काठमाडौँ । चिसो मौसममा वायुमण्डलमा देखिएको अदृश्य जलवाष्पका कारण सापेक्षिक आर्द्रता कम हुन्छ । यो मौसममा हावा पनि बढी चल्ने गर्दछ । चिसो भएकाले मानिसले पानी प्रशस्त मात्रामा नपिउँदा शरीर सुख्खा हुँदै जान्छ । त्यसैले चिसोको समयमा आँखा सुख्खा बढी हुन्छ । 

चिसो मौसममा भाइरसको सक्रियता बढी हुन्छ । शरीरको रोगसँग लड्न सक्ने प्रतिरोधात्मक क्षमता कम हुन्छ । जसका कारण भाइरल कन्जन्टिभाइटिस इन्फेक्सन हुने खतरा बढी हुन्छ । जसलाई ‘आई फ्लू’ पनि भनिन्छ । ‘आई फ्लू’ सरुवा हो । उक्त रोग एक आँखाबाट अर्को आँखामा बढी चाँडै सर्छ भने एक व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा पनि सर्ने गर्दछ  । 

यसैगरी, चिसो मौसममा  सिजनल एलर्जी (आई एलर्जी) आँखा रातो हुने, चिलाउने, बिझाउने, पोल्ने, दुख्ने, आँसु आउने, आँखाको डिलहरू सुन्निने र कडा किसिमको चिप्रा आउने समेत हुन्छ । चिसो मौसममा मानिस धेरै बाहिर ननिस्किने र घरमै बसेर मोबाइलमा बढी सक्रिय हुँदा (कम्प्युटर भिजन सिन्ड्रम) देखिन्छ । जसमा आँखा बढी थाक्ने, टाउको दुख्ने, आँखा सुख्खा हुने, आँखाबाट आँसु आउने हुन सक्छ । 

हिमपात हुने क्षेत्रमा चिसो मौसमका बेला आँखाको नानीमा घाउ हुनसक्ने आँखा दुख्ने, आँसु बढी आउने हुन्छ । यसलाई ‘फोटोकेराटाइटिस’ भनिन्छ । यो भनेको सूर्यको किरण हिमपातमा ठोकिएर आँखामा रिफ्फ्लेट हुने भएकाले आँखामा यो समस्या ल्याउन सक्छ । योबाट बच्नका लागि हिमाली क्षेत्रमा जाडो मौसममा एन्टी रिफ्लेक्टिभ वा पोलारोईड ग्लासेस लगाउन आवश्यक छ । 

• जोगिन के गर्ने ? 

सुख्खा आँखाबाट बच्नका लागि सकेसम्म चिसो मौसममा घर बाहिर ननिस्किँदा राम्रो हुन्छ । यदि निस्कनै परेमा आँखामा रक्षाका लागि उचित किसिम र साइजको चस्मा लगाउन उपयुक्त हुन्छ । 

आँखा धेरै नै सुख्खा भएमा चिकित्सकको सल्लाह अनुसार झोल औषधी (आर्टिफिसियल टियर्स) प्रयोग गर्न सकिन्छ । सोबाहेक घरभित्र बस्दा पनि धेरै समय हिटरको प्रयोग नगर्ने, हिटर वा आगोको नजिक नजाने, आगो वा हिटर प्रयोग गर्दा बाल्टी वा बाटामा पानी पनि राख्नुपर्छ यसले वायुको आर्द्रता कायम गर्दछ । 

‘आई फ्लु’ बाट बच्नका लागि धेरै भिडभाडमा नजाने, समय समयमा साबुन पानीले हात धोइराख्ने, हातलाई आँखामा लैजानु हुँदैन । त्यति गर्दागर्दै पनि समस्या देखिएमा चिकित्सकसँग सल्लाह गरेर आवश्यक उपचार गराउनु पर्छ । 

सिजनल एलर्जीले बच्चालाई बढी असर गर्ने गरेको देखिन्छ । त्यसैले सकेसम्म बच्चालाई चिसोमा लिएर नजाने, तातो पारेर राख्ने, एलर्जीको समस्या देखिहालेमा चिकित्सकसँग सल्लाह गरी उपयुक्त उपचार गर्नुपर्ने हुन्छ । 

कम्प्युटर भिजन सिन्ड्रम हुँदा कम्प्युटर धेरै नचलाउने र चलाउनै परेमा २०/२०/२० नियम पालन गर्ने गर्नुपर्छ ।  उक्त नियम भनेको २० मिनेट मोबाइल वा कम्प्युटर चलाएपछि २० सेकेन्डको लागि कम्प्युटरबाट उठेर २० फिट टाढाको वस्तु हेर्ने हो । सँगै आँखालाई २० देखि २४ पटक खोल्ने चिम्लिने गर्नुपर्छ । यसबाहेक  प्रशस्त मात्रामा पानी पिउने गर्नुपर्छ । यसका साथै ‘ब्लू कट’ चस्माको पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । 

मोतीबिन्दु देखिएको भएमा चिकित्सकको आवश्यक सल्लाह अनुसार शल्यक्रिया गर्न सकिन्छ । अत्यधिक मोबाइल र कम्प्युटरको प्रयोगले बालबालिकामा दृष्टिदोष (मायोपिया) पनि बढेको पाइन्छ । त्यसैले बच्चालाई अत्यधिक मात्रामा मोबाइल र कम्प्युटर प्रयोग गर्न दिनुहुँदैन । 

(डा. पञ्जीयार ग्राण्डी अन्तर्राष्ट्रिय अस्पताल धापासीका वरिष्ठ नेत्र रोग विशेषज्ञ हुन्)