काठमाडौँ । मार्च २८ मा म्यानमारमा गएको भूकम्पमा हालसम्म एक हजार ५०० भन्दा बढीको मृत्यु भइसकेको छ । मृतकको संख्या १० हजार पुग्ने अनुमान गरिएको छ । ७.७ म्याग्निच्युडको विनाशकारी यो भूकम्प २१ औँ शताब्दीमा विश्वभर गएका शीर्ष १० भूकम्पको सूचीमा भने सामेल छैन ।

२१ औँ शताब्दीका १० विनाशकारी भूकम्पमा लगभग ६ लाख मानिसको मृत्यु भएको छ । ती भूकम्पमा हजारौँ मानिस बेपत्ता हुनका साथै करोडौँ घरबारविहीन भए । भूकम्पले एसिया, युरोप, अफ्रिका र अमेरिकाका धेरै देशमा ठुलो विनाश निम्त्यायो । लाखौँ घर, ऐतिहासिक भवन र पूर्वाधार ती भूकम्पका कारण नष्ट भए ।

• यी हुन् २१ औँ शताब्दीका १० शक्तिशाली भूकम्प

१. २००४ : हिन्द महासागर भूकम्प र सुनामी

तीव्रता : ९.२–९.३

मृत्यु : २ लाख ३० हजार

२६ डिसेम्बर २००४ मा इन्डोनेसियाली टापु सुमात्रा नजिकै ९.२–९.३ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको थियो । यो २१ औँ शताब्दीको सबैभन्दा शक्तिशाली भूकम्प थियो, जसले विनाशकारी सुनामी निम्त्यायो । भारत, श्रीलंका, थाइल्याण्ड, माल्दिभ्स, सोमालिया लगायत १४ देशमा यसको प्रभाव परेको थियो भने २ लाख ३० हजारभन्दा बढी मानिसको मृत्यु भयो ।

भूकम्पपछि आएको सुनामीको छाल ३० मिटर अग्लो थियो, जसले तटीय क्षेत्रहरूमा ठुलो विनाश भयो । लाखौँ मानिस घरबारविहीन भए । यो भूकम्पपछि आएको सुनामीकै कारण भविष्यमा यस्ता घटनाबाट हुने क्षति कम गर्न हिन्द महासागरमा सुनामी चेतावनी प्रणाली स्थापना गरिएको थियो ।

२. २०१० : हाइटी भूकम्प

तीव्रता : ७.०

मृत्यु : २–३ लाख

१२ जनवरी २०१० मा हाइटीको राजधानी पोर्ट–ओ–प्रिन्स नजिकै केन्द्रबिन्दु रहेको ७.० म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको थियो । भूकम्पबाट २ देखि ३ लाख मानिसको मृत्यु भयो भने लाखौँ मानिस घरबारविहीन भए । भूकम्पले सरकारी भवन, अस्पताल, विद्यालय र पूर्वाधार ध्वस्त पार्‍यो ।

भूकम्पपछि हाइटीमा धेरै देशले उद्धार प्रयासमा सहयोग तथा राहत पठाए । यद्यपि कमजोर प्रशासन र स्रोतसाधनको अभावले राहत प्रयासमा बाधा पुगेको थियो । भूकम्पले हाइटीको अर्थतन्त्र र समाजमा दीर्घकालीन प्रभाव पारेको थियो । पुनर्निर्माण प्रयासमा संयुक्त राष्ट्र संघ र अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेले ।

३. २००८ : सिचुआन (चीन) भूकम्प

तीव्रताः ७.९

मृत्यु : ८७ हजार ५८७

१२ मे २००८ मा चीनको सिचुआन प्रान्तमा ७.९ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको थियो, जसले ठुलो विनाश निम्त्यायो । भूकम्पबाट ८७ हजार भन्दा बढी मानिसको मृत्यु भयो र लगभग ३ लाख ७५ हजार जना घाइते भए ।

भूकम्पको केन्द्रबिन्दु वेनचुआन काउन्टीमा थियो, तर भूकम्पको धक्का बेइजिङ र सांघाईसम्म महसुस गरिएको थियो । हजारौँ विद्यालय, अस्पताल र भवनहरू ध्वस्त भए भने लाखौँ मानिस घरबारविहीन भए ।

चीन सरकारले ४.८ ट्रिलियन युआन (लगभग १४६ अर्ब डलर) खर्च गर्दै राहत र पुनर्निर्माण कार्य सुरु गर्‍यो । उक्त भूकम्प चीनको सबैभन्दा घातक प्राकृतिक प्रकोपमध्ये एक थियो ।

४. २००५ : काश्मिर भूकम्प

तीव्रता : ७.६

मृत्यु : ८७ हजार ३५१

८ अक्टोबर २००५ मा पाकिस्तान प्रशासित कश्मीर र भारतको जम्मू कश्मीर क्षेत्रमा ७.६ म्याग्निच्युडको विनाशकारी भूकम्प गएको थियो । यसको केन्द्र पाकिस्तानको मुजफ्फराबाद नजिकै थियो । उक्त भूकम्पले ८० हजारभन्दा बढी मानिसको ज्यान लियो भने एक लाखभन्दा बढी घाइते भए । लगभग ४० लाख मानिस घरबारविहीन भए ।

भूकम्पका कारण पाकिस्तान, भारत र अफगानिस्तानमा हजारौँ भवन, विद्यालय र अस्पतालहरू ध्वस्त भए । खराब मौसम र कठिन पहाडी भूभागका कारण राहत कार्यमा बाधा पुगेको थियो । यो दक्षिण एसियाको सबैभन्दा घातक भूकम्पमध्ये एक थियो, जसले यस क्षेत्रमा ठुलो विनाश निम्त्यायो ।

