पार्टीभित्र चरम गुटबन्दी भएको भन्दै नेपाली कांग्रेसका नेता गुरुराज घिमिरेले कुनै बेला सक्रिय राजनीतिबाट बिदा लिने मुडमा पुगेको सङ्केत देखाएका थिए । तर नेविसंघका पूर्वअध्यक्ष तथा पार्टीका पूर्वकेन्द्रीय सदस्य घिमिरेले देखाएको सङ्केत व्यवहारमा लागु भएन । बरु उनी राजनीतिमा अझ बढी सक्रिय भएर लागेका छन् ।

१५औँ महाधिवेशन आउन एक वर्षभन्दा बढी समय बाँकी रहँदै महाधिवेशनलाई लक्षित गरी काठमाडौँमा सम्पर्क कार्यालय खोलेपछि उनी अहिले चर्चामा छन् । पार्टीमा नेता शेखर कोइराला निकट मानिने घिमिरेसँग १५औँ महाधिवेशनका बारेमा केन्द्रित रहेर रातोपाटीका लागि रोहित दाहालले कुराकानी गरेका छन् । प्रस्तुत छ, घिमिरेसँग गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंश–

• विद्यालयमा पढ्दा गणितमा पूर्णाङ्क नै ल्याउने तपाईं राजनीतिक गणितमा किन असफल ?

गणितजस्तै राजनीति एक्युरेट नहुने रहेछ । गणितको बाटो पनि एउटै हुन्छ र परिणाम पनि एउटै हुन्छ । राजनीति पनि त्यस्तै होस् भन्ने लाग्छ मलाई । तर राजनीति त्यस्तो छैन ।

• तपाईं चलन चल्तीको राजनीतिमा फिट हुनु भएन ?

चलनचल्तीको राजनीति मलाई मन पर्दैन । त्यसको म आलोचना पनि गर्छु ।

• तपाईं संस्थापनको सधैँ विपक्षमा रहनु भयो, अनि असफल हुनुभयो भनेर भन्न सकिन्छ ?

निरपेक्ष रूपमा कुनै नेताको विरोध र समर्थन गर्ने काम मैले गरिनँ ।

• तर अहिले त तपाईं निरपेक्ष रूपमा शेखर कोइरालाको समर्थक हो नि ?

पार्टी सभापतिले गरेका कामहरू आलोचनामुक्त छैनन् । उहाँलाई भनेको के हो त ? विधानको व्यवस्थालाई कार्यान्वयन गर्नुस् भनेको त हो नि । चार वर्षभित्र महाधिवेशन गर्नुस् भनेको त हो नि ।

• तपाईँहरूले कति हतारो गरेको ? एक वर्ष बाँकी छ महाधिवेशन आउन, अहिले नै सम्पर्क कार्यालय खोलेर तमासा किन ? महाधिवेशन समयमा होला नि त ?

महाधिवेशनको प्रक्रिया सुरु गरेको खोइ ? कार्यतालिका खोइ ? महाधिवेशनको प्रक्रिया टुङ्ग्याउन एक वर्ष लाग्छ । आठ लाख ५२ हजार सदस्यको सदस्यता नवीकरण, वडा अधिवेशनदेखि केन्द्रीय अधिवेशन गर्न एक वर्ष लाग्छ । विधानको परिपालना कहिले गर्ने ?

• यो प्रश्न सभापतिलाई हो कि महामन्त्रीहरूलाई पनि हो ?

जल्दाबल्दा युवा साथीहरू नै पदाधिकारी छन् । मुलुकले पनि आश गरेका साथीहरू हुनुहुन्छ । अनि पनि विधानको परिपालना किन नगर्ने ? अब त बुढा नेता, सभापतिमाथि मात्रै प्रश्न उठ्दैन नि त !

• प्रश्न त तपाईंहरूमाथि नै उठ्ने भयो नि, तपाईंकै गुटले बनाएको महामन्त्री होइन र ?

उहाँहरूले विधानको पालना गर्ने तदारुकता देखाउनु भएन, अग्रसरता देखाउनु भएन । अग्रसरता देखाउनु भएन भने त उहाँहरूमाथि उठेको प्रश्न हामीतिर पनि सोझिन्छ नि ।

तपाईँहरू सभापति बन्न हरप्रयास गर्ने, यदि सकिएन भने पार्टी फुटाउने तहमा पुग्नु भएको हो ?

यो अतिरञ्जित दुष्प्रचार हो ।

• पार्टीको निर्देशनविपरीत भेलाहरू गर्दै हिँड्ने, पार्टीका आधिकारिक भेला बहिष्कार गर्ने काम पार्टी फुटाउने गतिविधि नभएर के हो ?

समानान्तर भेला गर्दै हिँड्ने बिरुवा कसले रोपेको ? अहिले भर्खर बीजारोपण भएको हो त ? यस्तो भेला बोलाउने बीजारोपण गर्ने त अहिलेका परमादरणीय सभापति शेरबहादुर देउवाजी नै हो । त्यही नजिर होइन ?

