पोखरा । पोखराको लेकसाइडमा हुने भनिएको कोटीहोमको विवादलाई लिएर शुक्रबार महाननगर प्रहरी र कोटीहोम आयोजकका बिचमा तनावपूर्ण स्थिति बन्यो ।

दुई पक्ष झडपमा उत्रिए । धार्मिक कार्यक्रमले एकाएक हिंसात्मक अवस्था सिर्जना गर्‍यो । सरसर्ती हेर्दा यो घटनाको पूर्वआकलन भएकै थियो । किनकि, कोटीहोम आयोजकले पत्रकार सम्मेलनमार्फत जुनसुकै हालतमा कोटीहोम गरेर फर्कने घोषणा गरिरहँदा पोखरा महानगरपालिकाले चाहिँ कुनै हालतमा कोटीहोम गर्न नदिने निर्णय गरेको थियो ।

पटक पटकको मुठभेडमा ११ जना नगर प्रहरी र आयोजकतर्फ १५ जना घाइते भए । केहीको अवस्था गम्भीर छ । अन्तर्य जेसुकै भए पनि शुक्रबारको घटनालाई मानव सेवा फाउण्डेसनका संस्थापक विजय भण्डारी र पोखरा महानगरपालिकाका मेयर धनराज आचार्यको प्रतिष्ठाको लडाइँसँग जोड्न सकिन्छ ।

जे होस्, दुवै पक्षको हठले निम्त्याएको दुर्घटना हो, जहाँ प्रशासनचाहिँ मुकदर्शक बनेर बस्यो । नगर प्रहरी र कोटीहोम आयोजकको बिचमा थियो नेपाल प्रहरी । प्रहरीले चाहेको भए गेट बन्द गरेर स्थिति नियन्त्रणमा लिन सक्थ्यो । घटनाको पूर्वआकलन भइसक्दा पनि कास्की प्रशासनले समन्वय गर्न सकेन, नियन्त्रणमा लिन सकेन । जसका कारण भ्रमण वर्ष घोषणा गरेर विश्वभरका पर्यटक डाकिरहेको पोखराको प्रमुख गन्तव्य स्थल लेकसाइड रक्ताम्मे बन्यो, त्यो पनि धार्मिक कार्यक्रममा ।

शुक्रबार के भयो ?

पञ्चाङ्ग निर्णायक समितिको निर्णय अनुसार कोटीहोमको भूमिपुजन गर्ने समय बिहान १० बजेर २१ मिनेटलाई तोकियो । सोही अनुसार मानव सेवा फाउण्डेसनले आफ्ना अनुयायीहरूलाई खबर पठायो । बिहानैदेखि बाराहीघाटमा भूमिपुजनको कर्म सुरु भयो । महानगरले ९ बजेतिर पूजा सुरु भएको जानकारी पायो । त्यसपछि लौरोसहित नगर प्रहरी खटाइए । निर्देशन थियो, ‘पूजास्थलबाट पूजा गरिरहेको सामग्री जफत गर्नू ।’

नगर प्रहरी सरासर पूजास्थल पुगेर सामान जफत गर्न लाग्यो । आयोजक टोलीले प्रतिवाद गरे । नगर प्रहरी गेटबाहिर निस्क्यो । पटकपटक उनीहरूबिच धकेलाधकेल भइरहेको थियो । साढे १० बजेतिर पूजा सकियो । आयोजक टोली पूजास्थलबाट बाहिरिन खोज्यो । उनीहरूको गाडी गेटसम्म आएपछि नगरप्रहरीले रोक्यो र पहिला आफूहरूको गाडी बाहिर ल्याउने सर्त राख्यो । नगर प्रहरी गाडीतिर गयो । आयोजकले रोक्न हरतरहको प्रयास गरे । प्रहरी गाडी नजिक पुग्नै लाग्दा गेटमा रहेका नगर प्रहरीमाथि आयोजकले आक्रमण गरेर रक्ताम्मे बनाइदिए ।

त्यसपछि स्थिति तनावपूर्ण बन्यो । नगर प्रहरी आयोजकमाथि जाइलाग्यो । आयोजक पनि ढुंगा र रड लिएर नगर प्रहरीमाथि आक्रमणमा उत्रिरहे । अन्ततः फूल बर्सिनुपर्ने कार्यक्रममा ढुंगा र रड बर्सिए । भूमिपूजा स्थल रक्ताम्मे बन्यो । बैदाम प्रहरी प्रमुख डीएसपी सन्तोष निरौलाको कमाण्डमा खटिएको टोली ‘हेरेको हे¥यै’ भयो ।

याे पनि

महानगर प्रवक्तालाई कोटीहोम आयोजकको धम्की : कसरी उडाउनु पर्छ, थाहा छ

विवादको उत्पति के हो ?

