नेपाली कांग्रेस केन्द्रीय समिति बैठकको निर्णय बमोजिम एक सय दिने अभियानका लागि केन्द्रीय प्रतिनिधिका रूपमा खटिएर डोटी पुगेका थिए केन्द्रीय सदस्य गुरु बराल । उनी अभियान सकिएर काठमाडौँ फर्किएका छन् ।

अभियानका क्रममा ९ पालिका तथा ६५ वटै वडामा दुई चरणमा कार्यक्रम सकेर आएका बरालले अभियानका क्रममा कांग्रेसप्रति जनता र कार्यकर्ता निराशभन्दा पनि घुर्क्याएर बसेको अनुभूति आफूले गरेको बताउँछन् । राज्यप्रति जनतामा असीमित अपेक्षाका कारण निराशा पैदा भएको उनको भनाइ छ ।

जिल्ला पुग्दा भ्रष्टाचार तल्ला तहसम्म पुगेको र जनताले भ्रष्टाचारको कारखाना बन्द गर्नुपर्ने मागसहितको रिपोर्ट दिएको बरालले बताए । अभियानले कांग्रेसबाट जितेका जनप्रतिनिधि र पार्टी बिच बढ्दो अविश्वासको खाडल पुर्ने, संगठनमा थप ऊर्जा भर्ने र आसन्न महाधिवेशनका लागि क्रियाशील सदस्यताको विषयमा समेत तदारुकताको साथ अघि बढाउन सहयोग पुग्ने उनको भनाइ छ ।

प्रस्तुत छ, उनै बरालसँग रातोपाटीका लागि रोमन आचार्यले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश–

•  के रहेछ कांग्रेसको तल्लो तहसम्मको संगठनात्मक स्थिति ?

पार्टीको निर्णय अनुसार सय दिने अभियानका लागि मलाई डोटी खटाइएको थियो । कार्तिक २२ गते डोटी पुगेर पार्टी नेताहरूको महत्त्वपूर्ण बैठक राखियो । पहिलो चरणमा जिल्लाका सबै तहका इकाई सभापति तथा नेताहरू, निर्वाचित जनप्रतिनिधि र हारेका साथीहरू लगायत समाजका अग्रणी साथीहरूसँग अन्तरक्रिया गरियो । ९ वटै पालिकामा उक्त कार्यक्रम सम्पन्न गरेपछि पालिकास्तरीय सम्मेलन र बैठक पनि हामीले गर्‍यौँ ।

केही भएन भन्ने गुनासो सबैतिर देखिएको छ । सीमित साधनमा जनताको असीमित माग भएको पनि पाइयो । त्यसकारण निराशा धेरै तल्लोस्तरमा बढेको पाएँ । उनीहरू कांग्रेस पार्टीसँग निराश छैनन्, पार्टी नेतृत्वसँग घुर्क्याएर बसेका छन् । तीन पुस्तासम्म निरन्तर साथ, सहयोग गरेको, भरोसा गरेको पार्टी कसरी अघि बढ्छ भन्ने चासो जनतामा पाएँ ।

• निराशा कस्ता विषयमा रहेछन् ?

बेरोजगारीको समस्या छ । उनीहरूले अहिले भइरहेको भन्दा थप उन्नत जीवन चाहेका छन् । हाम्रो पार्टीका तल्ला तहका कार्यकर्ताहरूमा अहिले जे भएको छ, त्योभन्दा धेरै उन्नत हुनुपर्ने थियो, जो भएन भन्ने गुनासो छ । मान्छेहरूलाई एकै पटक फोर लेनको बाटो चाहिएको छ । सोसल मिडियाबाट अनेक कुरा हेरेर मेरोमा किन भएन, अमेरिकामा हुने तर मेरोमा किन नहुने भनेर तल्लो तहको मान्छेले तुलना गरिरहेको छ । त्यसले जनता र कार्यकर्ताबिच निराशा बढाएको छ ।

दोस्रो, भ्रष्टाचार केन्द्रमा मात्र हैन, तल्लो तहसम्म छिरेको छ । त्यसले मान्छेलाई आक्रान्त बनाएको छ ।

• तल्ला तहका कार्यकर्ताहरूमा कांग्रेसको जनमत घट्यो, रास्वपा जस्ता उदाएका नयाँ शक्तिप्रति आकर्षण बढ्यो भन्ने बुझाइ छ, हो ?

अहिले त्यो मान्यता चिरिएजस्तो देखियो । यस्ता बाढीका छिटपुट छिटाहरू दलमा आइरहनु पर्छ । हिजो साझा विवेकशील आउँदा पनि हामीलाई हल्लाउन खोजेकोजस्तो देखिन्थ्यो । त्यो खहरे भयो र गयो । रास्वपा पनि उस्तै न भयो । केही साथीको मन चलबल भए पनि धन्न गल्ती गरिएन भन्नेजस्तो देखियो ।

• कांग्रेसप्रति घुर्क्याइ बढेको भन्नुभयो, अर्काेतिर वडा तहसम्म भ्रष्टाचार पुगेको कुरा गर्नुभयो । जनप्रतिनिधि धेरै भएको पार्टी कांग्रेस हो, प्रश्न त कांग्रेसतर्फै फर्कियो नि ?

