किभ । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पलाई बेलायती सेनामाथि धेरै विश्वास छ जस्तो देखिन्छ । यति भरोसा त सायद बेलायती सैन्य अधिकारीहरू वा पूर्व सैन्य अधिकारीहरूलाई पनि छैन होला । 

डोनाल्ड ट्रम्पले जब बेलायती प्रधानमन्त्री किर स्टार्मरसँग पत्रकार सम्मेलन गरिरहेका थिए, उनलाई युक्रेनको सुरक्षाको सम्बन्धमा अमेरिकाको ग्यारेन्टीको बारेमा सोधिएको थियो । जसको जवाफमा उनले भने, ‘बेलायतसँग सक्षम सिपाहीहरू र अद्भुत सेना छ, तिनीहरूले आफ्नो सुरक्षा आफैँ गर्न सक्छन् ।’ बेलायती सेनाले रुससँग लड्छ त भन्ने प्रश्नको चाहिँ ट्रम्पले कुनै जवाफ दिएनन् । 

सार्वजनिक स्थानहरूमा, वरिष्ठ अमेरिकी सैन्य अधिकारीहरूले बेलायती सेनाको प्रशंसा गर्छन् । तर निजी कुराकानीमा उनी बेलायती सेनाको आलोचना गर्छन् । विशेष गरी कटौती पछि ब्रिटिस सेनामा केवल ७० हजार नियमित सिपाहीहरू भएको अवस्था छ । ‘यो निकै कम हो,’ एक वरिष्ठ सेना अधिकारीले बेलायत भ्रमणको क्रममा एक निजी कुराकानीमा भनेका थिए । 

इन्टरनेशनल इन्स्टिच्युट अफ स्ट्राटेजिक स्टडीजका अनुसार रुसको सैन्य बजेट सम्पूर्ण युरोपको रक्षा खर्चभन्दा बढी छ । यो ४१ प्रतिशतले बढेको छ र यो कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको ६ दशमलव ७ प्रतिशत हो । जबकि २०२७ सम्ममा बेलायतले आफ्नो जीडीपीको २ दशमलव ५ प्रतिशत मात्र सेनामा खर्च गर्नेछ । 

अमेरिका बिनै रुसको सामना गर्न सक्छ बेलायत ? 

ट्रम्पको भनाइले युक्रेनमा युद्धविराम लागू गर्न उनी आफ्नो सेना तैनाथ गर्दै गर्दैनन् भन्ने सत्यता उजागर गरेको छ । अमेरिकाको उपस्थिति आर्थिक कारणले हुनेछ र यसमा उसको खानीसम्बन्धी स्वार्थ जोडिनेछ । यो आफैँ पनि रुसलाई दोहोर्‍याएर आक्रमण गर्नबाट रोक्ने कदम हुने उनले भनेका छन्  तर ट्रम्पको आफ्नै प्रशासनले त्यहाँ केही बलियो शक्ति हुनुपर्छ भन्ने विश्वास गर्छ । तर यो बलियो शक्ति अरू हुनु पर्ने उसको सोच छ । 

अनि युरोपेली देशहरूले यो गर्नुपर्छ भनेर उनले भनिरहेका छन् । तर यहाँ प्रश्न यो सबै युरोपले गर्नुपर्छ भन्ने होइन । प्रश्न बरु यो हो कि युरोपसँग त्यसो गर्ने संख्या छ कि छैन । यसको कुनै जवाफ छैन । त्यसैले स्टार्मरले थप सुरक्षा ग्यारेन्टीको लागि विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली अमेरिकी सेनाको प्रशंसा गरेका थिए । शीतयुद्धको अन्त्यपछि आफ्नो सैन्य शक्ति घटाउने बेलायत एक्लो देश होइन । तर यो प्रवृत्ति अब युरोपका अन्य देशहरूमा परिवर्तन हुँदै छ । केही देशहरूले आफ्नो सैन्य खर्च बढाइरहेका छन् । 

युक्रेनी राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले रुसलाई आक्रमण गर्नबाट रोक्न १ लाखदेखि २ लाख अन्तर्राष्ट्रिय सेना आवश्यक पर्ने बताएका छन् । तर युरोपले आफैँले यति धेरै सेना उपलब्ध गराउन सक्दैन । पश्चिमी देशका अधिकारीहरूले ३० हजार सैनिक पठाउने विचार गरिरहेका छन् । युरोपेली जेट र युद्धपोतहरूले युक्रेनको हवाई क्षेत्र र समुद्री मार्गहरूको निगरानी गर्नेछन् । यो सेनाको ध्यान युक्रेनका शहरहरू, बन्दरगाहहरू र आणविक ऊर्जा केन्द्रहरूको सुरक्षामा केन्द्रित हुनेछ । यिनीहरूलाई पूर्वी युक्रेनको मोर्चामा तैनाथ गरिने छैन । 

