एमाले सचिवालय बैठकले पूर्वउपाध्यक्ष भीम रावललाई पार्टीको संगठित सदस्यबाटै मुक्त गर्ने निर्णय गरेपछि पक्ष–विपक्षमा मत जाहेर भइरहेको छ । दुवै पक्षबाट आआफ्ना तर्कहरू आइरहेका छन् । एमालेको यस कदमले राजनीतिक वृत्तमा एकप्रकार तरङ्ग नै ल्याइदिएको छ । यो पार्टीले आफ्ना स्थायी कमिटी सदस्य बिन्दा पाण्डे र केन्द्रीय सदस्य उषाकिरण तिमिल्सिनालाई ६ महिना जिम्मेवारीबाट मुक्त पनि गरेको छ । यीसहित समसामयिक राजनीतिक अवस्थाका विषयमा रातोपाटीकर्मी रोहित दाहालले एमाले वरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेलसँग कुराकानी गरेका छन् ।  

• एमाले सचिवालय बैठकले हालै तीन नेतालाई गरेको कारबाहीप्रति तपाईंको धारणा के छ ?

पार्टीले गरेको संस्थागत निर्णय जे भएको छ मेरो पनि निर्णय त्यही हो । छुट्टै धारणा केही छैन । पार्टीभित्रको आन्तरिक संस्थागत प्रक्रियाबाट टुंगिएको कुरा हो । सचिवालयका सबै साथीहरूले लामो समय खुलमखुला छलफल गरेर टुंगोमा पुर्‍याएको हो । त्यसकारण यसमा छुट्टै कसैको के थियो भन्ने कुरै होइन ।

• सचिवालयका केही सदस्यले कारबाही गर्नुहुन्न भनेर राखेको विषयचाहिँ के हो ?

त्यो गलत कुरा हो । नोट अफ डिसेन्ट नलेखेको मात्र होइन, त्यस्तो कुरो छलफलमा पनि आएन ।

• यसको मतलब ६–७ जना नेताले कारबाही गर्नुहुन्न भनेर बाहिर आएको खबर के सही होइन ?

कतिलाई तथ्य थाहा हुँदैन । विवरण थाहा हुँदैन । पृष्ठभूमि थाहा हुँदैन । प्रक्रिया थाहा हुँदैन । के–के चलेको छ ? थाहा हुँदैन । त्यो थाहा नभएको बेलामा मानिसहरूको जिज्ञासा हुन्छ । त्यो अलग कुरा हो । कुरा यत्ति हो, सर्वसम्मत निर्णय भएको हो ।

स्पष्टीकरण सोधियो । स्पष्टीकरणमा पनि त्यो रियलाइजेसन पनि आएन । र, यो हाम्रो आन्तरिक व्यवस्थापनको आन्तरिक कुरा पनि हो । घरभित्रको कुरा पनि हो । घरभित्रको कुरा कसरी कसले ह्यान्डिल गर्‍यो ? यसमा मानिसहरूलाई चाहिनेभन्दा बढी चासो किन हुने ?

• छलफलमा असहमतिका कुरा आए कि आएनन् भन्ने हो ?

हैन, हैन । आवाज कसरी आउने ? छलफलका सिलसिलामा त अनेक ढंगबाट कुरा उठेका हुन्छन् नि ! कतिलाई तथ्य थाहा हुँदैन । 

• त्यो तथ्य भनेको के हो ?

मैले नै भीम रावलजीसँग भेटेर गरेको कुरा अरूलाई थाहा थिएन । प्रदीप ज्ञवाली, विष्णु पौडेलले भेटेको कुरा मलाई थाहा थिएन । ती सबै कुरा आउने भए नि !

• के तपाईंले यो बीचमा भीम रावललाई व्यक्तिगत रूपमा भेट्नुभएको हो ?

भेटें नि !

• त्यो भेटमा के कुरा भयो ?

तपाईंले यी–यी कुराका बारेमा करेक्सन गर्नुस् भनेँ । स्पष्टीकरणको जवाफ दिनुस् भनेँ । तर, स्पष्टीकरण दिनुभएन । साँच्चै भन्दा उहाँ आफैँ पार्टीमा रहन चाहनुभएन ।

• के रावलको ठूलो गल्ती वा अपराध भनेकै केपी शर्मा ओलीसँग अध्यक्षमा प्रतिस्पर्धा गर्नु हो ? 

