका छन् भने सम्बन्धित निकायमा दबाब सिर्जना गरेका छन् । ‘त्यत्रा आन्दोलन भए । न्याय माग्नका लागि नपुगेको ठाउँ छैन,’ समितिका संयोजक किरण श्रेष्ठ भन्छन्, ‘न्याय पाउने आसै मरिसक्यो ।’ सहकारीमा रकम जम्मा गरेका कतिपय पीडितहरू उपचारका लागि रकम अभावले मृत्युवरण गर्न बाध्य छन् । 

‘पैसा सहकारीमा छ । सहकारीको बचत ठुलाठालुले खाइदिए,’ श्रेष्ठ अघि भन्छन्, ‘खाइ नखाइ गरेर राखेको पैसा अहिले उपचारका लागि माग्दा पाइएन । कतिपय साथीहरूले ज्यान गुमाउनुभयो । हामी निरीह भयौँ ।’ पोखरामा रकम अपचलन भएका अधिकांश ठुला सहकारी बाह्य व्यक्तिहरूले संगठित ठगी गर्ने उद्देश्यले नै सञ्चालन गरेको भेटिएको छ । अन्य सहरहरूबाट आएर शाखा कार्यालय खोल्ने र ठगी भएको प्रहरी रिपोर्टले देखाएको छ । 

पोखरा महानगरका मेयर धनराज आचार्य केही व्यक्तिको नियोजित ठगीका कारण समग्र सहकारी अभियानमा नै धक्का लागेको बताउँछन् । ‘हजारौँ सहकारी छन् । एकाध सहकारीले गलत काम गरेका हुनाले सहकारीमा आबद्ध छु भन्दा पनि कसैले राम्रो दृष्टिले हेर्दैन,’ उनले भने, ‘सञ्चालक र सदस्यहरू आपसमा नचिनिकन बाहिरबाट आएर सहकारी चलाएका छन् । त्यही प्रकृतिबाट चलेका सहकारीका मात्रै समस्या छ ।’
सहकारीका अगुवाहरू चाहिँ ठगीमा संलग्नलाई थुनेर मात्रै समस्या समाधान नहुने बताउँछन् ।

‘सहकारीमा समस्या आएपछि सञ्चालकलाई लगेर थुनिएको छ । तर बाहिर पीडितले बचत फिर्ता पाउने आधार बनेन,’ सहकारी विज्ञ दीपक प्रकाश आचार्य भन्छन्, ‘रकम फिर्ता हुने आधार पुष्टि भए मेलमिलापको नीति सरकारले लिनुपर्छ । थुनेर मात्रै पैसा पाउने ग्यारेन्टी हुँदैन ।’ बलिदानी, संघर्षशील, विन्दवासिनीलगायत सहकारीमा मेलमिलापको प्रयास भइरहेको उनले बताए । 

यो पनि 

सहकारी ठगीको 'इपिसेन्टर' गण्डकी