• शेरबहादुर देउवा हुँदैन भन्ने अनि उहाँकै अनुसरणलाई पछ्याउने हो भने तपाईं र उहाँमा फरक के भयो त ?

उहाँलेचाहिँ भन्न मिल्दैन क्या ! जसले गरिसक्यो नि, उसले चाहिँ भन्न मिल्दैन । यसलाई अतिरञ्जित ढङ्गबाट व्याख्या गर्न पाइँदैन । पार्टीका वैधानिक संरचनाले गरेका भेला हुन् ती ।

• विधिको कुरा गर्ने तपाईँहरूले कोशीमा पार्टीले गरेको वैधानिक भेलालाई किन बहिष्कार गर्नुभएको ?

बोलाउनु परेन ? उहाँहरूले शेखर कोइरालालाई जसरी पनि ल्याऊ भनेर उद्धव थापालाई भन्नुभयो ? त्यो गुरु घिमिरे भन्ने एउटा निरीह मान्छे कहाँ छ भनेर सोध्नुभयो ? हिजो तिमीसँगै प्रतिस्पर्धा गरेर दुई मतले मात्र हारेको मान्छे कहाँ छ भनेर खोज्नुभयो ? सोध्नुभयो ? पार्टीका पदाधिकारीहरूले सोध्नुभयो ? प्राविधिक र यान्त्रिक बहुमतले पार्टी चल्दैन । अझ यो उदारवादी पार्टी हो । लोकतान्त्रिक पार्टी हो ।

• विधिले त चल्नुपर्ला नि ?

अनि विधिको पालना उहाँहरूले गर्नुभएको छ ? म प्रतिस्पर्धी दुई मतले  पराजित भएको । मलाई भेलामा बोलाउनुभयो कोशी प्रदेशको अध्यक्षले ? उहाँको निजी मामिला हो ? पार्टी सभापति उद्धव थापाको घरेलु मामिला हो ? कोइरालाहरूले पेले भनेर शेरबहादुर दाइले पार्टी फुटाएको होइन ?

• १४औँ महाधिवेशनमा शेखर कोइराला सभापतिमा पराजित हुनुभएको त हो नि, कि त्यो पनि होइन ?

नजित्नु भएको हो ।

• यसको मतलब उपविजेता ?

उपविजेता पनि हुँदैन । मेडल हुन्छ र उपविजेता ? राजनीतिमा मेडल हुन्छ ?

• पराजित हुनुभएको कुरा स्विकार्नुहुन्न त ?

पराजित हुनुभएको हो ।

• पराजितले जितेकोलाई पार्टी चलाउन नदिएर किन प्रतिशत खोजेर हिँड्नुभएको शेखर ? त्यसले पार्टी चलाउन समस्या पर्‍यो भन्ने छ नि ?

विधान अगाडि राख्नुस् । विधानको मर्म अनुसार पार्टी चलाउनुस् । हामीलाई कुनै प्रतिशत चाहिँदैन भनेकै हो । तर पार्टी सभापति शेरबहादुर दाइले पार्टीका साथीहरूको उपस्थितिलाई नजरअन्दाज गर्न थाल्नुभयो । साथीहरूको अस्तित्वलाई अस्वीकार गर्न थाल्नुभयो । गुटको चस्माले हेर्न थाल्नुभयो । एउटा उदाहरण मात्र,  यद्यपि म यो परिपाटीको विरोधी पनि हुँ । तर म दुई मतले पराजितलाई केन्द्रीय सदस्य किन बनाउनु भएन ? अनि मभन्दा बढी मतले पराजितलाई किन केन्द्रीय सदस्य बनाउनुभयो ? उहाँले राम्रो चलाउनु भएको छ पार्टी ? विवेकशील भएर चलाउनुभएको छ पार्टी ? आफूलाई भोट दिनेलाई मात्र अवसर दिन थाल्नुभयो । अनि साथीको बारे बोल्नुपरेन ? पार्टी जित्नेको मात्र हुन्छ र ? जो जिता उही सिकन्दर ? थमादिया डण्डा, वनगया हवल्दार ? त्यस्तो हुन्छ ?

• आगामी सभापतिका लागि शेरबहादुर देउवाले समर्थन नगरेपछिको आक्रोश हो यो डा. शेखरको ?

होइन, त्यो एउटा त समय नै भएको छैन । अर्को कुरा, शेरबहादुर दाइ जीवनको उत्तरार्द्धमा पनि हुनुहुन्छ । र, आवधिक रूपमा दुई पटक सभापति भइसकेको व्यक्ति विधानको व्यवस्थाले फेरि सभापति पनि हुन पनि पाउँदैन । तसर्थ उहाँ अभिभावक भएर बस्दा राम्रो भन्ने हुन्छ ।

• तपाईँहरूले धेरै निहुँ खोज्नुभयो भने विधान परिवर्तन पनि हुन सक्ला नि त ?

