स्वदेशमै अन्तर्राष्ट्रियस्तरको शिक्षा दिने पहिलो आईबी स्कुल हो– प्रिमियर इन्टरनेसनल स्कुल । आईबी अर्थात् इन्टरनेसनल ब्याक्कालेरेटलाई विश्वस्तरीय शिक्षाका रूपमा लिने गरिन्छ । यहीबाट मान्यताप्राप्त प्रिमियरले १६ वर्षदेखि विश्वस्तरकै शिक्षा प्रदान गर्दै आएको छ । जहाँ प्रि–स्कुलदेखि कक्षा १२ सम्मको पढाइ सञ्चालन हुँदै आएको छ । 

२१ औं शताब्दीमा विभिन्न परिवर्तन आइरहेको समयमा प्रिमियरले बालबालिकालाई चाहिने ज्ञान, सीप तथा दक्षता दिइरहेको छ । जहाँ घोक्नेभन्दा पनि विद्यार्थीले बुझेर अध्ययन गर्ने शैलीलाई अपनाइएको छ । स्वच्छ, सुन्दर र शान्त वातावरणमा सुविधासम्पन्न भौतिक संरचनासहित यो स्कुल ललितपुरको खुमलटार हाइटमा अवस्थित छ । प्रिमियर एजुकेसन नेटवर्क (पीईएन)अन्तर्गतको प्रिमियरमा आईबीअन्तर्गत विभिन्न शैक्षिक कार्यक्रम सञ्चालित छन् । प्रस्तुत छ, यस स्कुलकी एकेडेमिक डाइरेक्टर प्रभिना थापासँग गरिएको कुराकानी -

• विद्यार्थीहरूसँग काम गर्दा तपाईंलाई मन पर्ने पक्ष के हो ? 

मलाई बच्चाहरूसँग काम गर्न एकदमै मन पर्छ । उनीहरूको मन सफा हुन्छ । रोए पनि, कराए पनि, झगडा गरे पनि भोलि बिहान स्कुल आउँदा ठूलो स्वरमा हाँसेर ‘गुड मर्निङ टिचर’ भन्छ । त्यो मलाई एकदमै राम्रो लाग्छ । 

बच्चाहरूसँग काम गर्दा जीवनको महत्त्व के हो भन्ने बुझाउँछ । किनभने, हामी सबै संसारमा आएपछि दिन–प्रतिदिन व्यस्त हुन्छौं । पढाइ, काम सबै कुरामा यति बिजी हुन्छौं, अन्तिममा गएर मात्रै सकिन्छ । त्यसकारण यो प्रोफेसनमा बच्चाहरूसँगै काम गर्नुपर्ने भएकाले जीवनमा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा के रहेछ भनेर प्रतिविम्बित गराउँछ । 

बच्चाहरूसँग काम नगरेको भए अर्कै कुरा हुन्थ्यो होला । तर, त्यो हिजोको कुरा हिजो नै सकिने र भोलिको दिन नयाँ हुने भन्ने बच्चाहरूसँग काम गर्दा सिकाउँछ । 

• बालबालिकासँग दिनभर बस्दा अनि काम गर्दा योभन्दा राम्रो कसरी गर्न सकिन्थ्यो होला भन्ने कुरा पनि आउँछ कि ? 

हामीले जहिले पनि आईबी एजुकेसन पढाइरहँदा जीवन एउटा चक्रमा गइरहेको हुन्छ, सिकाइ निरन्तर हुन्छ भन्ने हुन्छ । त्यसलाई हामीले एकदमै मनन् गरेर बच्चाहरूलाई त्यही आधारमा पढाउँछौं । 