केपी ओलीसँग प्रतिस्पर्धा गरेर कारबाही भयो भन्ने कसैले बुझ्छ भने त्यो शतप्रतिशत गलत हो ।

• यसकारण कारबाही गरियो भन्ने कारण त केही होला नि ?  

उहाँले पार्टीका संस्थागत निर्णयलाई बोक्नुभएन । 

• जस्तो ?

तमाम चिज छन् नि ! हिजो सांसद हुँदा पनि के–के भयो ? तपाईंहरूले देख्नुभएकै छ । हुनुहुन्छ संसदीय दलको सदस्य अर्कोतिर गएर बस्नुभयो । स्पष्टीकरणको जवाफ दिनुहुन्न । समस्या थुप्रै भए । अब फेहरिस्ततिर नजाऔँ ।

• कारबाहीप्रति रावलको प्रतिक्रिया ‘स्वेच्छारी, असहिष्णु, निषेधात्मक र निरंकुश’ भन्ने छ । तपाईं के यसप्रति भन्नुहुन्छ ? 

कसलाई के लाग्छ त्योअनुसार बोल्न पाउने भयो नि ! म अतिरिक्त बन्देज लगाउने गरी बोल्न चाहन्नँ ।

• एक विवादास्पद व्यापारीबाट जग्गादान लिनु ठीक हुँदैन कि ? पार्टीको आफ्नै सामथ्र्यले बनाउँदा राम्रो हुन्छ कि भन्दा बिन्दा पाण्डे र उषाकिरण तिमिल्सिनालाई निलम्बन गर्नु कति जायज हो ?

ठीक हुँदैन कि ! त्यस्तो होइन । उहाँहरूले जसरी सार्वजनिक गर्नुभयो । योचाहिँ एमालेको नेतृत्वले कार्यकर्ता र मतदातालाई अपमान गरेको छ, आदि–इत्यादि भनेर । एउटा जेहाद छेड्नेजस्तो कुरा भयो । यो शोभनीय भएन । 

• यी दुई नेताले भन्ने कहाँ त ?

कुरा आफ्नो ठाउँमा पनि भन्ने । कुरा उठाउँदा त कुराको त तरिका हुन्छ नि ! यो के कार्यकर्ता र मतदातालाई अपमान गरेको हो र ? त्यसरी भन्नु उचित हुँदैन । त्यति मात्र होइन । स्पष्टीकरण सोधियो । स्पष्टीकरणमा पनि त्यो रियलाइजेसन पनि आएन । र, यो हाम्रो आन्तरिक व्यवस्थापनको आन्तरिक कुरा पनि हो । घरभित्रको कुरा पनि हो । घरभित्रको कुरा कसरी कसले ह्यान्डिल गर्‍यो ? यसमा मानिसहरूलाई चाहिनेभन्दा बढी चासो किन हुने ?

• के पार्टी पनि व्यक्तिगत अनि आन्तरिक हुन्छ र ? पार्टी भनेको त सार्वजनिक सम्पत्ति पनि होइन र ?

पब्लिक प्रोपर्टी हो कि ! तर, हाम्रा आन्तरिक बिजिनेसहरू, आन्तरिक कामहरू, गतिविधिहरू, आन्तरिक व्यवस्थापनका कुराहरू आन्तरिक नै हुन्छन् । 

• के त्यसमा पारदर्शिताको गुञ्जायस हुँदैन त ?

सचिवालयमा घण्टौं छलफल भएर । सचिवालयले औपचारिक निर्णय गरेर त्यो चिज भएको छ ।

बाढीले पार्टी कार्यालय अस्तव्यस्त भयो । हाम्रो बिजोग भयो । त्यस्तो बेला मलाई उहाँले नै फोन गरेर बाढीले ध्वस्त बनाएका कम्युटर, कार्पेट, फर्निचर सबै म मिलाइदिन्छु भन्नुभयो ।

• तपाईंहरूले कुनै ‘दानवीर’लाई पार्टी कार्यालय बनाइदिनुपर्‍यो भन्नुभएको हो ?

