शिशिर ऋतु, प्रकृतिको काखमा हिउँको सेतो पल्लो ओढाएर आउँछ । यो ऋतु आफैँमा एउटा अद्भुत कलाकृति हो । त्यहाँ प्रकृतिले आफ्नो सौन्दर्यलाई एक नयाँ आयाम दिन्छ । यसै ऋतुको मध्यमा पर्ने माघ महिना, शिशिरको यो सौन्दर्यलाई अझै बढाएर प्रस्तुत गर्छ । 

सार्वभौमिक रूपमा माघ महिनाले नेपाली समाजमा विशेष स्थान राख्छ । यो महिना प्रकृतिमा शीतलता र शान्तिको संकेत स्वरूप देखिन्छ भने साहित्यमा एक नवचेतना र उत्साहको संकेत बनाइन्छ । विशेषतः माघ महिनामा शिशिर ऋतुको गहिरो प्रभाव परेको हुन्छ । यसले समग्र जीवनलाई एउटा न्यानो र गहिरो दर्शन दिन्छ । शिशिर ऋतुमा मानवीय संवेदनाको उज्यालो र अन्धकारका मिश्रणका रूपमा हाम्रा भित्री भावनाहरू खुल्छन् र सिर्जनात्मक पक्ष नयाँ मोडमा प्रकट हुन्छ ।

माघ महिनामा प्रकृति निदाएको जस्तो देखिन्छ । रुखहरूले पात झारेर नाङ्गो भएका छन् । सिक्रीटाट रुख बन्दै छन् । उजाड र उराठलाग्दो प्रकृति बन्दै छ । तर यो उजाड र पतझड मात्र होइन, बरु नयाँ जीवनका लागि तयारी हो । माटोले हिउँको ओछ्यानमा नवजीवनको गुँड बनाउँछ, वसन्तको आगमनको आशा बोकेर ।

बिहान उठेर झ्याल बाहिर हेर्दा, हिउँले ढाकिएको संसार एउटा चाँदीको जस्तो देखिन्छ । घाम लाग्दा यो चाँदी टल्कन्छ । सूर्यको किरणले हिउँमा इन्द्रेणी बनाउँछ । यस्तो दृश्य हेर्दा मन अनायासै प्रफुल्लित हुन्छ ।

गाउँघरतिर माघ महिनामा धुवाँको मुस्लो उठ्ने दृश्य निकै मनमोहक हुन्छ । चिसो छल्न दाउरा बालेर तातो बनाउने क्रममा उठेको धुवाँले गाउँलाई एक किसिमको रहस्यमय आभा दिन्छ । बच्चाहरू आगो ताप्दै खेल्ने दृश्यले पनि मनलाई न्यानो बनाउँछ ।

माघ महिनामा नदीहरू पनि शान्त हुन्छन् । पानीको सतह घट्छ । नदी किनारका ढुङ्गाहरू स्पष्ट देखिन्छन् । नदीको चिसो पानीमा हात डुबाएर हेर्दा मनमा एउटा अजीव किसिमको शान्ति मिल्छ ।

शिशिर ऋतु र माघ महिनाको सौन्दर्य केवल दृश्यमा मात्र सीमित हुँदैन । यो हाम्रो मनमा पनि बस्छ । यो ऋतुले हामीलाई आफूभित्रको सौन्दर्य खोज्न प्रेरित गर्छ । यो ऋतुले हामीलाई आफ्नो जीवनका मूल्यवान् पक्षहरू सम्झन र आफूलाई अझ बलियो बनाउन प्रेरित गर्छ ।

यसरी शिशिरको सपनामा माघ महिना हाम्रो आत्मा र प्रकृतिको समन्वय हो । यसमा जीवनका जटिलताहरूको बिचमा शान्ति र सिर्जनात्मक पक्षको नयाँ लहर उत्पन्न हुन्छ । वास्तवमा शिशिर ऋतु एउटा अद्भुत यात्रा हो । यो यात्रामा हामी प्रकृतिको सौन्दर्यसँगै आफ्नो आन्तरिक सौन्दर्य पनि खोज्छौँ ।