बच्चाहरूको विकासका लागि चाहिने महत्त्वपूर्ण कुरा भनेको सिकाइ र प्रतिविम्बका आधारमा प्रतिक्रिया लिने, त्यही आधारमा अगाडि बढ्ने भन्ने हुन्छ । बच्चालाई पनि हामी त्यही सिकाउँछौं । हामी पनि आफूलाई त्यही प्रोसेसमा जाने कोसिस गर्छौं । अर्को पटक यसरी राम्रो गर्न सकिन्थ्यो भनेर सोच्छौं । त्यही आधारमा अर्को पटक काम अघि बढाउँछौं । 

कुनै पनि कामको अफिस अफ प्रोसेस हुन्छ । काम सकिएपछि रिसर्च नै गर्छौं । डकुमेन्टेसन गरेर अहिले के–के राम्रो भयो, अर्को पालि कसरी बढी राम्रो गर्न सकिन्छ भन्ने विषय हुन्छन् । सबै प्रक्रिया चाहे अभिभावक भेला किन नहोस् । क्लासरुमको टिचिङ लेसन किन नहोस् । अथवा, वर्षभरि कसरी गयो ? अर्को वर्ष के राम्रो गर्न सकिन्छ ? यसरी वार्षिक लक्ष्य बनाएर निरन्तर रिफ्लेक्सन र एक्सनको प्रक्रियामा जान्छौं ।

• तपाईंहरू शैक्षिक तथा अतिरिक्त क्रियाकलापको सुनिश्चितता कसरी गर्नुहुन्छ ? 

हामीले सामान्यतः अतिरिक्त क्रियाकलापमा खेलकुद, म्युजिक, डिबेटजस्ता कुरालाई मानिरहेका हुन्छौं । यी भनेका हाम्रा पाठ्यक्रमका हिस्सा हुन् । जसरी म्याथ कुनै स्कुल सिस्टममा छुट्टिंदैन । इङ्लिस ल्याङ्ग्वेइज पनि कुनै पाठ्यक्रममा छुट्टिंदैन । त्यसरी नै आईबी एजुकेसन सिस्टममा म्युजिक एजुकेसन, भिजुअल आर्ट एजुकेसन, फिजिकल एजुकेसन भनेका पाठ्यक्रमका हिस्सा नै हुन् । त्यो कोर करिकुलमभित्र नै सिकिरहेका हुन्छन् । 

त्यो बेला आईबी एजुकेसनका लागि इन्डिया पठाउने जमात थुप्रै छ । धेरै अभिभावक पनि आफू पहिला पढ्नका लागि इन्डिया गएका थिए । अहिले नेपालमा पनि यो लेभलको एजुकेसन सिस्टम रहेछ भन्ने थाहा पाएपछि छोराछोरीलाई यहीं पढाउनुभएको छ ।

जब हामी अतिरिक्त क्रियाकलाप भन्छौं, अन्तरविद्यालय प्रतियोगिता अथवा अन्तर्राष्ट्रिय एक्स्पोजरलगायतलाई मान्छौं । त्यस्तो खालका कार्यक्रममा हाम्रो विद्यालय पहिलादेखि नै छ । राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रियस्तरका कार्यक्रममा पहिलादेखि नै विद्यार्थीको सहभागिता गराउँदै आएका छौं । जस्तैः इन्टरनेसनल स्पोट्र्स फेडेरेसन छ । हामीले त्यसमा लैजान्छौं । यो स्कुल तहमा हुने ओलम्पिक हो । हाम्रो स्कुल यसको सदस्य हो । हाम्रा बच्चाहरू वर्षभरि तालिम लिएको खेल र इच्छा लागेको खेल खेल्न जान्छन् । 

बच्चाहरूका लागि थुप्रै खालका लिडरसिप अतिरिक्त क्रियाकलाप छन् । सबै बच्चाले सबै कुरा गरेका हुन्छन् । त्यसलाई अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा लैजान हामीकहाँ अरू क्रियाकलाप छन् । 

