काठमाडौँ । आमाबाबु आफ्ना साना बच्चाहरूसँग एउटै ओछ्यानमा सुत्छन्। यसलाई 'सह-निद्रा' (को-स्लिपङ) भनिन्छ। यसले आमाबाबु र बच्चा बिचको सम्बन्धलाई बलियो बनाउँछ। यद्यपि, यसको फाइदा र बेफाइदा दुवैको बारेमा बहस अझै जारी छ। 

 विश्व प्रसिद्ध जैविक मानवशास्त्री डा. जेम्स जे. म्याकेन्नाले सह-निद्राको बारेमा एउटा पुस्तक लेखेका छन्, 'सेफ इन्फेन्ट स्लीप: एक्सपर्ट आन्सर्स टू योर को-स्लिपिङ क्वेश्चन्स' । डा. म्याकेन्नाको पुस्तकले बच्चाको विकास र आमाबाबुको भलाई दुवैको लागि सह-निद्रा कति महत्त्वपूर्ण छ भन्ने बारेमा जानकारी प्रदान गर्दछ।

डा. म्याकेना अस्ट्रेलियाको नोट्रे डेम विश्वविद्यालयमा रहेको आमा-शिशु व्यवहार निद्रा प्रयोगशालाका निर्देशक पनि हुन्। उनले आफ्नो करियर बच्चाहरू र आमाबाबुमा सँगै सुत्दा वा अलग्गै सुत्दा पर्ने प्रभावहरू बुझ्नमा समर्पित गरेका छन्। उनका अनुसार, आमाबाबुले आफ्नो बच्चासँग सुत्नुपर्छ, तर सुरक्षित तरिकाले।

• सह-निद्रा भनेको के हो?

जब आमाबाबु आफ्नो सानो बच्चासँग एउटै ओछ्यानमा वा एउटै कोठामा सुत्छन्, यसलाई सह-निद्रा भनिन्छ। यो बालबालिकाको हेरचाह गर्ने परम्परागत तरिका हो। जब बच्चा जन्मन्छ, आमाको स्पर्श उसको लागि धेरै लाभदायक हुन्छ। 

आमा र बच्चालाई छाला-देखि-छालाको सम्पर्कमा राखिन्छ। यसले बच्चा र आमा बिचको सम्बन्धलाई बलियो बनाउँछ। साथै, बच्चाको मुटुको धड्कन, श्वासप्रश्वासको दर र तौलमा सुधार हुन्छ। सह-निद्रा तीन प्रकारका हुन्छन्।

ओछ्यान बाँडफाँड: यसमा, आमाबाबु र बच्चा एउटै ओछ्यानमा सँगै सुत्छन्।

कोठा बाँडफाँड: यसमा, आमाबाबु र बच्चा एउटै कोठामा सुत्छन्, तर दुवैको ओछ्यान छुट्टाछुट्टै हुन्छ।

सह-निद्रा संयोजन: यसमा, आमाबाबु र बच्चा केही समय सँगै सुत्छन् र त्यसपछि अलग हुन्छन्।

• बच्चासँग कति उमेरसम्म सुत्नु उचित हुन्छ?

 बच्चासँगै सुत्ने सम्बन्धमा विज्ञहरूको फरक-फरक विचार छ। यसको लागि कुनै उमेर हद छैन। यद्यपि, आमाबाबुले जन्मदेखि ६ महिनाको उमेरसम्म बच्चासँगै सुत्नुपर्छ किनभने यस अवधिमा बच्चालाई बढी स्तनपान र हेरचाहको आवश्यकता पर्दछ।

सामान्यतया, १ देखि २ वर्षको उमेरसम्म, बच्चालाई आमाबाबुसँग सुत्न कुनै समस्या हुँदैन। तर बिस्तारै उनीहरूलाई छुट्टै कोठामा सुत्न प्रोत्साहित गर्न सकिन्छ, ताकि उनीहरू आत्मनिर्भर बन्न सकुन्।

 यद्यपि, हरेक बच्चा फरक हुन्छ। केही बच्चाहरू चाँडै स्वतन्त्र हुन्छन्, जबकि अरूलाई धेरै समय लाग्छ। त्यसैले आफ्नो बच्चाको आवश्यकता बुझ्नुहोस् र तदनुसार निर्णय लिनुहोस्।

सँगै सुत्नुका फाइदाहरू

 सँगै सुत्नुका धेरै फाइदाहरू छन्, जुन बच्चा र आमाबाबु दुवैको लागि महत्त्वपूर्ण छन्।

