काठमाडौँ । आज सन् २०२४ को अन्तिम दिन हो । सन् २०२२ मा नेसनल लाइब्रेरी अफ मेडिसिनमा प्रकाशित एक अध्ययन अनुसार विश्वभर २३० करोड मानिसले नयाँ वर्षको पूर्वसन्ध्यामा मदिरा पिउने गर्छन् र उनीहरूको नयाँ वर्षको बिहान ह्याङ्गओभरबाट सुरु हुन्छ ।

धेरैले आज साँझ साथीहरूसँग नयाँ वर्षको पार्टीको योजना बनाएको हुनुपर्छ। यस्तो अवस्थामा ह्याङ्गओभर कम गर्न के गर्ने ? 

सबैभन्दा राम्रो उपाय भनेको रक्सी नपिउनु हो। तर यदि तपाईं पिउनुहुन्छ भने कसरी पिउने र के सावधानी अपनाउनु पर्छ भन्ने यहाँ जानकारी दिन खोजिएको छ ।

ह्याङ्गओभर के हो र यो किन हुन्छ? 

रक्सी पिएपछि शरीरमा हुने नकारात्मक असरलाई ह्याङ्गओभर भनिन्छ। रक्सी पिएपछि शरीरमा एसिटाल्डिहाइड (Acetaldehyde) नामक रसायन निस्कने भएकाले ह्याङ्गओभर हुन्छ । जब हाम्रो कलेजोले रक्सीलाई शरीरबाट निकाल्नको लागि प्रक्रिया गर्छ, त्यस प्रक्रियामा यो रसायन शरीरमा निस्कन्छ, जसले ह्याङ्गओभर निम्त्याउँछ। यस बाहेक, यी ३ कारणहरू हुन सक्छन् -

• खाली पेटमा रक्सी पिउनु वा रक्सी पिएपछि केही नखानुले ह्याङ्गओभर हुन सक्छ।
• रक्सी एक डाइयूरेटिक हो। यसको अर्थ शरीरलाई निर्जलीकरण गर्ने चीज हो । डिहाइड्रेसनका कारण ह्याङ्गओभर हुन सक्छ।
• ह्विस्की, रम वा रेड वाइन जस्ता धेरै कन्जीनर भएको रक्सी पिउनाले बलियो ह्याङ्गओभर निम्त्याउँछ। कन्जीनर एक रासायनिक यौगिक हो जुन वाइनको फर्मेन्टेसन प्रक्रियामा उत्पादन हुन्छ ।

ह्याङ्गओभरका लक्षणहरू के के हुन्? 

ह्याङ्गओभरका लक्षणहरू गम्भीर टाउको दुख्ने देखि वाकवाकी लाग्ने, बान्ता हुने वा पखालासम्म हुन सक्छन्। यो अल्कोहल पचाउन कलेजोको क्षमतामा निर्भर गर्दछ। यसको लक्षण शारीरिक र मानसिक दुवै रूपमा महसुस गर्न सकिन्छ। ह्याङ्गओभरको लक्षण सामान्यतया २४ घण्टासम्म रहन्छ।

ह्याङ्गओभरको लक्षण रगतमा अल्कोहलको मात्रा धेरै बढ्दा वा शून्यमा झर्दा सुरु हुन्छ । यी लक्षणहरू सामान्यतया रातमा धेरै रक्सी पिएपछि अर्को बिहान देखा पर्दछ।

ह्याङ्गओभरका १० लक्षण

• मुख सुख्खा हुनु
• टाउको दुख्नु
• रिँगटा लाग्नु
• मुड स्वीङ हुनु
• थकान या कमजोरी महसुस हुनु
• मांसपेशीमा पीडा हुनु
• पाचन प्रक्रियामा समस्या हुनु
• बारम्बार प्यास लाग्नु
• एकाग्रतामा कमी हुनु
• चिडिचडापन हुनु

 ह्याङ्गओभरको सबैभन्दा ठुलो कारण र रक्सीको सबैभन्दा ठुलो साइड इफेक्ट डिहाइड्रेसन हो। यो सामना गर्न के गर्ने? 

शरीरमा पानीको मात्रा घट्दा डिहाइड्रेसन हुन्छ । अत्यधिक मदिरा सेवन गरेपछि यो समस्या बढ्छ । अत्याधिक मात्रामा मदिरा सेवनले शरीरमा भेसोप्रेसिन हर्मोन निस्कदैन । यसलाई एन्टी-ड्युरेटिक हर्मोन (ADH) पनि भनिन्छ। यो आफैले मिर्गौलालाई पिसाब रोक्नको लागि सङ्केत दिन्छ। यसबाट बच्नको लागि, रक्सी पिउनु अघि र पछि प्रशस्त पानी पिउनुहोस् । यदि तपाईंले राति रक्सी पिउनुभएको छ भने, बिहान उठ्ने बित्तिकै केरा, नरिवल पानी, तरबुजा, सुन्तला जस्ता इलेक्ट्रोलाइट युक्त फलफूलहरू खानुहोस् । यसले शरीरलाई हाइड्रेटेड राख्छ।

ह्याङ्गओभरसँग लड्ने घरेलु उपायहरू के के हुन्?