हाम्रोबाट ग्राजुएट भएका बच्चा नेपालमा मात्र नभई विश्वव्यापी रूपमा नै सक्षम हुन्छन् । विश्वव्यापी रूपमा नै प्रतिस्पर्धा गर्न सक्षम हुन्छन् । हाम्रो स्कुल स्थापित गर्नुको मुख्य उद्देश्य नै राम्रो एजुकेसनका लागि बच्चाहरू विदेश जान नपरोस् भन्ने हो । 

त्यसैले हामी बच्चाहरूलाई एक्स्पोजरको हिसाबमा पछि नपरोस् । एजुकेसनमा पछि नपरोस् भन्ने हिसाबले सबै क्षेत्रबाट राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा ट्रेन्ड के भइरहेको छ भनेर त्यही हिसाबमा एक्स्पोज र एजुकेसन दिइरहेका हुन्छौं । 

• विद्यार्थी र शिक्षक एकार्काका परिपूरक हुन्छन् । प्रिमियर स्कुलमा कस्तो वातावरण छ ? 

प्रिमियर स्कुलमा एकदमै राम्रो वातावरण छ । विद्यार्थीहरू एकदमै खुलेर कुरा गर्छन् । सबैभन्दा पहिला बच्चालाई गल्ती गर्नसँग डराउनु भएन । त्यो माहोल सिर्जना गरिदिने भनेको घरपरिवार र शिक्षकले नै हो । बच्चाले जब केही भन्छ, केही गल्ती गर्छ भने हामीले कसरी प्रतिक्रिया दिन्छौं, बच्चाले त्यही आधारमा संसार बुझ्दै जान्छ । 

हाम्रो मान्यता के छ भने गल्ती भनेको सिकाइको उपलब्धिका रूपमा लिन्छौं । गल्ती गर्नु भनेको अनुभव हो । त्यसले नयाँ कुरा सिकाउँछ । कहिले के गर्नु भनेर सिकाउँछ भने कहिले के नगर्ने भनेर सिकाउँछ । त्यसैले हामीले गल्तीलाई एकदमै सकारात्मक रूपमा लिन्छौं । 

बच्चाहरू आफ्ना कुराहरू भन्न र सेयर गर्न डराउँदैनन् । एकदमै खुलेर कुरा राख्छन् । शिक्षकसँग मात्र नभई सबैसँग आफ्ना कुराहरू सेयर गर्छन् । कहिलेकाहीं फिडब्याक दिन्छन् । कहिलेकाहीं हामीलाई यो कुरा हेरिदिनुप¥यो भनेर गुनासा पनि लिएर आउँछन् । स्वतन्त्रताको वातावरण छ । हामीले त्यो फ्रिडम र डिसिजन मेकिङ स्किललाई सकारात्मक रूपमा अघि बढाउने माहोल आजैबाट दिनुपर्छ । अनि बल्ल उसमा कन्फिडेन्स पनि हुन्छ । स्किल पनि हुन्छ । भोलिका लागि अभ्यास पनि हुन्छ । 

• आईबी एजुकेसन ल्याउने प्रेरणा कसरी मिल्यो ? 

यो संसारकै उत्कृष्ट पाठ्यक्रम हो । आईबी एजुकेसन भनेको एउटा होलेस्टिक एजुकेसन हो । म्याथ, साइन्स, सोसल स्टडी सबैले पढ्छन् । केही फरक कसरी गर्ने भन्ने कुरा आईबी एजुकेसनले सिकाउँछ । लिडरसिप स्किल, असल मानिस बन्न सिकाउने अनि आफ्नो माटोलाई चिनेर अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा प्रतिस्पर्धा गर्नका लागि बनेको एकदमै सन्तुलित पाठ्यक्रम हो । 

यो एजुकेसन सिस्टम संसारमा वन अफ दि बेस्ट मानिन्छ । पढ्नका लागि विदेश जान्छन् । प्राइभेट स्कुलहरूले गर्दा केही कम भएको छ । तर पनि जाने क्रम बढ्दो छ । यो क्रमलाई रोक्न आफ्नै घरमा बसेर नेपाली परिप्रेक्ष्यलाई बुझेर पनि अन्तर्राष्ट्रियस्तरको शिक्षा पाउनुको लागि आईबी एजुकेसन इज लिडिङ एजुकेसन हो । 