भूकम्पपछि पार्टी कार्यालय खोज्ने, व्यवस्थापन गर्ने जिम्मा मलाई दिइएको थियो । मेरो नेतृत्वमा एउटा टिम थियो । त्यो बेला अन्तै व्यवस्थापन भयो । सकियो । फिनिस । अब घर बनाउने जिम्मा दिएको थियो भन्ने त्यस्तो होइन ।

• मीनबहादुर गुरुङको भनाइ आएको छ कि तपाईंले नै फोन गरेर भन्नुभयो । के भन्नुहुन्छ ?

बाढीले पार्टी कार्यालय अस्तव्यस्त भयो । हाम्रो बिजोग भयो । त्यस्तो बेला मलाई उहाँले नै फोन गरेर बाढीले ध्वस्त बनाएका कम्युटर, कार्पेट, फर्निचर सबै म मिलाइदिन्छु भन्नुभयो । मैले त यो भाडामा छ भनेँ । भाडामा भन्ने  पनि उहाँलाई थाहा रहेनछ । ए ! भाडामा हो भन्नुभयो । त्यसपछि पार्टी महासचिव र आर्थिक विभाग प्रमुख विष्णु रिमाललाई जानकारी गराएँ । त्यसपछि उहाँको सम्पर्क उहाँहरूसँगै भयो । द्याट्स अल । त्यसपछि मलाई केही जानकारी छैन । पछि सचिवालयबाट औपचारिक निर्णय भयो ।

• त्यो कति पारदर्शी थियो भन्ने त शिलान्यास हेर्दा पनि थाहा हुन्छ । पार्टीको दोस्रो स्थानको नेता दर्शक भएरै बस्नुभएको थियो होइन त ?

म कहाँ थिएँ भन्ने मलाई थाहा छ । तपाईंहरूले फूलजडी लगाउनै पर्दैन । हामीले नै शिल्यान्यास कसरी गर्ने भन्ने पार्टीगत ढंगले निर्णय गरेको हो । शिलान्यासको टेक्स्ट के लेख्ने ? के–के भाषा राख्ने ? कसरी गर्ने भनेर । दान गर्ने व्यक्ति पनि उपस्थित हुन्छन् । पार्टी प्रमुखको हिसाबले अध्यक्ष पनि उपस्थित हुनुहुन्छ भनियो ।

• तपाईंले अघि पनि भन्नुभयो कि सबै दलका कार्यालय बनाउँदा कसैले न कसैले सहयोग गरेकै छन् । के त्यसो भए बल्खुमा कार्यालय बनाउँदा पनि कुनै व्यापारीले सहयोग गरेकै थिए त ? 

बल्खुमा कार्यालय बनाउँदा जग्गा कसैले दान दिएको होइन । पार्टीले नै किनेको हो । विभिन्नले गच्छेअनुसार पैसा सहयोग गरेका हुन् । अहिले कसैले जग्गा दियो होला ?

• ए ! यसपटक धेरै दिएकाले शिलान्यास गर्न लगाइएको हो त ?

जुन ढंगको दानी चरित्र उहाँको छ । हामीलाई संकट परेको बेला त्यत्रो सहयोग गर्नुभयो । ठीक छ नि त आउनुस् भनेको हो । त्यहाँ लैजानै नहुने कुरा हुन्छ ? जसले दान गर्‍यो त्यो त्यहाँ ऊ उपस्थित हुँदा के बिग्रियो ?

• तीन नेतालाई कारबाही गर्नुभयो । त्यो तपाईंहरूको कुरा भयो । तर, पार्टीको निर्णय नमान्ने के उनीहरू मात्र रहेछन् ?

कुन बेला कुन कुरा उठ्छ ? त्यो कुरा त्यही बेला हुने हो । विभिन्नले कमजोरी गरेका होलान् । बदमासी गरेका होलान् । त्यो कुरा उठेपछि, बाहिर आएपछि आउँछ । आउँछ नै । कुन विषयचाहिँ कुन बेला आउँछ त्यहीअनुसार हुन्छ ।

• मतलब पार्टी अध्यक्षको चाहिँ आलोचना गर्न नपाइने हो ? 

