काठमाडौँ । आजको समयमा इन्टरनेट मानिसहरूको जीवनको एक महत्त्वपूर्ण हिस्सा बनेको छ। मानिसहरूले अनलाइन कक्षा, डिजिटल सिकाइ, कार्यालयको काम, ओटीटी प्लेटफर्म र सामाजिक सञ्जालका लागि इन्टरनेट प्रयोग गर्छन्। 

यद्यपि, सबैभन्दा ठुलो समस्या तब हुन्छ जब हामी त्यस्तो ठाउँमा हुन्छौँ जहाँ मोबाइल डेटा र इन्टरनेटले काम गरिरहेको छैन। यस्तो अवस्थामा, मानिसहरू सार्वजनिक वाईफाई खोज्छन्। 

सार्वजनिक वाईफाई सामान्यतया विमानस्थल, होटल वा रेस्टुरेन्ट जस्ता सार्वजनिक स्थानहरूमा उपलब्ध हुन्छ। यी पूर्ण रूपमा नि:शुल्क छन्। जो कोहीले पनि यसलाई आफ्नो मोबाइल, ट्याब्लेट वा ल्यापटपमा जडान गर्न सक्छन्। सार्वजनिक वाईफाई प्रयोग गर्नु सुविधाजनक छ, तर यो जोखिमपूर्ण पनि हुन सक्छ।

सार्वजनिक वाईफाई प्रयोग गरेर आफ्नो व्यक्तिगत वा व्यावसायिक खाताहरूमा लग इन नगर्न सल्लाह दिइन्छ  किनभने यसको प्रयोगले मानिसहरू घोटाला वा ठगीको सिकार हुन सक्छन्।

• सार्वजनिक वाईफाई भनेको के हो? 

यो एक वायरलेस इन्टरनेट जडान हो जुन क्याफे, रेस्टुरेन्ट, विमानस्थल जस्ता सार्वजनिक स्थानहरूमा जडान गरिएको छ। सामान्यतया यो सुविधा पूर्ण रूपमा नि:शुल्क हुन्छ। जो कोहीले पनि साझा पासवर्ड प्रविष्ट गरेर यसलाई पहुँच गर्न सक्छन्। धेरै ठाउँहरूमा तपाईं पासवर्ड बिना नै आफ्नो उपकरणबाट सिधै सार्वजनिक वाईफाईमा जडान गर्न सक्नुहुन्छ।

• सार्वजनिक वाईफाईका फाइदाहरू के के हुन्? 

यात्राको समयमा सार्वजनिक वाईफाई सबैभन्दा बढी आवश्यक हुन्छ। विशेष गरी मेट्रो स्टेसनहरू, ठुला बजारहरू, रंगशालाहरू र भिडभाड भएका क्षेत्रहरूमा इन्टरनेट कमजोर हुन्छ। यस्तो अवस्थामा, तपाईंले सार्वजनिक वाईफाई प्रयोग गरेर राम्रो कनेक्टिभिटी प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ।

• सार्वजनिक वाईफाई प्रयोग गर्नु किन खतरनाक हुन सक्छ? 

जो कोही पनि सार्वजनिक वाईफाईमा जडान हुन सक्छ। ह्याकरहरूले सार्वजनिक वाईफाई मार्फत तपाईंको फोन वा ल्यापटपमा मालवेयर वा भाइरस घुसाउन सक्छन्, जसले तपाईंको प्रणाली ह्याक गर्न सक्छ। यही कारणले गर्दा सार्वजनिक वाईफाईमा ह्याकिङ र डेटा चोरीको जोखिम बढ्छ। यसको प्रयोग धेरै हिसाबले खतरनाक छ। 

• कुन ठाउँहरूमा सार्वजनिक वाईफाई प्रयोग गर्नु बढी खतरनाक छ?

प्रायः सार्वजनिक वाईफाईको सुरक्षा कमजोर हुन्छ। साथै, खुला सञ्जाल भएकोले, साइबर अपराधीहरूलाई लक्षित गर्न सजिलो छ। त्यसैले कतिपय ठाउँहरूमा सार्वजनिक वाईफाई प्रयोग गर्नबाट जोगिनु पर्छ। 

क्याफे र रेस्टुरेन्टहरू: केही क्याफे र रेस्टुरेन्टहरूले नि:शुल्क वाईफाई प्रदान गर्छन्, तर तिनीहरूको नेटवर्क सुरक्षा बलियो हुँदैन। ह्याकरहरूले त्यस्ता ठाउँहरूमा नक्कली वाईफाई नेटवर्कहरू सेटअप गर्न सक्छन्, जसले गर्दा प्रयोगकर्ताहरूको जानकारी चोरी हुन सक्छ।