• शिशिरको मधुर मौनता

शिशिर ऋतु, प्रकृतिको कान छुन आउने एउटा मधुर मौनता हो । माघको चिसो हावामा यो मौनता झनै गाढा हुन्छ । प्रकृति निदाएको जस्तो लाग्छ, तर यो निद्रा एकदमै गहिरो र शान्त हुन्छ । यो शान्तिले मानिसको मनलाई पनि छुन्छ, उसलाई आफैँभित्र फर्कन र आफ्नो आत्मासँग कुरा गर्न बाध्य बनाउँछ ।

शिशिरको मौनतामा चराचुरुङ्गी पनि चुपचाप बसेका हुन्छन् । कहिलेकाहीँ एउटा चराको चिर्बिर आवाजले यो मौनतालाई तोड्छ । तर त्यो आवाज पनि चाँडै नै मधुर मौनतामा विलीन भएर जान्छ ।

माघको मधुर मौनतामा, प्रकृतिले हामीलाई जीवनको मूल्य सिकाउँछ । यसले हामीलाई कसरी शान्त भएर बस्न सकिन्छ ? कसरी आफ्नो मनलाई शान्त बनाउन सकिन्छ र कसरी प्रकृतिसँग एकाकार हुन सकिन्छ भन्ने कुराको ज्ञान दिन्छ ।

शिशिरको यो मौनतामा, हामी आफ्नो भित्री संसारको यात्रा गर्न सक्छौं । हामी आफ्ना सपनाहरू, आफ्ना इच्छाहरू, आफ्ना डरहरूबारे सोंच्न सक्छौं । हामी आफ्नो जीवनको अर्थ खोज्न सक्छौँ ।

यस मौनतामा हामीले आफ्नो जीवनका सबै पक्षलाई पुनर्विचार गर्न सक्छौँ । हामीले आफ्ना सम्बन्धहरू, आफ्नो करिअर, आफ्नो स्वास्थ्यबारे सोच्न सक्छौँ । हामीले आफ्नो जीवनमा के–के परिवर्तन गर्न चाहन्छौँ, त्यसबारे सोच्न सक्छौँ ।

शिशिरको मधुर मौनता, जीवनको एउटा अद्भुत उपहार हो । यसले हामीलाई आफैँलाई जान्न र बुझ्नका लागि अवसर दिन्छ । यसले हामीलाई आफ्नो जीवनलाई नयाँ दृष्टिकोणले हेर्न मद्दत गर्छ ।

त्यसैले यो शिशिर ऋतुमा हामी सबै मिलेर प्रकृतिको यो मधुर मौनतालाई महसुस गरौँ । सबै मिलेर आफ्नो भित्री संसारको यात्रा गरौँ । हामी मिलेर आफ्नो जीवनलाई अझ राम्रो बनाउनका लागि प्रेरणा लिऔँ ।

माघ महिना वर्षको सबैभन्दा चिसो महिना । प्रकृतिको काखमा हिउँ पर्‍यो, रुखहरूले पात झारे, तर हाम्रो हृदयमा भने प्रेमको ज्वाला सधैँ बल्झिरहेको हुन्छ । माघको यस याममा हामी प्रकृति र प्रेमको अद्भुत संगममा डुब्न पाउँछौँ ।

हिउँ परेको बिहानीमा उठेर झ्यालबाट बाहिर हेर्दा मनमा एउटा अनौठो शान्ति छाएको अनुभव हुन्छ । सेताम्मे हिउँले ढाकिएको संसार कस्तो निर्मल, कस्तो सुन्दर देखिन्छ ! प्रकृतिले हामीलाई यस्तो मनमोहक दृश्य उपहार दिन्छ । हिउँले ढाकिएका रुखहरू, हिउँ खेल्दै रमाइरहेका पर्यटक र बालबालिका ! यी सबै दृश्यले हामीलाई प्रकृतिको अनुपम सौन्दर्यको अनुभूति गराउँछ ।