हिजोका दिनमा हामीकहाँ आईबी एजुकेसन थिएन । त्यो बेला आईबी एजुकेसनका लागि इन्डिया पठाउने जमात थुप्रै छ । धेरै अभिभावक पनि आफू पहिला पढ्न इन्डिया गएका थिए । अहिले नेपालमा पनि यो लेभलको एजुकेसन सिस्टम रहेछ भन्ने थाहा पाएपछि छोराछोरीलाई यहीं पढाउनुभएको छ । 

• आईबी एजुकेसनको मुख्य आकर्षण के हो ?

यसको मुख्य विशेषता भनेको भविश्यकेन्द्रित शिक्षा हो । सबैलाई थाहा छ, कागजी डिग्री सबै कुरा होइन । घोकेर, लेखेर मात्र सबै कुरा होइन । त्यो एजुकेसन आफ्नो रियल लाइफमा लागू गर्न सकेनौं । आईबीको सिद्धान्त कस्तो हो भने यसको पेडागोजिकल प्राक्टिसमा बच्चा आफ्नो लर्निङको आफैं इन्चार्ज हुने हो । शिक्षकले यो पढ, यसरी पढ भन्ने सिस्टममा जानुको सट्टा बच्चालाई नै तिम्रो के सिक्ने इच्छा छ भनेर सोध्छौं । 

सिकेको कुराले आफ्नो लागि र समाजको लागि कस्तो खाले एक्सन लिन सकिन्छ भन्ने खालको प्रोसेसमा जान्छ । विद्यार्थी एउटा असल र सभ्य नागरिक भएर निस्किन्छ । 

• आईबी एजुकेसनका चुनौती के कस्ता छन् ? 

पहिलो कुरा त दक्ष जनशक्ति पाइँदैन । यसका लागि सबै क्षेत्रमा दक्षता भएको व्यक्ति चाहिन्छ । त्यसैले दक्ष शिक्षक पाउन एकदमै गाह्रो छ । 

दोस्रो कुरा भनेको अन्य स्रोत–साधन पनि पाउन गाह्रो छ । आईबी एजुकेसन भनेको एउटा किताब पढेर पूरा हुँदैन । आईबी इज भेरी हेभी रिसर्च एजुकेसन सिस्टम । एउटा टेक्स्ट बुकमा एउटा दृष्टिकोणबाट सीमित ज्ञान मात्रै हुन्छ । 

आईबी एजुकेसनमा प्रश्न हुन्छ । त्यही आधारमा विद्यार्थीले एक्स्पोजर गर्नुपर्ने हुन्छ । आफैंले खोज्नुपर्ने हुन्छ । त्यो खोज्नका लागि रिसोर्सेस के दिने त ? वातावरणमा जे रिसोर्स छ त्यही दिने हो । रिसर्च रिच बनाउनका लागि हाम्रो देश इन्भाइरोमेन्टलको हिसाबले त रिच छँदै छ । तर, अनलाइन रिसोर्सेसदेखि ह्युमन रिसोर्सेसहरू सबै ल्याउनुपर्ने हुन्छ । 

हाम्रोबाट ग्राजुएट भएका बच्चा नेपालमा मात्र नभई विश्वव्यापी रूपमा नै सक्षम हुन्छन् । विश्वव्यापी रूपमा नै प्रतिस्पर्धा गर्न सक्षम हुन्छन् । हाम्रो स्कुल स्थापित गर्नुको मुख्य उद्देश्य नै राम्रो एजुकेसनका लागि बच्चाहरू विदेश जान नपरोस् भन्ने हो । 

कुनै समय हामीलाई निकै गाह्रो हुन्छ । अनलाइन पेमेन्ट गरेर ल्याउनुपर्ने हुन्छ । कहिलेकाहीं त्यसमा समस्या आउँछ । राम्रो गर्न खोज्दा–खोज्दै विभिन्न समस्या आउँछन् । बाहिरबाट शिक्षक ल्याउन समस्या छ । गुणस्तरीय शिक्षाका लागि हामीले सकेसम्म उत्कृष्ट कार्य गर्दै आएका छौं ।

• तपाईंहरूले चुनौतीको सामना कसरी गरिरहनुभएको छ ? 