सपिङ मल र खुद्रा पसलहरू: मानिसहरूले सामाजिक सञ्जाल एपहरू प्रयोग गर्छन् वा सपिङ मलहरूमा नि:शुल्क वाईफाई मार्फत भुक्तानी कारोबार गर्छन्। त्यस्ता ठाउँहरूमा, फिसिङ आक्रमण र मालवेयर मार्फत तपाईंको बैंक विवरणहरू चोरी हुन सक्छ।

विमानस्थल : विमानस्थलजस्ता सार्वजनिक स्थानहरूमा प्रायः हजारौँ मानिसहरू उपस्थित हुन्छन्। यस्तो अवस्थामा, ह्याकरहरूले नक्कली वाईफाई पोर्टल मार्फत तपाईंको व्यक्तिगत डेटा चोर्न सक्छन्।

होटल र रिसोर्टहरू: प्रायः होटल र रिसोर्टहरूले आफ्नो सार्वजनिक वाईफाईको सुरक्षा अपडेट राख्दैनन्। यस कारणले गर्दा, मालवेयर वा भाइरस तपाईंको उपकरणमा पुग्न सक्छ। यस्तो अवस्थामा, यदि तपाईंले होटल वाईफाई मार्फत कुनै पनि बैंकिङ साइट वा सोसल मिडिया एपमा लगइन गर्नुभयो भने, ह्याकरहरूले तपाईंको संवेदनशील जानकारी चोर्न सक्छन्।

• सार्वजनिक वाईफाई प्रयोग गर्दा कस्ता कुराहरूमा ध्यान दिनुपर्छ? 

सामान्यतया सार्वजनिक वाईफाई प्रयोग गर्नबाट जोगिनु पर्छ। यदि तपाईं यसलाई कुनै महत्त्वपूर्ण कामको लागि प्रयोग गर्दै हुनुहुन्छ भने केही सावधानी अपनाउनु पर्छ। यस्तो वाईफाई प्रयोग गरेर बैंकिङ, सपिङ वा अनलाइन कारोबार गर्नुहुँदैन ।

एचटीटीपीएसबाट सुरु हुने साइटहरू मात्र खोल्नुपर्छ । आफ्नो डिभाइसमा सन्दिग्ध गतिविधि भए त्यसलाई ब्लक गर्नुपर्छ । अनलाइन अकाउन्टमा टू फ्याक्टर अथेन्टिकेसन राख्नुपर्छ तथा अटो कनेक्ट फिचर बन्द गर्नुपर्छ ।

डिभाइसको सफ्टवेर र अपरेटिङ सिस्टमलाई अपडेट गर्नुपर्छ ।

• सार्वजनिक वाईफाईको सुरक्षित विकल्प के के हुन्? 

आजको डिजिटल युगमा, सुरक्षा र डेटा गोपनीयता सबैको लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ। यसलाई सुरक्षित राख्न, सार्वजनिक वाईफाई प्रयोग गर्नबाट जोगिनु पर्छ। यसको सट्टामा धेरै अन्य सुरक्षित विकल्पहरू प्रयोग गर्न सकिन्छ। 

व्यक्तिगत हटस्पट

बैंकिङ, इमेल, सामाजिक सञ्जाल लगइन जस्ता संवेदनशील जानकारीको लागि मोबाइल हटस्पट उत्तम विकल्प हो। मोबाइल हटस्पट सार्वजनिक वाईफाई भन्दा बढी सुरक्षित छ। यसले डेटा स्थानान्तरणलाई इन्क्रिप्टेड राख्छ, जसले गर्दा साइबर आक्रमणको सम्भावना कम हुन्छ।

त्यसैले ल्यापटप वा अन्य कुनै उपकरणलाई इन्टरनेटमा जडान गर्न आफ्नो मोबाइलको हटस्पट अन गर्नुहोस्। तपाईं आफैंले यसलाई नियन्त्रण गर्नुहोस्। हटस्पट सेटिङहरूमा डब्लूपीए२ वा डब्लूपीए३ सुरक्षा अन गर्नुपर्छ । यसरी कुनै पनि अपरिचित व्यक्तिले यसलाई प्रयोग गर्न सक्दैनन् ।

यूएसबी टेथरिङ :

यूएसबी टेथरिङ भनेको फोनको इन्टरनेट जडान ल्यापटप वा कम्प्युटरसँग साझेदारी गर्नु हो। यसमा, यूएसबी केबल मार्फत मोबाइललाई ल्यापटपमा जडान गरेर इन्टरनेट साझा गरिन्छ। यसले सार्वजनिक वाईफाईभन्दा बढी सुरक्षित र स्थिर जडान प्रदान गर्दछ। यसबाट एक पटकमा एउटा मात्र उपकरण जडान गर्न सकिन्छ।