सबैजना ऊर्जावान र सक्रिय भएर वर्षको पहिलो दिन सुरु गर्न चाहन्छन्। तसर्थ, यदि तपाईंलाई राति अबेरसम्म धेरै रक्सी पिएको कारण ह्याङ्गओभर भइरहेको छ भने, तपाईंले यसलाई समाधान गर्न केही घरेलु उपायहरू अपनाउन सक्नुहुन्छ। 

• कागती पानी वा नरिवलको रस पिउने
• पुदिनाको ३-४ पत्ती तातो पानीमा हालेर पिउने
• ताजा टमाटरको रस पिउने
• खाली पेट दही खाने
• नास्तामा केरा, सुन्तला वा मेवा खाने

ह्याङ्गओभरको सम्भावना कम गर्न रक्सी पिउँदा के सावधानी अपनाउनु पर्छ? 

चिकित्सकका अनुसार यदि तपाईं ह्याङ्गओभरबाट बच्न चाहनुहुन्छ भने नयाँ वर्षको पार्टी अघि केही महत्त्वपूर्ण सावधानी अपनाउनुहोस्। जस्तै-

• दिनको समयमा स्वस्थ खाना खानुहोस्। आफ्नो आहारमा कम कार्बोहाइड्रेट र अधिक प्रोटिन राख्नुहोस्। जस्तै रोटी र भात कम तथा दाल, मोटो अन्न, अण्डा, मासु आदि धेरै खाने।
• दिनभर ८ देखि १० गिलास पानी पिउनुहोस्।
• स्वस्थकर केही खाएर जानुहोस्। खाली पेटमा रक्सी नपिउनुहोस्।
• पिउनु सुरु गर्नु अघि दुई गिलास पानी पिउनुहोस्।
• पार्टीमा रक्सीसँग गैर-अल्कोहल पेय पदार्थ मिसाएर राख्नुहोस्।
• प्रत्येक पेयपछि र बिचमा पानी पिउनुहोस्। यसले निर्जलीकरण हुँदैन। साथै पिसाबको माध्यमबाट शरीरबाट विषाक्त पदार्थ बाहिर निस्कने गर्दछ ।

ह्याङ्गओभर हटाउन कुनै औषधि सेवन गर्न सकिन्छ?

चिकित्सकका अनुसार ह्याङ्गओभरमा टाउको दुख्ने, चक्कर लाग्ने, बान्ता हुने वा थकान महसुस हुने गर्छ। यस बारे धेरै चिन्ता नगर्नुहोस् । सकेसम्म धेरै आराम लिनुहोस्। यसले केही घण्टामै ह्याङ्गओभरका लक्षणहरू कम हुन्छ ।

डाक्टरका अनुसार ह्याङ्गओभर भएमा औषधि सेवन गर्नुहुँदैन किनभने यी औषधिहरू हाम्रो कलेजोमा पच्छन् । रक्सी पचाउन कडा परिश्रम गर्दा कलेजो पहिले नै थकित हुन्छ। यस्तो अवस्थामा ह्याङ्गओभर निको पार्नको लागि लिइएको कुनै पनि औषधिले कलेजोलाई हानि पुर्‍याउँछ। त्यसैले औषधि नखाई आराम गर्नुहोस्।

ह्याङ्गओभरबाट छुटकारा पाउनको लागि कस्ता गल्तीहरू गर्नु हुँदैन?

कतिपयले ह्याङ्गओभरबाट छुटकारा पाउन गलत उपाय अपनाउने गर्छन् । यसले तपाईंको स्वास्थ्य बिग्रन सक्छ। 

• कफी वा चिया पिउनु : ह्याङ्गओभरबाट छुटकारा पाउन कफी वा चिया पिउनु गलत हो । कफी र चियामा क्याफिन हुन्छ, जसले निर्जलीकरण बढाउन सक्छ।
• पानी नपिउनु : ह्याङ्गओभरबाट छुटकारा पाउने सबैभन्दा प्रभावकारी उपाय भनेको धेरै पानी पिउनु हो। यदि तपाईंलाई बान्ता भइरहेको छ वा तिर्खा लागेको छैन भने पनि पानी पिउनुहोस्।
• बिहान भारी खाजा खानु : ह्याङ्गओभरको बेला भारी ब्रेकफास्ट गर्नुहुँदैन। यसले पाचन प्रणाली बिग्रन सक्छ।
• आराम नगर्ने: ह्याङ्गओभर हुँदा पर्याप्त आराम गर्नु जरुरी छ। यसले शरीरलाई निको हुन पर्याप्त समय दिन्छ। आराम नगर्दा स्वास्थ्य बिग्रन सक्छ । 

एजेन्सीको सहयोगमा