कांग्रेसका प्रतिनिधि पात्रहरू यो वा त्यो रूपमा भ्रष्टाचारको मनोवृत्तिबाट नलपेटिएका चाहिँ हैनन् । हामीलाई सबैभन्दा ठुलो चुनौती नै अहिले यही हो ।

०६० सम्मको स्थानीय तहमा एउटा अवस्था थियो । लामो समयसम्म स्थानीय तह खाली भयो र सर्वदलीय समिति तथा उपभोक्ता समितिहरू बने । मिलीजुली र सर्वदलीय सहमति गर्न थालेपछि तल्लो तहसम्म विकृति फैलिएको छ ।

संविधान संशोधनको बेला भ्रष्टाचारको कारखाना बन्द गरिनुपर्छ । स्थानीय प्रदेश वा संघको निर्वाचन होस्, हामीले जुन निर्वाचन लड्छौँ र जसरी प्रचार गरेर खर्चिलो बनाएका छौँ, त्यसले भ्रष्टाचार बढाएको छ । यतिसम्म कि एउटा वडा अध्यक्ष बन्न पनि लाखौँ रुपैयाँ खर्च गर्ने परिपाटी बढेको छ । यसलाई अन्त्य गर्न निर्वाचन प्रणालीलाई सुधार गर्न जरुरी छ ।

• कांग्रेस पार्टी र पार्टीकै टिकटमा जितेका जनप्रतिनिधिबिच समन्वय भएन भनेर केन्द्रीय समिति बैठकमा प्रश्न उठ्ने गरेको छ, वास्तवमा जनप्रतिनिधि र कांग्रेसबिच सम्बन्ध कस्तो पाउनुभयो ?

यो खाले गुनासो देशभर नै छ । म यसअघि नै केन्द्रीय सदस्यको रूपमा पार्टीको काम गर्न विभिन्न जिल्ला जाँदा भोगेको र बुझेकै हो । असीमित खर्च गरेर जितेको छ, साधन–स्रोत सीमित छ । अनि जनताको, कार्यकर्ताको माग असीमित छ । बजेट अनुसार माग मिल्दैन अनि जनप्रतिनिधिले सपना पनि देखाएको छ, काम पूरा हुँदैन । त्यो जनप्रतिनिधिले के गरोस् ? अनि जनता र कार्यकर्ताको मागलाई बेवास्ता गरेर हिँड्नुको विकल्प पनि छैन ।

डोटीमा भने यो समस्या कम देखियो । तर, बाँके, नुवाकोट, रूकुममा मैले जनप्रतिनिधि र पार्टी प्रतिनिधिबिच असहज, एकले अर्कालाई देख्नै नसक्ने स्थिति देखेँ । समाधान गराउन छलफल गराएपछि ‘आइस ब्रेक’ भयो ।

• पार्टी र जनप्रतिनिधिबिच सम्बन्ध सुधार गर्न अभियानले के काम गर्‍यो ?

पार्टीका नेता–कार्यकर्ता र पार्टीबाटै टिकट पाएर चुनाव जितेका जनप्रतिनिधिबिचको सम्बन्ध सुमधुर थिएन र त्यसमा ‘आइसब्रेक’ गर्ने काम अभियानले गर्‍यो ।

त्योमात्र होइन, अभियानले अन्य उपलब्धि पनि दिएको छ । गठबन्धनको विषयमा पनि प्रस्ट पार्ने काम भयो । हिजो गठबन्धन गरेको विषयमा पछुतो मानेर बसेका साथी धेरै थिए । ०७९ मा हामीले गरेको गठबन्धनका कारण साथीहरू हामीसँग रिसाएका छन् । त्यो रिस कम गराउने र जिज्ञासा मेटाउने पनि काम भयो ।

अहिलेको गठबन्धन किन आवश्यक पर्‍यो, संविधान संशोधन किन चाहियो जस्ता विषयमा पनि स्पष्ट पार्ने काम भयो । अभियानकै बिच डोटीमा पनि स्थानीय तह उपनिर्वाचन थियो । हाम्रो निकटतम प्रतिस्पर्धी एमाले थियो र हामीले मित्रवत् प्रतिस्पर्धा गर्‍यौँ ।

क्रियाशील सदस्यता पनि ठिकठाक गर भन्ने तलैबाट सन्देश दिने काम पनि अभियानले गर्‍यो । हामीले जनस्तरका गुनासा के हुन् ? कांग्रेससँग अपेक्षा के हो ? कांग्रेसले के गल्ती गर्‍यो ? कांग्रेस अब कसरी जानुपर्छ ? कुनकुन योजना र कार्यक्रम लिएर जाँदा हामीले उहाँहरूको चित्त बुझाउँदै डेलिभरी दिन सकिन्छ भन्ने उद्देश्य राखेका थियौँ ।

• कति प्रतिशत उद्देश्य पूरा भएछ, के छ मूल्याङ्कन ?

