वासिंटन । यदि युक्रेन युद्धका बारेमा डोनाल्ड ट्रम्पको धारणा र रुसविरुद्ध युक्रेनको युद्धमा अमेरिकाको समर्थनबारे कुनै शंका थियो भने बुधबार त्यसमा पूर्णविराम लागेको छ । अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पले स्पष्ट शब्दमा त्यस सम्बन्धी शंकालाई निवारण गरेका हुन् ।

लगभग तीन वर्षअघि रुसी आक्रमणको प्रतिरोध गर्ने युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीको प्रयासका लागि अमेरिकी संसदले सराहना गरेको थियो ।

तर अहिले अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पले युक्रेनी राष्ट्रपति जेलेन्स्कीलाई ‘तानाशाह’ भन्दै भ्रष्टाचारको आरोपसमेत लगाएका छन् ।

जेलेन्स्की विदेशी सहायताको ‘मालदार’ व्यवस्थाको निरन्तरता चाहने ट्रम्पको टिप्पणी थियो । एक दिन अगाडिमात्र ट्रम्पले युद्ध सुरु गर्न रुस नभएर युक्रेन जिम्मेवार रहेको बताएका थिए ।

रुसले ट्रम्पको प्रशंसा गर्‍यो

अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पले लेखेका छन्, ‘जेलेन्स्कीले छिटै कदम चाल्नुपर्छ, अन्यथा उनको देश रहनेछैन ।’

करिब एक हप्ता अघि ट्रम्प र रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनबिच लामो टेलिफोन वार्ता भएको थियो । त्यस यता ट्रम्पले युद्ध र युक्रेनी राष्ट्रपतिको बारेमा रुसको जस्तै धारणा राख्दै आएका छन् ।

बेलायतका लागि रुसी राजदूत आन्द्रेई केलिनले ट्रम्प प्रशासनको दृष्टिकोणको प्रशंसा गरेका छन् ।

उनले बीसीसीसँग भनेका छन्, ‘हामीले पहिलो पटक देखेका छौँ कि अमेरिकाले केवल यो रूसी दुष्प्रचार र गलत सूचनामात्र भनेको छैन, उनीहरूले हाम्रो कुरा सुनेका छन् र हामीले के भनिरहेका छौँ भनेर बुझेका छन् ।’

अमेरिकी विदेश नीतिमा अचानक आएको यो परिवर्तन वास्तवमै नाटकीय छ, तर यसमा अचम्म मान्नु पर्दैन । डोनाल्ड ट्रम्पले धेरै वर्षदेखि यस दिशामा काम गर्दै आएका छन् ।

उनका पछिल्ला टिप्पणीले उनी ‘अमेरिका फर्स्ट’ विदेश नीतिलाई वास्तविकतामा परिणत गर्ने राष्ट्रपति भएको देखाउँछन् ।

ट्रम्पले जेलेन्स्कीमाथि गरेको पछिल्लो आलोचना त्यतिबेला आयो, जब जेलेन्स्कीले युक्रेनी खनिजहरूमा पहुँच र नाफा कमाउने अमेरिकी प्रयासलाई सार्वजनिक रूपमा अस्वीकार गरे ।

‘म मेरो देश बेच्न सक्दिनँ,’ जेलेन्स्कीले भनेका थिए ।

अमेरिकी स्रोतहरू बचाएर चीनमा बढी ध्यान

अमेरिकी राष्ट्रपति युरोपप्रतिको अमेरिकी सैन्य प्रतिबद्धता घटाएर र चीनमा ध्यान केन्द्रित गर्दै अमेरिकी स्रोतसाधनको सुरक्षा गर्न गम्भीर देखिन्छन् ।

गत वर्ष नोभेम्बरमा आफ्नो चुनावी जित अघि ट्रम्पले युक्रेनलाई पठाइएको अमेरिकी सैन्य सहायताको बारम्बार आलोचना गरेका थिए र जेलेन्स्कीलाई ‘इतिहासको सबैभन्दा ठुलो विक्रेता’ भनेर वर्णन गरेका थिए ।

यद्यपि, ट्रम्पलाई रोज्ने मतदाताहरूले चुनावमा युक्रेन युद्ध वा अमेरिकी विदेश नीतिको बारेमा धेरै नसोचेको हुन सक्छ । यस मुद्दामा ट्रम्पको अडान उनको राजनीतिक जिम्मेवारी थिएन, यद्यपि उनका विपक्षीहरूले यस मुद्दामा उनीमाथि आक्रमण गरे ।