युरोपेली लडाकु विमान र युद्धपोतहरूले युक्रेनको हवाई क्षेत्र र समुद्री मार्गहरूको निगरानी गर्नेछन् । तर यो पर्याप्त नहुन सक्ने पश्चिमा अधिकारीहरू विश्वास गर्छन् । त्यसैले उनीहरूले अमेरिकाको सहयोग मागिरहेका छन् । युरोपेली सेनाहरूलाई प्रतिशोधात्मक कारबाहीमा सहयोग गर्न सकियोस् भनेर कम्तीमा पनि अमेरिकी हवाई जेटहरू पोल्याण्ड र रोमानियामा तैनाथ गरिनुपर्ने अधिकारीहरू ठान्दछन् । युरोपले अमेरिकाको निगरानी र गुप्तचर सङ्कलन क्षमतासँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्दैन । युक्रेनलाई थप हतियार आपूर्ति गर्न पनि भने यिनीहरू सहमत हुन सक्छन् । 

युरोपेली देशसँग ठुला सैन्य कारबाही चलाउने छैन क्षमता 

अमेरिकाले युक्रेनलाई जति हतियार दिएको छ, हालै युरोपले त्यो भन्दा केही हतियार युक्रेनलाई दिएको छ । तर, अमेरिकाले युक्रेनलाई लामो दूरीसम्म माथ दिने क्षेप्यास्त्र र हवाई रक्षा प्रणाली प्रदान गरेको एक स्रोतले बताएको छ । युरोपेली देशहरूसँग आफैँले ठुलो सैन्य कारबाही सुरु गर्ने क्षमता छैन । 

युरोपेली देशहरूलाई हतियारको आपूर्ति पनि अमेरिकामा निर्भर छ । २०११ मा लिबियामा नेटोको बमबारी अभियानले धेरै कमजोरीहरू उजागर गरेको थियो । युरोपेली देशहरूले नेतृत्व लिँदा उनीहरू अमेरिकाको सहयोगमा भर पर्नु पर्याे । यी देशहरू अमेरिकी ट्याङ्करहरूमा निर्भर रहे । तर स्टार्मर कुनै सैन्य ग्यारेन्टी बिना नै अमेरिकाबाट फर्किए । 

‘ट्रम्प नेटोको धारा ५ प्रति प्रतिबद्ध छन्, जसले एउटा सहयोगीमाथिको आक्रमणलाई अन्य सबै सहयोगीमाथिको आक्रमण मानिने उल्लेख गरेको छ ।’ बीबीसीसँग कुरा गर्दै बेलायतका स्वास्थ्यमन्त्री वेइसले भनेका छन् । तर युक्रेनमा पठाइने कुनै पनि सेना नेटो सन्धि अन्तर्गत पर्ने छैन र न त उनीहरूलाई नेटो जस्तो सुरक्षा ग्यारेन्टी दिइनेछ भनेर अमेरिकी रक्षामन्त्री पिट हेगले पहिले नै भनिसकेका छन् । यस्तो अवस्थामा युरोपको शक्तिको परीक्षण हुनेछ । ट्रम्पका शब्दहरूमा स्टार्मर अरूलाई पनि आफ्नो साथमा ल्याउन सफल हुन्छन् कि हुँदैनन् भन्ने कुरा पनि हेर्न बाँकी छ । अहिलेसम्म, फ्रान्स युरोपमा एक मात्र यस्तो देश हो जुन एकसाथ उभिन तयार छ । 

उत्तरी युरोपका केही अन्य देशहरू जस्तै डेनमार्क र स्विडेन पनि प्रतिबद्धता देखाउन चाहन्छन् तर उनीहरूको प्रतिबद्धता अमेरिकाको जस्तै छ । स्पेन, इटाली र जर्मनी अझै पनि यसको विरुद्धमा देखिन्छन् । स्टारमरले अझै पनि अमेरिकाले युरोपको सेनालाई सहयोग गर्छ भन्ने अाशा गरिरहेका छन् । तर केही प्रश्नहरू त अझै पनि बाँकी नै छ । के बेलायती सेनाले रुससँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्छ ? भलै रुसको सेना कमजोर भएको होला । तर यो प्रश्नको जवाफ ‘सक्दैन’ भन्ने नै आउनेछ ।