५. २०२३ : टर्की–सिरिया भूकम्प

तीव्रता : ७.८

मृत्यु : ६२ हजार १३

६ फेब्रुअरी २०२३ मा टर्की र सिरियामा ७.८ म्याग्निच्युडको विनाशकारी भूकम्प गएको थियो । यसको केन्द्रबिन्दु टर्कीको गाजियानटेप प्रान्तमा थियो । केही घण्टापछि ७.५ म्याग्निच्युडको अर्को भूकम्प महसुस गरियो । यी भूकम्पबाट ६२ हजारभन्दा बढी मानिसको मृत्यु हुनका साथै हजारौँ घाइते भए । लाखौँ नागरिक घरबारविहीन भए । टर्की र सिरियामा हजारौँ भवन ध्वस्त भए ।

विश्वभरबाट राहत टोली पठाइएका पनि सिरियामा युद्धका कारण उद्धार कार्यमा बाधा पुगेको थियो । यसलाई टर्कीको इतिहासमा सबैभन्दा विनाशकारी भूकम्प मानिन्छ ।

६. २००३ : बाम (इरान) भूकम्प

तीव्रता : ६.६

मृत्यु : २६ हजार

२६ डिसेम्बर २००३ मा इरानी शहर बाममा ६.६ म्याग्निच्युडको विनाशकारी भूकम्प गएको थियो । भूकम्पले २६ हजारभन्दा बढी मानिसको ज्यान लियो भने ३० हजारभन्दा बढी घाइते भए । भूकम्पबाट लगभग ७५५ भवन ध्वस्त भए । विश्वको सबैभन्दा ठुलो माटोको संरचना, ऐतिहासिक अर्ग–ए बाम किल्ला पनि नराम्ररी क्षतिग्रस्त भयो ।

७. २००१ : गुजरात (भारत) भूकम्प

तीव्रता : ७.७

मृत्यु : २० हजार ८५

२६ जनवरी २००१ मा गुजरातमा ७.७ म्याग्निच्युडको भूकम्प आएको थियो । यसको केन्द्र कच्छ जिल्लाको भुज नजिकै थियो । यस विपत्तिमा २० हजारभन्दा बढी मानिस मारिए भने १ लाख ६७ हजारभन्दा बढी घाइते भए । लगभग ४ लाख घर भूकम्पका कारण ध्वस्त भए । भुज, अहमदाबाद, गान्धीनगर र अन्य सहरमा ठुलो विनाश भयो । सडक, बिजुली र सञ्चार प्रणाली नराम्ररी प्रभावित भयो ।

८. २०११ : तोहोकु (जापान) भूकम्प र सुनामी

तीव्रता : ९.०

मृत्यु : १९ हजार ७५९

११ मार्च २०११ मा जापानको तोहोकु क्षेत्रमा ९.० म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको थियो । यो जापानको इतिहासमै सबैभन्दा शक्तिशाली भूकम्प थियो । भूकम्पपछि ४० मिटर अग्ला सुनामी छालहरू आए, जसले तटीय सहरहरूलाई ध्वस्त पार्‍यो । यस प्रकोपमा लगभग २० हजार मानिस मारिए र लाखौँ घरबारविहीन भए । फुकुशिमा आणविक प्लान्टमा विकिरण चुहावट हुँदा गम्भीर वातावरणीय सङ्कट निम्त्यायो ।

९. २०१५ : नेपाल भूकम्प

तीव्रता : ७.८

मृत्यु : ८ हजार ९६४

२५ अप्रिल २०१५ मा नेपालमा ७.८ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको थियो । उक्त भूकम्पको केन्द्रबिन्दु गोरखा जिल्लाको बारपाक थियो । उक्त भूकम्पबाट ८ हजार ८०० भन्दा बढी मानिसको मृत्यु भयो । भूकम्पबाट २२ हजारभन्दा बढी घाइते भए र लाखौँलाई घरबारविहीन बनायो । काठमाडौँ, भक्तपुर र ललितपुरका ऐतिहासिक सम्पदा स्थलहरू ध्वस्त भए, जसमा धरहरा टावर र धेरै प्राचीन मन्दिरहरू पनि समावेश थिए । भूकम्पपछि धेरै शक्तिशाली परकम्पहरू गए, जसले गर्दा थप क्षति भयो । उक्त भूकम्पबाट भारतमा पनि ५१ जनाको मृत्यु भयो भने २३७ जना घाइते भए । भारत, चीन लगायतका देशहरूले राहत र उद्धार कार्यमा सहयोग गरेका थिए ।

१०. २००६ : योग्याकार्ता (इन्डोनेसिया) भूकम्प

तीव्रता : ६.४

मृत्यु : ५ हजार ७८२

२७ मे २००६ मा इन्डोनेसियाको योग्याकार्तामा ६.३ म्याग्निच्युडको विनाशकारी भूकम्प गएको थियो । यसको केन्द्र जाभा टापु थियो । भूकम्पले ५ हजार ७०० भन्दा बढीको ज्यान लियो भने ३८ हजारभन्दा बढी घाइते भए । लगभग ६ लाख मानिस भूकम्पका कारण घरबारविहीन भए । हजारौँ घर, विद्यालय, अस्पताल र ऐतिहासिक स्थलहरू ध्वस्त भए ।

भूकम्पका कारण मेरापी ज्वालामुखी सक्रिय हुने सम्भावना बढेको थियो । यो इन्डोनेसियाको सबैभन्दा घातक भूकम्पमध्ये एक थियो, जसले योग्याकार्ता र वरपरका क्षेत्रहरूमा ठुलो विनाश निम्त्यायो ।