• माघको मधुर मौनता

माघ, वर्षको सबैभन्दा चिसो महिना । प्रकृति निदाएझैँ शान्त छ । हिमाल, पहाड र तराई सबै क्षेत्रमा हिमपात, तुषारो प्रकोप र शीतलहरले सेताम्मे हुन्छन् । यो चिसोले मानिसलाई घरभित्रै तानेर राखे पनि, प्रकृतिलाई भने नयाँ जीवन दिएको छ ।

हिमालहरू सेता कपडाको बाक्लो सिरक ओढेर बसेका छन् । सूर्यको किरणले हिउँमा टल्किएर मानौँ हिमालहरू हीराको थुप्रो बनेको छ । पहाडहरू सेता कम्बल ओढेर सुतिरहेका छन् । रुखहरू नाङ्गा भएर उभिएका छन् । तर यिनको नाङ्गैपनमा पनि एउटा निश्चित सुन्दरता छ ।

तराईमा तुषारो परेको छ । खेतबारीहरू सेता भएका छन् । रुखका हाँगामा तुषारो जमेर सेता फूल फुलेजस्तो देखिन्छ । चराहरू पनि यो चिसोबाट बच्न गुँडभित्रै लुकेका छन् । जाडोमा मानिसहरू आगो ताप्दै बस्छन् । घरका झ्यालढोका बन्द गरेर उनीहरू न्यानो लुगा ओढेर बस्छन् । तर, यो चिसोले मानिसलाई एकताबद्ध बनाएको हुन्छ । चिसोबाट बच्न उनीहरू एकै ठाउँमा बसेर आगो ताप्छन्, गफगाफ गर्छन्, खाना खान्छन् र सुन्दर भविष्यको योजना बुन्छन् ।

माघको चिसोमा मानिसले प्राकृतिक सुन्दरताको आनन्द लिन्छन् । हिउँ परेको दृश्य हेर्दै उनीहरू आफ्नो मनलाई शान्त पार्छन् । यो चिसोले मानिसलाई आफ्नो जीवनको मूल्य बुझ्न पनि मद्दत गर्छ । माघको मधुर मौनताले मनलाई शान्त पार्छ । यो चिसोले हामीलाई प्रकृतिको महत्व बुझाउँछ । यो चिसोमा हामीले प्रकृतिसँग एक भएर बाँच्न सिक्छौँ ।

तथापि माघको चिसोले हामीलाई जीवनको कठोरता पनि सिकाउँछ । चिसो हावा, हिउँ पर्ने बेलाको कठिन यात्रा, यी सबैले हामीलाई जीवनका चुनौतीहरूसँग जुध्न सिकाउँछन् । प्रकृतिले हामीलाई बलियो बनाउँछ, धैर्य सिकाउँछ ।

माघ महिनामा हामीले प्रकृतिप्रति कृतज्ञ हुनुपर्छ । प्रकृतिले हामीलाई जीवन दिन्छ, हामीलाई खुसी दिन्छ । हामीले प्रकृतिलाई संरक्षण गर्नुपर्छ ताकि हाम्रा भावी पुस्ताले पनि यस्तो सुन्दर प्रकृति देख्न पाउन् । हामीले फोहोर नफालौँ, जथाभावी रुख नकाटौँ, नदीनाला फाहर नगरौँ । नफाल्नु, नकाट्नु र नगर्नु यी सबै हाम्रा दायित्व हुन् ।

माघको यस याममा हामीले एकअर्कासँग माया र प्रेम बाँड्नुपर्छ । चिसोमा एकअर्कालाई न्यानो कपडा ओढाऔँ, गरिबलाई खाना खुवाऔँ, बिरामीलाई हेरचाह गरौँ । यस्तो माया र प्रेमले हाम्रो जीवनलाई सुन्दर बनाउँछ ।

