काठमाडौँ । के तपाईंले कहिल्यै याद गर्नुभएको छ किन खतरा चिन्ह सधैँ रातो हुन्छ? ट्राफिक सिग्नल होस्, दमकल उपकरण होस् वा कुनै पनि खतराको चिन्ह देखाउने बोर्डहरू, सबैमा रातो रङ प्रयोग गरिन्छ। आखिर किन खतराको लागि रातो रङ नै प्रयोग गरिन्छ ?

वास्तवमा रङको आ-आफ्नै महत्त्व हुन्छ र यससँग कुनै न कुनै मनोविज्ञान पनि जोडिएको हुन्छ । सेतो रङ शान्तिको प्रतीक हो, त्यसैगरी रङको प्रयोग गरिन्छ। हरियो खुशीको रङ हो। त्यस्तै रातो रङको पनि आफ्नै अर्थ हुन्छ । यस रङको पछाडि लुकेको विज्ञान र इतिहासको बारेमा जानौँ।

विज्ञानले के भन्छ ?
रातो रङलाई खतराको संकेत बनाउनुको पछाडि धेरै वैज्ञानिक कारणहरू छन्, जस्तै- टाढाबाट देखिने - रातो रङमा अन्य रङहरू भन्दा तरङ्गको लम्बाइ लामो हुन्छ। यसको मतलब रातो बत्ती हावामा कम छर्छ र त्यसैले यो हामीलाई टाढाबाट पनि स्पष्ट रूपमा देख्न सकिन्छ। धुवाँ वा कुहिरोमा पनि रातो रङ अन्य रङको तुलनामा धेरै टाढासम्म देख्न सकिन्छ।

ध्यान आकर्षित गर्छ- रातो रङ हाम्रो आँखालाई तुरुन्तै आकर्षित गर्ने रङ हो। यो एक प्राकृतिक प्रतिक्रिया हो जसले हामीलाई खतरामा सतर्क हुन प्रेरित गर्छ। भावनात्मक प्रभाव- रातो रङले हाम्रो भावनालाई पनि असर गर्छ। यसले उत्तेजित गर्छ  र हामीलाई रिस उठाउँछ। त्यसैले यसलाई खतराको संकेतको रूपमा प्रयोग गरिन्छ।

इतिहासले के भन्छ ?

रातो रङलाई खतराको सङ्केतका रूपमा प्रयोग गर्ने इतिहास निकै पुरानो हो । पुरातन समय देखि, रातो खतरा, युद्ध र रगत को प्रतिनिधित्व गर्न प्रयोग गरिएको छ। धेरै संस्कृतिहरूमा रातो रङलाई दुष्ट र शैतानको प्रतीक पनि मानिन्थ्यो।

सैन्य इतिहास - रातो रगत र हिंसा को प्रतिनिधित्व गर्न युद्ध मैदानमा प्रयोग गरिएको थियो। सिपाहीहरूको लुगामा रातो धारहरू राखिएको थियो ताकि तिनीहरू सजिलै चिन्न सकून्। धार्मिक महत्व- रातो रङको धेरै धर्ममा धार्मिक महत्त्व छ । हिन्दु धर्ममा रातो रङलाई शक्तिको प्रतीक मानिन्छ। क्रिस्चियन धर्ममा रातो रङलाई शहीद र ईश्वरको प्रेमको प्रतीक मानिन्छ।

आधुनिक प्रयोग
आजकल रातो रङलाई विभिन्न क्षेत्रमा खतरा र आपत्कालीन सङ्केतका रूपमा प्रयोग गरिन्छ-

ट्राफिक- ट्राफिक सिग्नलमा रातो रङको अर्थ रोकिनु हो । यसले हामीलाई खतराको चेतावनी दिन्छ।
दमकल - दमकलका उपकरणहरूमा रातो रङ प्रयोग गरिन्छ ताकि मानिसहरूले सजिलै चिन्न सकून्।
चिकित्सा- चिकित्सा क्षेत्रमा, रातो रङ आपत्कालीन अवस्थामा प्रयोग गरिन्छ।