काठमाडौँ । हाम्रो शरीरलाई स्वस्थ राख्न मिर्गौलाले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। यसले रगतबाट फोहोर पदार्थलाई फिल्टर गर्छ र पिसाबको माध्यमबाट बाहिर निकाल्छ । मिर्गौलाले नरोकिइकन २४ सै घण्टा निरन्तर काम गर्छ ।

मिर्गौलामा कुनै समस्या भएमा रगतमा विषाक्त पदार्थ जम्मा हुन थाल्छ। यसले मिर्गौला फेल हुने र मुटु रोगजस्ता धेरै गम्भीर स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ।

इन्टरनेशनल सोसाइटी अफ नेफ्रोलोजीका अनुसार, विश्वमा लगभग ८५ करोड मानिसहरू मिर्गौला रोगबाट पीडित छन्। मिर्गौला रोगको सबैभन्दा ठुलो कारण खराब जीवनशैली हो । तर, जब मिर्गौलाले राम्रोसँग काम गर्न सक्दैन, हाम्रो शरीरले केही विशिष्ट संकेतहरू दिन्छ। यी संकेतहरूलाई बेवास्ता गर्नु जोखिमपूर्ण हुन सक्छ।

मिर्गौलाले शरीरबाट रगत फिल्टर गर्छ

मिर्गौलाले शरीरमा रहेको विषाक्त पदार्थ, अतिरिक्त पानी र रगतबाट चिनी हटाउने काम गर्छ। यसले शरीरमा पानी, सोडियम, पोटासियम, क्याल्सियम र अन्य खनिजहरूको सन्तुलन कायम राख्छ। यसबाट शरीरका सबै अंगहरूले राम्रोसँग काम गर्छन्। 

मिर्गौलाले रक्तचाप नियन्त्रण गर्न पनि मद्दत गर्छ। यसबाहेक, मिर्गौलाले भिटामिन डीलाई यसको सक्रिय रूप (क्याल्सीट्रिओल) मा रूपान्तरण गर्छ, जसले हड्डीहरूलाई बलियो बनाउँछ।

मिर्गौलामा समस्या हुँदा शरीरले यस्ता संकेत दिन्छ 

मिर्गौला समस्या हुँदा हाम्रो शरीरले केही संकेत दिन्छ, जसमा ध्यान दिनु आवश्यक छ। यी लक्षणहरू मिर्गौलाको कार्यक्षमतामा कमीको कारणले हुन सक्छन्।

जब मिर्गौलाले शरीरबाट फोहोर र अतिरिक्त तरल पदार्थ राम्ररी हटाउन असमर्थ हुन्छ, खुट्टा, गोलीगाँठो वा अनुहार वरिपरि सुन्निन सक्छ। यसबाहेक शरीरमा रगतको कमी हुन सक्छ। यसले थकित र कमजोर महसुस गराउन सक्छ। जब मिर्गौलाले राम्रोसँग काम गर्दैन, शरीरले धेरै अन्य संकेतहरू दिन्छ। जस्तै :

• हरेक समय थकान र कमजोरी महसुस
• अनिद्राको समस्या
• छाला धेरै सुक्खा हुनु र चिलाउनु
• सामान्यभन्दा कम पटक पिसाब आउनु
• पिसाबमा रगत देखिनु
• आँखा वरपर सुन्निनु
• हात खुट्टा सुन्निनु
• कम भोक लाग्नु
• मांशपेसीमा ऐठन हुनु
• उच्च रक्तचाप

मिर्गौला रोग खराब जीवनशैलीसँग प्रत्यक्ष सम्बन्धित छ

हाम्रो जीवनशैलीले हाम्रो स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्छ। अस्वस्थकर आहार, निद्राको कमी, धूम्रपान र मद्यपान जस्ता खराब बानीहरूले मिर्गौलाको स्वास्थ्यलाई हानि पुर्‍याउन सक्छ। अत्यधिक तेलीय, चिनीयुक्त र प्रशोधित खाना जस्ता खराब खाने बानीले मिर्गौलामा दबाब दिन्छ।

व्यायामको कमीले शरीरमा बोसो जम्मा हुन थाल्छ, जसले मोटोपना र उच्च रक्तचाप निम्त्याउँछ। यसले मिर्गौलामा थप दबाब दिन्छ।