अब उनको इच्छा अन्तर्राष्ट्रिय मान्यताहरू परिवर्तन गर्न र विश्वव्यापी मञ्चमा अमेरिकाको शक्ति विस्तार गर्नतिर छ । यो अमेरिकी सरकारभन्दा बढी राष्ट्रपतिको शक्ति बढाउने उनको घरेलु प्रयासजस्तै हो ।

यस मामिलामा कम्तीमा अहिलेका लागि उनकै दलबाट कसैले उनको विरोध गर्न चासो देखाएको छैन ।

बुधबार सामाजिक सञ्जालमा उनको पोस्टपछि केही रिपब्लिकन सिनेटरहरूले निश्चित रूपमा निराशा व्यक्त गरे ।

‘म राष्ट्रपति जेलेन्स्कीलाई कहिल्यै तानाशाह भन्दिनँ,’ अलास्काकी सिनेटर लिसा मुर्कोवस्कीले भनिन् ।

युक्रेनी राजधानी किभको भ्रमणबाट फर्किएका उत्तरी क्यारोलिनाका थोम टिलिसले भने, ‘युक्रेन युद्धको लागि एकमात्र व्यक्ति जिम्मेवार छन्– भ्लादिमिर पुटिन ।’

ट्रम्पको निशानामा छन् जेलेन्स्की

ऐतिहासिक रूपमा भन्नुपर्दा यस्ता प्रकारका आलोचना वा टिप्पणी ट्रम्पको विदेश नीति परिवर्तन गर्न सार्थक हुने देखिँदैन ।

अमेरिकी राष्ट्रपतिसँग अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा व्यापक शक्ति हुन्छ । ट्रम्पले धेरै वर्षदेखि युक्रेनको बारेमा आफ्नो विचार स्पष्ट राख्दै आएका छन् ।

उनले लगातार युक्रेन युद्धका लागि बाइडेन प्रशासनको कमजोरीलाई दोष दिएका छन् र युद्ध सजिलै रोक्ने बाचा गरेका छन् ।

यद्यपि जेलेन्स्कीप्रति उनका आलोचना अहिलेजस्तो कठोर थिएन । यद्यपि उनले युक्रेनी राष्ट्रपति आफ्नो देशको लागि आर्थिक सहायता हासिल गर्न अमेरिकालाई मनाउनमा माहिर छन् भन्ने गर्दथे ।

ट्रम्पको जेलेन्स्कीसँग उथलपुथलपूर्ण सम्बन्धको लामो इतिहास छ ।

अमेरिकी वामपन्थीहरूले उनलाई नायकको रूपमा स्वागत गरेका छन् र विदेशी सहायताका लागि जेलेन्स्कीको खुलेर वकाल गरेका छन् । कहिलेकाहीँ उनीहरूको दृष्टिकोण तीव्र रूपमा द्वन्द्वात्मक देखिन्छ ।

अमेरिकी उपराष्ट्रपति जेडी भान्सले हालै एक अन्तर्वार्तामा भने, ‘यो मेरो विचार हो, जेलेन्स्कीले मिडियामा राष्ट्रपति (ट्रम्प)काबारे टिप्पणी गरेर उहाँको मन परिवर्तन गर्छु भन्ने सोचेका छन् भने त्यो सही होइन ।  राष्ट्रपतिलाई चिन्ने जो कोहीले पनि तपाईंलाई भन्नेछन् कि यो वर्तमान प्रशासनसँग व्यवहार गर्ने राम्रो तरिका होइन ।’

ट्रम्पले पनि पुटिन र रुसी दृष्टिकोणप्रति आफ्नो सहानुभूतिपूर्ण विचारलाई निरन्तर कायम राखेका छन् ।

युक्रेनमा आक्रमण सुरु गरेको केही दिनपछि, उनले पुटिन एक ‘प्रतिभाशाली’ भएको बताएका थिए ।

जुलाई २०१८ मा हेलसिंकीमा भएको अमेरिका–रूस शिखर सम्मेलनमा ट्रम्पले २०१६ को अमेरिकी चुनावमा रूसले हस्तक्षेप नगरेको भन्ने पुटिनको भनाइमा शंका गर्ने कुनै कारण नभएको बताएका थिए ।

ट्रम्पको यो भनाइ अमेरिकी गुप्तचर प्रतिवेदनको विपरीत थियो ।

ट्रम्पको पहिलो कार्यकालमा उनको विदेश नीति टोलीमा केही वरिष्ठ अधिकारीहरू समावेश थिए, जो रुसी मनसायप्रति बढी शंकालु थिए । यसमा जोन बोल्टन, माइक पोम्पेओ र जोन केली सामेल थिए, जो राष्ट्रपतिको विदेश नीतिको प्रभावलाई नियन्त्रण गर्न सक्षम थिए ।