मानव सेवा फाउन्डेसनले पोखराको फेवाताल किनारको बाराहीघाट र क्याम्पिङ चौरमा चैत १७ देखि जेठ २६ सम्म विराट कोटीहोम महायज्ञको घोषणा गर्‍यो । त्यसैका लागि नेपाल ट्रस्टको स्वामित्वमा रहेको ४८ रोपनी जग्गा ११ लाख तिरेर भाडामा लियो ।

पोखरा महानगरपालिकाले जग्गा ट्रष्टको भए पनि कार्यक्रमको आयोजना गर्दा महानगरको अनुमति अनिवार्य भएको भन्दै अनुमति नदिने निर्णय गर्‍यो । कार्यक्रम रोक्नुमा महानगरको तर्क थियो– पर्यावरण बिग्रिने र लामो समयसम्म त्यहाँ कार्यक्रम गर्दा पर्यटनलाई असर पर्ने ।

फाउण्डेसनले उच्च अदालतमा महानगरको निर्णयविरुद्ध रिट दायर गर्‍यो । फागुन १ मा अदालतले कानुनबाहेकको हकमा कोटीहोम नरोक्न अन्तरिम आदेश दियो । महानगरपालिकाले अदालतको आदेश कार्यान्वयनमा असर पर्ने भन्दै फेवातालको मापदण्डभित्र कार्यक्रमको सुविधा दिन नहुने जिकिरसहित भ्याकेट निवेदन दियो । भ्याकेटमा पनि पुरानै अन्तरिम आदेशलाई अदालतले निरन्तरता दियो । त्यसपछि आयोजक कार्यक्रम गर्न हौसिएको हो ।

अब के हुन्छ ?

हिंसात्मक रुप लिइसक्दा पनि कोटीहोम आयोजक र महानगरपालिका आफ्नो अडानमा टसमस छैनन् । कोटीहोम आयोजक भण्डारीले फेसबुक मार्फत निर्धारित कार्यक्रम निर्धारित मिति र समयमै हुने बताएका छन् । ‘यज्ञ कसैले रोकेर रोकिनेवाला छैन । कसैले छेकेर छेकिने छैन । कसैको डर, कसैको धाक, कसैको शक्तिले विजयकृष्ण मूर्ति पोखरा छोडेर जानेवाला छैन,’ उनले भने, ‘बालयोगेश्वर विजयकृष्ण मूर्ति जस्तोसुकै परिस्थितिमा पनि यज्ञबाट कुनै पनि हालतमा पछि हट्दैन । एक कदम पनि पछि हट्दैन । आज पनि रोक्ने प्रयास थियो, हामीहरूले सफल गराएरै छोड्यौँ ।’

उनले संविधानमा लेखेको कुरा मिचेर ‘होलीवाइन’का मतियारहरूले यो काम गरिरहेको आरोप पनि लगाए । उनले उक्त कार्य पूरा नियोजित रूपमा भएको बताए । पोखराका मेयरलाई लक्षित गर्दै उनले भनेका छन्, ‘तपाईंको शक्ति प्रयोग गर्नुभयो । तपाईंमा राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिको छाया छ ।’

पोखरा महानगरपालिकाले पनि कोटीहोम लेकसाइडमा नहुने अडान दोहोर्याएको छ । ‘धर्मको आवरणमा गुण्डागर्दी शैलीमा रड, लाठी र हतियारसहित सांघातिक आक्रमणमा उत्रनु निन्दनीय कार्य हो,’ प्रवक्ता मोतिलाल तिमिल्सिनाले भने, ‘कोटीहोम यथास्थितिमा हुन नसक्ने कुरा महानगरपालिका पुनः स्पष्ट पार्दछ । प्रचलित कानुन विपरीतका कुनै पनि कार्यहरू सञ्चालन नगर्न/नगराउन सम्बन्धित सबैमा आह्वान समेत गर्दछ ।’

तिमिल्सिनाले अदालतले कानुनी अवस्थामा रोक्न अवरोध नगरेको तर्क गरे । ‘कानुनी व्यवस्था बाहेक नरोक्नु भन्ने आदेश हो । महागरसँग स्वीकृति लिनुपर्ने नै कानुनी कुरा हो । अदालतले कार्यक्रम नरोक्नु भनेको होइन,’ उनले भने, ‘हामीले अदालतलाई सम्मान गरेरै कानुन कार्यान्वयन गर्न लागेका हौँ । स्वीकृति बेगर कार्यक्रम गर्नुचाहिँ कानुनी व्यवस्था विपरीत हो ।’

दुवै पक्षले नियोजित रूपमा आफूहरूमाथि आक्रमण भएको दाबी गरेको छ ।