माघको महिना प्रकृति र प्रेमको अद्भुत संगम हो । यस महिनामा हामीले प्रकृतिलाई माया गरौँ, प्रकृतिले हामीलाई माया गर्छ । एकअर्कालाई माया गरौँ, जीवन सुन्दर बन्छ ।

माघको महिनामा प्रकृतिले हामीलाई जीवनको सौन्दर्य र कठोरता दुवैको अनुभूति गराउँछ । हामीले प्रकृति र प्रेमको यस अद्भुत संगमलाई मनन गरौँ र जीवनलाई अझ सुन्दर बनाउन प्रयत्न गरौँ ।

• माघे झिलिमिली आँखामा सजिएको प्रकृति

माघ महिना, प्रकृतिको काखमा बसेर आफ्नै लयमा नाच्ने एउटा सौन्दर्यको पर्व । शीतल हावाको स्पर्शले मनमा उठ्ने अनेक भावना उठ्छन् । हिमालको शिखरमा चाँदीको ढकनीले छोपिएको दृश्य, नदीहरूमा बग्ने क्रिस्टल पानीको झिलिमिली, रुखका हाँगामा टाँसिएको तुषारोका कणहरू— सबै मिलेर प्रकृतिले हामीलाई एउटा अद्भुत दृश्य उपहार दिन्छ ।

माघको यो मनमोहक दृश्यले हामीलाई धेरै कुरा सिकाउँछ । प्रकृतिले हामीलाई जीवनको चक्रबारे बताउँछ । जाडोको कठोरतापछि वसन्त आउँछ भनेर । हिउँ पग्लिएर नयाँ जीवनको सुरुवात हुन्छ भनेर । यसले हामीलाई धैर्य र आशावादी बन्न सिकाउँछ । जीवनमा उतारचढाव आइरहन्छन् । तथापि हामीले सधैँ आशावादी रहनुपर्छ ।

प्रकृतिप्रति कृतज्ञता व्यक्त गर्नु हाम्रो दायित्व हो । प्रकृतिले हामीलाई जन्म दिएको छ, पालनपोषण गरेको छ । हामीले यसको संरक्षण गर्नुपर्छ । प्रकृतिलाई हामीले आफ्नै आमाजस्तै मान्नुपर्छ । यसको सौन्दर्यलाई हामीले जोगाइ राख्नुपर्छ । हामीले प्रकृतिलाई प्रदूषित गर्न बन्द गर्नुपर्छ । हामीले रुख बिरुवा रोप्नुपर्छ । हामीले पानीको सदुपयोग गर्नुपर्छ ।

प्रकृतिले हामीलाई मानवीय सम्बन्ध र प्रेमको महत्त्व पनि सिकाउँछ । जाडोको समयमा मानिसहरू एकअर्काको नजिक आउँछन् । एकअर्काको ख्याल राख्छन् । यसले हामीलाई प्रेम र सहयोगको भावना सिकाउँछ । हामीले आफ्नो परिवार, आफ्ना साथीहरू र आफ्नो समाजसँग मिलेर बस्नुपर्छ ।

प्रकृतिले हामीलाई जीवनलाई सुन्दर बनाउने उपाय पनि सिकाउँछ । प्रकृतिमा घुम्दा प्रकृतिलाई नियाल्दा हामी आफ्नो मनलाई शान्त बनाउन सक्छौँ । हामी आफ्नो तनावलाई कम गर्न सक्छौँ । हामी आफ्नो जीवनलाई सकारात्मक बनाउन सक्छौँ ।

अन्त्यमा माघ महिना प्रकृतिसँग रमाउने, प्रकृतिबाट सिक्ने र प्रकृतिलाई माया गर्ने महिना हो । हामी सबै मिलेर प्रकृतिलाई जोगाइ राखौँ । यसको सौन्दर्यलाई आफ्ना भावी पुस्तालाई हस्तान्तरण गरौँ ।