यसपटक ट्रम्प धेरै समान विचारधारा भएका सल्लाहकारहरूले घेरिएका छन् । यी सल्लाहकारहरूमा ट्रम्पको विचार परिवर्तन गर्ने कुनै इच्छा देखिँदैन ।

यद्यपि, अमेरिकी विदेशमन्त्री मार्को रुबियोलाई कुनैबेला विदेश नीतिको कट्टर समर्थकका रुपमा हेर्ने गरिन्थ्यो, उनी ट्रम्पको नेतृत्व अनुसरण गर्न सावधान रहँदै आएका छन् ।

रुसका आलोचक किथ केलाङ्गलाई ट्रम्पले युक्रेनका लागि आफ्नो दूत छनोट गरेका छन् । तर उनलाई रुससँगको वार्ताबाट बाहिर राखिएको छ । जबकि यो वार्तामा ट्रम्पका मध्यपूर्व प्रतिनिधि र विश्वासिला मित्र स्टिभ विटकफ प्रत्यक्ष रूपमा संलग्न रहे ।

‘युक्रेन युद्ध अमेरिकाको लागि भन्दा युरोपको लागि बढी महत्त्वपूर्ण छ’

रिपब्लिकन पार्टीका धेरै मानिस ट्रम्पको दृष्टिकोणलाई समर्थन गरिरहेका छन् । यसले उनको राजनीतिक हैसियतलाई अझ बलियो बनाउँछ ।

फेब्रुअरीमा गरिएको प्यू सर्वेक्षणका अनुसार केवल ३० प्रतिशत रिपब्लिकन युक्रेनको लागि हालको अमेरिकी समर्थन पर्याप्त छैन वा ठिकठाक छ भन्ने विश्वास गर्छन् ।

जब रुस–युक्रेन युद्ध सुरु भयो, ७२ प्रतिशत मानिसलाई त्यस्तो महसुस भएको थियो ।

सर्वेक्षणमा सहभागी ४० प्रतिशत रिपब्लिकनले युक्रेनलाई समर्थन गर्नाले अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षालाई हानि पुग्ने धारणा राखेका छन् भने २७ प्रतिशतले मात्र यसले मद्दत पुग्ने बताएका छन् ।

बाइडेनको कार्यकालमा ह्वाइट हाउसले युक्रेनमा रूसको विरुद्धमा उभिनु अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षाको लागि आवश्यक रहेको तर्क दिएको थियो ।

तर ट्रम्प र उनका निकटतम सल्लाहकारहरूले संसारलाई जसरी हेरिरहेका छन्, त्यसको तुलनामा यो धेरै फरक छ ।

यो वैचारिक द्वन्द्वभन्दा पनि अमेरिकी हितको फाइदा वा नोक्सानको कुरा हो । उदाहरणका लागि ट्रम्पको ‘ट्र्थ सोशल’ पोस्टले युक्रेनलाई गरेको समर्थनको बदलामा अमेरिकाले केही पनि पाउने छैन भनेर अफसोस व्यक्त गरेको छ ।

देशको दुर्लभ खनिजहरूमा ध्यान उनको मध्यपूर्व शान्ति योजनासँग मेल खान्छ । यसमा अमेरिकाले गाजाको तटीय घरजग्गालाई रिसोर्टमा पुनर्विकास गर्ने कार्य पनि समावेश छ ।

आफ्नो पहिलो कार्यकालमा ट्रम्पले सिरियाली तेल क्षेत्रहरूमा नियन्त्रण कायम राख्न र त्यसबाट नाफा कमाउन चासो देखाएका थिए । ट्रम्पले बुधबार लेखेका छन्, ‘अमेरिका पहिलो नीतिमा लोकतन्त्रको प्रवर्द्धन गर्न अमेरिकी स्रोतहरू खर्च गर्नु वा विशाल महासागर पार गर्ने युद्धमा संलग्न हुनु समावेश छैन ।’

उनले युक्रेन युद्ध अमेरिकाका लागिभन्दा युरोपको लागि धेरै महत्त्वपूर्ण रहेको प्रस्ट पारे ।

यो ट्रम्पभन्दा अघि रिपब्लिकन पार्टीबाट अमेरिकी राष्ट्रपति बनेका जर्ज डब्लु बुशको हस्तक्षेपकारी रूढीवादी नीतिमा ठुलो परिवर्तन हो । तर २०१६ पछि ट्रम्प रिपब्लिकन पार्टीको अनुहार बने । त्यसैले पछिल्ला केही हप्ताका परिवर्तनहरू अचानक भए पनि प्रकट हुनका लागि धेरै समय लागेको छ ।