निद्राको कमीले शरीरमा तनाव र हार्मोनल असन्तुलन निम्त्याउन सक्छ, जसले मिर्गौलाको काममा बाधा पुर्‍याउँछ। यस बाहेक, धेरै अन्य खराब बानीहरू छन् जसले मिर्गौलालाई नराम्रो असर गर्छ। 

• मिर्गौला रोगको जोखिमका कारकहरू
• मिर्गौला रोगको सबैभन्दा ठुलो कारण खराब जीवनशैली हो। यद्यपि, केही मानिसहरू बढी जोखिममा हुन्छन्। जस्तै-
• पहिले नै उच्च रक्तचाप र मधुमेह भएकाहरू।
• पहिले नै कुनै मुटु रोग भएकाहरू।
• जो धेरै तौल भएका छन् वा मोटोपनबाट पीडित छन्।
• जसको परिवारमा कोही मिर्गौला रोगबाट पीडित छ।
• अत्यधिक मात्रामा दुखाइ निवारक वा एन्टिबायोटिक सेवन गर्ने मानिसहरू।
• धुम्रपान वा मद्यपान गर्ने मानिसहरू।
• जसको उमेर ६० वर्षभन्दा बढी छ।

मिर्गौला रोगसँग सम्बन्धित केही सामान्य प्रश्न र उत्तरहरू

प्रश्न- के मिर्गौला रोगको उपचार सम्भव छ? 

उत्तर: मिर्गौला रोगको गम्भीरता र कारणको आधारमा उपचार गरिन्छ। यदि यो अवस्था पुरानो छ भने यसको कुनै स्थायी उपचार छैन। यद्यपि, केही उपचार र जीवनशैली परिवर्तनले मिर्गौलाको कार्यलाई कायम राख्न मद्दत गर्न सक्छ।

सुरुमा यसलाई केही औषधिहरूले नियन्त्रण गरिन्छ। यदि मिर्गौलाको काम धेरै ढिलो भयो भने डायलासिस गरिन्छ। यसमा मेसिनद्वारा रगत सफा गरिन्छ। अर्कोतर्फ, यदि मिर्गौलाले पूर्ण रूपमा काम गर्न छोड्यो भने मिर्गौला प्रत्यारोपण मात्र विकल्प हो।

प्रश्न: मिर्गौला रोगबाट बच्न खानामा कस्ता कुराहरूमा ध्यान दिनुपर्छ? 

उत्तर: युरोलोजिस्टका अनुसार यसको लागि आफ्नो आहार स्वस्थ राख्नु धेरै महत्त्वपूर्ण छ। अत्यधिक नुन र चिनी सेवन नगर्नुहोस्। प्रोटिनको सेवन कम गर्नुहोस्। मिर्गौलालाई हाइड्रेटेड राख्न पर्याप्त पानी पिउनुहोस्। आफ्नो खानामा फलफूल र हरियो तरकारी समावेश गर्नुहोस्। यदि तपाईं पहिले नै मिर्गौला रोगबाट पीडित हुनुहुन्छ भने आफ्नो आहारको बारेमा डाक्टरको सल्लाह लिनुहोस्।

प्रश्न- मिर्गौला रोग कसरी पत्ता लाग्छ?

उत्तर- केही परीक्षणहरू मार्फत मिर्गौला रोग पत्ता लगाउन सकिन्छ। यसको लागि क्रिएटिनिन परीक्षण गरिन्छ। यो एक प्रकारको फोहोर पदार्थ हो, जुन मिर्गौला हुँदै शरीरबाट बाहिर निस्कन्छ। यदि मिर्गौलाले राम्रोसँग काम गरेन भने, क्रिएटिनिनको स्तर बढ्न सक्छ।

यसबाहेक, रगत परीक्षण, पिसाब परीक्षण, अल्ट्रासाउन्ड र मिर्गौला बायोप्सी मार्फत मिर्गौलाको अवस्था पत्ता लगाइन्छ।

प्रश्न- कुन अवस्थामा मिर्गौला फेल हुन सक्छ? 

उत्तर- रगतमा चिनीको मात्रा बढी हुनु, उच्च रक्तचाप, मिर्गौलाको संक्रमण, मिर्गौलाको पत्थरी र मुटु रोगका कारण मिर्गौला फेल हुन सक्छ।