कुरा त्यस्तो मात्र पनि होइन । पार्टीको संस्थागत कुराहरूको खिलाफमा कसैले कुरा गर्‍यो भने त्यो कुराचाहिँ उठ्छ । यसमा अन्यथा लिनै पर्दैन ।

• कारबाहीको विषयमा एमालेकै नेता तथा कार्यकर्ताले पनि विरोधमा लेखेको बोलेको पाइन्छ । ती सबैलाई कारबाही हुन्छ कि के हुन्छ ?

कारबाही गर्ने कुरा हुँदैन । कतिपय साथीहरूलाई ठीक ढंगले कम्युनिकेसन नभएको हुन सक्छ । तथ्यहरू, विवरणहरू थाहा नभएको हुन सक्छ ।

सरकारले केही गरेन भन्ने त दृष्टिमा फुलो परेकाले भन्छन् ।

• कारबाही फिर्ता हुने सम्भावना छ कि छैन ?

उहाँहरू कसरी प्रस्तुत हुनुहुन्छ ? उहाँहरूमै भर पर्छ । जस्तोः निलम्बनमै पर्नुभएको साथीहरू । के भो र निलम्बनै हो । त्यो एउटा कारबाहीको स्टेज हो । त्यसलाई रियलाइज गर्नासाथ आउनुहुन्छ । भीमजीकै कुरा पनि । उहाँ एमालेमै हुर्केर आएको मान्छे । करेक्सन गर्दै आउनुहुन्छ भने मोस्ट वेलकम ।

• यसपटक कारबाही गर्दा एआईको सहयोग लिएर गरिएछ नि !  

त्यो त महासचिवलाई नै सोध्नुस् । त्यो मलाई सबै थाहा भएन ।

• दुई ठूला दल मिलेर बनेको सरकारले पनि केही गर्न सकेन भन्ने छ । तपाईं के भन्नुहुन्छ ?

सरकारले केही गरेन भन्ने त दृष्टिमा फुलो परेकाले भन्छन् ।

• ए ! तपाईंका आँखाले चाहिँ राम्रै राम्रो गरेको देख्छ हो ?

जुन डिटोरिएट भइरहेको थियो त्यसलाई रोक्ने कोसिस भएको छ । भनेअनुसार भएको छैन । तर, कोसिस भएको छ । सकारात्मक दिशातर्फ लैजाने कोसिस भएको छ ।

• के सरकारले जनतामा आशा जगाउन सकेको छ ?

अहिले यति भन्छु, गर्ने कोसिस गर्दै छ ।

• मन्त्रिपरिषद्का नीतिगत निर्णय अख्तियारले हेर्न पाउने विधेयकमा प्रधानमन्त्रीले किन हस्तक्षेप गर्नुभएको हो ?

गर्न सक्ने हुति छैन समितिको अनि प्रधानमन्त्रीले दिनुभएन भन्ने ?

• एमसीसीजस्तै बीआरआईलाई पनि खुब गिजोल्नुभयो है ?

नन इस्यूलाई इस्यू बनाइएको हो ।

• कांग्रेस–एमालेले बनाएका हुन् नि ! अरू कसले बनाएको हो र ?

यसपटक हामीले ऋणको कुरा गरेको होइन एक । अर्को बीआरआई सम्बन्धमा हामीले परियोजनाको कन्सेप्ट पास गरेको हो । भोलि परियोजना विशेष त्यसलाई हामीले इन्टरटेन गर्दा अनुदानमा मात्र लिने कि ऋण पनि सहुलियतमा लिन सकिन्छ कि ! त्यो केसवाइज छलफल गरिने विषय हो । अहिले त बीआरआईको समग्र कन्सेप्टसँग सम्बन्धित कुरामा हाम्रो समर्थन हो । हाम्रो जस्तो देशले अनुदानको नाममा आएका सबै ठाउँका सबै कुरा अनुदान भन्नेबित्तिकै लिन मिल्छ कि मिल्दैन ? लिनुहुँदैन कतिपय कुरा । 

• भारतले हाम्रा प्रधानमन्त्रीलाई भ्रमणको निम्तै गरेन भन्ने गफलाई के भन्नुहुन्छ ?

कसले बोलायो पहिला भन्ने कुराको के सरोकार ? मूल कुरो दुई मुलुकको आवश्यकताले कुन मुलुकको भ्रमण गर्ने भन्ने आवश्यकताले निर्धारित हुने हो ।