• बच्चालाई राम्रो निद्रा लाग्छ

जब बच्चा आफ्ना आमाबाबुको नजिक हुन्छ, उसले बढी सुरक्षित महसुस गर्छ। यसले उसलाई राम्रो र गहिरो निद्रामा मद्दत गर्छ। आमाबाबुको उपस्थितिले बच्चालाई रातमा डराउने वा एक्लो महसुस गर्नबाट रोक्छ। यसले गर्दा उनको निद्रा बारम्बार भंग हुँदैन।

• सम्बन्ध अझ बलियो हुनेछ

सँगै सुत्दा आमाबाबु र बच्चा बिचको शारीरिक र भावनात्मक सम्बन्ध बढ्छ। यो सम्बन्ध बच्चाको विकासको लागि अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण छ। यसले उसलाई आफ्ना आमाबाबुबाट माया र सुरक्षा पाएको महसुस गराउँछ।

•  स्तनपानको सहजता

 सँगै सुत्दा आमाले बच्चालाई स्तनपान गराउन राति बारम्बार उठ्नु पर्दैन। यसबाट उनी र बच्चा दुवै आरामसँग सुत्न सक्छन् र स्तनपानको आवृत्ति पनि कायम रहन्छ।

• बच्चाले भावनात्मक सहयोग पाउँछ

आमाबाबुको नजिक हुँदा बच्चाले सुरक्षित महसुस गर्छ, विशेष गरी रातमा जब उसलाई डर लाग्न सक्छ। आमाबाबुको स्पर्श र उपस्थितिले बच्चालाई भावनात्मक सहयोग प्रदान गर्दछ। यसले उसलाई अझ बढी आत्मविश्वासी बनाउँछ।

• कम तनाव हुनेछ

बच्चासँगै सुत्दा आमाबाबुलाई उसको हेरचाह गर्न सजिलो हुन्छ, जसले गर्दा उनीहरूको तनाव कम हुन्छ। आमाबाबुको नजिक हुँदा बच्चाले पनि सान्त्वना पाउँछ। साथै, उनलाई कुनै पनि प्रकारको तनाव हुँदैन।

• हेरचाहको सहजता

बच्चाहरू, विशेष गरी नवजात शिशुहरूसँगै सुत्दा आमाबाबुलाई उनीहरूको हरेक गतिविधिमा नजर राख्न सजिलो हुन्छ। तिनीहरूले बच्चाको श्वासप्रश्वास, मुटुको धड्कन र अन्य आवश्यकताहरूको निगरानी गर्न सक्छन्।

बच्चालाई एक्लै सुताउनु कति सही हो?

५० को दशकमा, प्रसिद्ध अमेरिकी बाल रोग विशेषज्ञ डा. बेन्जामिन स्पोकले एउटा पुस्तक लेखे, 'द कमन सेन्स बुक अफ बेबी एण्ड चाइल्ड केयर' हो। यो पुस्तक बीसौं शताब्दीको सबैभन्दा धेरै बिक्री हुने पुस्तकहरू मध्ये एक हो।

 यस पुस्तकमा, डा. स्पोकले नवजात शिशुहरूलाई एक्लै सुत्न तालिम दिनुपर्छ भनेर सिफारिस गर्छन्। यद्यपि, यो पुस्तक प्रकाशित भएको केही वर्ष पछि, धेरै मनोवैज्ञानिक र बाल रोग विशेषज्ञहरूले उनको तर्कलाई अस्वीकार गरे। 

•  बच्चासँगै सुत्दा हुने सम्भावित बेफाइदाहरू

 कतिपय अवस्थामा, नवजात शिशुसँगै सुत्नु सम्भावित रूपमा खतरनाक हुन सक्छ। धेरै पटक बच्चाहरू गह्रौँ ओछ्यान वा वयस्क शरीरबाट बाहिर निस्कन असमर्थ हुन्छन्। यसले उनीहरूलाई फन्दामा पार्ने, निसास्सिने र अचानक शिशु मृत्यु सिन्ड्रोम (SIDS) को जोखिम बढाउँछ।

 यसबाहेक, सँगै सुत्दा अलिकति लापरबाही पनि बच्चाको लागि खतरनाक हुन सक्छ। उदाहरणका लागि, आमाबाबुको नजिक सुत्दा बच्चाले दबाब वा अन्य खतराहरूको सामना गर्न सक्छ।

बच्चालाई आत्मनिर्भर बन्न सँगै सुत्दा समय लाग्न सक्छ। यस कारणले गर्दा, बच्चालाई आत्मनिर्भरता र आत्म-सुरक्षा सिक्न कठिनाइ हुन सक्छ। बच्चाहरूसँग सुत्दा आमाबाबु र बच्चा दुवैलाई आरामसँग सुत्न समस्या हुन सक्छ।

दैनिक भास्कर