उद्देश्य शत प्रतिशत सफल भयो त म भन्दिनँ तर कामको प्रारम्भचाहिँ गर्न हामी सफल भयौँ । जस्तो डोटीमा ६५ वडामा प्रतिनिधि जाने, भेला हुने, जतिसक्दो सर्वसाधारणसँग अन्तरक्रिया गर्ने काम भयो ।

कार्यक्रममा मलाई एक जना साथीले तपाईंहरूको सय दिन कार्यक्रम गाली खाने कार्यक्रम हो भनेर सोध्नुभएको थियो । मैले भनेँ– यो देशमा जोसँग धेरै आश छ, जसमा लगानी गरिएको छ, त्यसैलाई त हो गुनासो गर्ने ।

तलबाट आएका सबै कुरालाई हामीले कांग्रेस सुधार गर्ने अवसरको रूपमा लिएका छौँ । ती गुनासा चित्रबहादुर केसी, रेशम चौधरी वा नारायणमान बिजुक्छेसँग छैन नि ! हामीले सहज रूपमा सल्लाह–सुझावको रूपमा ग्रहण गरेका छौँ ।

• पार्टीका तल्ला तहका नेता–कार्यकर्ताले दिएको सुझाव मानेर पार्टी अघि बढ्छ ?

मान्नै पर्‍यो नि । हामीले अघिल्लो अभियानमा पार्टीबाट निर्वाचित जनप्रतिनिधि र पार्टीको सम्बन्ध पूरा टुटेकोलाई जोड्न ‘समुदायमा कांग्रेस’ सुरुवात गरेका थियौँ । जोड्ने मेकानिजम बनाएका थियौँ । त्यसले सहज बनाएको छ ।

जनस्तरमा आउने समस्यालाई लिएर आउँदो केन्द्रीय समितिमा राख्छौँ । पदाधिकारीसँग छलफल गर्छौँ । पार्टीलाई रिपोर्ट बुझाउनेमात्र हैन, मौखिक रूपमा ब्रिफिङ पनि गर्छौँ ।

• पार्टी सहभागी सरकार सफल नभएको गुनासो पार्टीभित्रै छ, सरकार कहाँकहाँ चुक्यो ?

हामीले छिटो परिणाम खोजेका छौँ । पूरा नहुने कुरा, पूरा हुन लामो समय लाग्ने कुरामा जनतालाई क्षणिक आवेग र उत्तेजनामा ल्याएर पस्किदियौँ । त्यसको जनताले परिणाम खोजे । सम्भव नभएपश्चात् निराशा छायो । त्यसमा ठुला दल चुकेको हो ।

तर, सरकारले पाँच महिनामा के गर्‍यो भन्ने हैन । पाँच–पाँच महिनामा सरकार फेरिने अवस्था थियो, त्यसमा स्थिरता दियो । तर, हामीले लगानीको वातावरण र जनतामा विश्वास भने सिर्जना गर्न सकेका छैनौँ । सहकारीकै विषयमा पनि जनतालाई न्याय दिन सरकारले प्रारम्भ गर्‍यो नि ! सरकारले स्थिरता पाएको छ । यसलाई बाँकी समय लान सकियो भने सरकारले तल्लो तहसम्म परिणाम दिन्छ ।

• अन्त्यमा, कांग्रेसभित्र अहिले के भइरहेको छ ?

संविधानको १० वर्षे यात्रामा संविधानमा देखिएको कतिपय कमजोरी संशोधनको प्रारम्भिक विन्दु तय भएको छ । भ्रष्टाचार छ, नेपालको प्रशासनिक कमजोरी छ । भ्रष्टाचार तलसम्म पुगेको छ । यसलाई कसरी रोक्ने हो ! समावेशी थ्रेसहोल्ड लगायतका विषय छन् । त्यो संविधानमा मिलाउनुपर्ने देखिएको छ । कांग्रेस यिनै विषयमा लागेको छ ।

पार्टी १५ औँ महाधिवेशनको गतिविधि प्रारम्भ गर्ने अवस्थामा छ । स्वाभाविक हो, हाम्रो गतिशील पार्टी हो र गुट पनि छ । अस्तित्वशाली सबै लोकतान्त्रिक पार्टीमा गुट हुन्छ । कांग्रेसमा पनि छ । सभापति लड्छु भन्ने र भूमिकामा आउँछु भनेर गतिविधि बढाउने कुरा सामान्य भयो । यसको प्रारम्भ बिन्दु भनेको सदस्यता वितरण र नवीकरण हो । त्यो कुरा तल्लो तहसम्म अभियानको प्रक्रिया सुरु हुन लाग्यो है भन्ने अध्यायमा प्रारम्भ गरेका छौँ ।