हामीसँग एकदमै राम्रो टिम छ । प्रशासनिकदेखि लिएर एकेडेमिक टिम राम्रो छ । उहाँहरूले अहोरात्र खटिएर काम गरिराख्नुभएको छ । राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा नै काम गर्दै आउनुभएको छ । 

हामीले शिक्षकको क्षमता अभिवृद्धिका लागि नियमित तालिमको पनि व्यवस्था गरेका छौं । आन्तरिक तथा बाह्य गरेर तालिम दिने गरेका छौं । अन्तर्राष्ट्रियस्तरको तालिमसमेत दिने गरेका छौं । 

हामीसँग एकदमै राम्रो टिम छ । प्रशासनिकदेखि लिएर एकेडेमिक टिम राम्रो छ । उहाँहरूले अहोरात्र खटिएर काम गरिराख्नुभएको छ । राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा नै काम गर्दै आउनुभएको छ । 

गुणस्तरीय शिक्षाका लागि हामीले नियमित तालिम दिने गरेका छौं । हामीले सामाजिक उत्तरदायित्वको हिसाबले समेत तालिम दिने गरेका छौं । जसले शिक्षकलाई मात्रै नभई राज्यलाई नै दक्ष जनशक्ति दिइरहेका छौं । 

• यसरी काम गर्दा अहिलेसम्म स्मरणीय क्षण के कस्ता छन् ? 

हाम्रो लागि हरेक उपलब्धि स्मरणीय नै छन् । प्रिमियरको हिस्ट्री नेपाल मन्टेसोरी ट्रेनिङ सेन्टर पनि हो । प्रोफेसनल मन्टेसोरी ट्रेनिङ गरेको प्रिमियर स्कुलबाटै हो । हामीले वैज्ञानिक तरिकाले तालिम दिएको थियौं । प्रिमियर स्कुल नेपालको पहिलो चेन प्रि–स्कुल हो । त्यो बेला होटलको चेनको कन्सेप्ट थियो । तर, स्कुलको चेनको कुरा थिएन ।  

हामीले बिजनेस प्लानभन्दा पनि आवश्यकताले जन्माएका थियौं । प्रि–स्कुलको लेभलमा बच्चाहरू धेरै लामो ट्राभल गर्नुहुँदैन भनेर हामीले ब्रान्च आउट गर्दा चेनको कन्सेप्ट सुरु भएको हो । हामीले पूरै उपत्यकाभित्र कभर गरेका थियौं । स्कुल तहमा पनि आईबी एजुकेसन हुने रहेछ भनेर हामीले नै स्थापित गराएका हौं । 

• आगामी योजना के छन् ? 

आगामी योजना थुप्र्रै छन् । अब एकपटक प्रि–स्कुलदेखि नै कक्षा १२ सम्मको पाठ्यक्रम रिभ्यू गर्ने भन्ने योजना छ । साइन्स एन्ड टेक्नोलोजीलाई व्यापक बनाउने योजना छ । अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रतिस्पर्धा गर्न पछि नपरून् भनेर साइन्स एन्ड टेक्नोलोजीको करिकुलम पनि रिभ्यू गर्नुपर्नेछ । यसका लागि अपडेट गर्ने र संसारमा के भइरहेको छ त्यहीअनुसार जान्छौं । करिकुलम रिभ्यू र रिसोर्सेस रिभ्यूमा काम भइरहेको छ ।