विधान त हाम्रो पनि होला नि । उहाँको मात्रै होइन होला त !

• आउँदो महाधिवेशनमा डा. शेखर सभापतिमा उठ्ने निश्चित भइसकेको हो ?

उठ्छु भन्नुभएको छ । म जान्छु । अन्तिममा मै हो निर्विवाद भन्नु भएको छ ।

• तपाईंको समूहबाट जितेको महामन्त्रीले त छाडिसक्नुभयो होइन ?

फुटेको अहिलेसम्म मलाई त आभासै छैन ।

• कुनै बेला शेखर–गगन समूह भन्ने थियो नि, त्यो अहिले पनि छ त ?

मलाई त अहिलेसम्म फुटेको जानकारी छैन ।

• कोशी प्रदेशको भेलामा गगन थापा नै जानु भएको थियो । अनि तपाईँहरूलाई उहाँले नै नखोजेपछि उहाँ कसरी तपाईँहरूको समूहमा रहनुभयो त ? 

उहाँको कमजोरी हो । उहाँले कमजोरी गर्नुभएको हो । विराटनगर गएर बोल्दा उहाँले प्रश्न उठाउनुपर्थ्यो । उहाँको कमजोरी हो । उहाँसँग भेट हुँदा पनि भन्छु । सम्मेलनको अर्को पक्ष खै ? महाधिवेशनको अर्को नेता खै ? उहाँको दायित्व र कर्तव्य हो, त्यसमा उहाँ चुक्नुभएको छ । जबकि यसबारे उहाँलाई अगाडि नै जानकारी गराइएको थियो ।

• यसलाई नै समूह छाडेको सङ्केत हो भनेर बुझ्न सकिन्न त ?

१४औँ महाधिवेशनको समूहमा म छैन, म अलग्गिएँ, म आफ्नो बाटो हिँड्छु त भन्नुभएको छैन नि ।

• १३औँ महाधिवेशनपछिको कांग्रेस र १५औँ महाधिवेशनको मुखमा आएको कांग्रेसमा केही फरक छ ?

पार्टी सञ्चालनका हिसाबले केही फरक छैन । नयाँपन केही देखिएन । विधान उल्लङ्घन गर्ने काम अहिले पनि निरन्तर भयो । यो काम पार्टी सभापति र पदाधिकारीको साझेदारीमा भयो । यसमा धेरै कुरा छन् । त्यसभित्र यहाँ प्रवेश नगरौँ । अहिलेको कार्यसमितिलाई पासमार्क दिन सकिँदैन ।

• त्यसो हो भने विश्वप्रकाश, गगन थापाले जितेकोमा अविरजात्रा गर्नुको के अर्थ भयो त ?

हामीमाथि प्रश्न उठ्यो । दुवै महामन्त्रीले कसैले चर्को स्वरमा, कसैले नरम स्वरमा सुरुसुरुमा धेरैथरी प्रश्न उठाउनुभयो । अहिले त प्रश्न उठाउन पनि छाड्नुभयो । अनि प्रश्न उठाउने ठाउँमा हो त उहाँहरू ? चार वर्षसम्म कामै नगरी बस्ने हुन्छ त ?

• किन यस्तो भयो ?

प्रयत्न कति गर्नुभयो भन्ने हुन्छ । प्रयत्न गरेको भए परिणाम आउँथ्यो । उहाँहरूका लम्बेतान दस्ताबेज आएका होइनन् महाधिवेशनमा ? त्यसमा लेखिएका कति काम भए ?

• आउने महाधिवेशनमा शेखर कोइराला र शेरबहादुर देउवाको तर्फबाट गगन थापाबिच सभापतिमा प्रतिस्पर्धा हुने सम्भावना बढेर गएको हो ?

शेरबहादुर दाइको सभापतिको उम्मेदवार गगन थापा हो भन्ने कुरा मलाई एक रति, एक प्रतिशत पनि लाग्दैन ।

• शेखर कोइरालालाई समर्थन होला त देउवाको ?

मलाई त्यस्तो लाग्दैन । शेरबहादुर दाइको दुवैलाई समर्थन हुन्छ जस्तो मलाई लाग्दैन । कहीँ पनि त्यस्तो छिद्र देख्दिनँ । आफ्नै गुट छ नि उहाँको ।

• शेखर कोइरालाले १४औँ महाधिवेशनमै मेरो यो पहिलो र अन्तिम पटक भन्नुभएको होइन ?

भन्नुभएको हो । सँगसँगै संसदीय दलको नेताको चुनावमा विश्वप्रकाशजी, प्रदीप पौडेलसमेत भएको ठाउँमा गगनजीले के बोल्नुभयो, त्यो पनि त कानमा गुञ्जिरहेको छ नि ।

• के बोल्नुभयो ?

अहिले म संसदीय दलमा उठ्छु, १५औँको सभापति शेखर कोइराला भन्नुभएको हो । राजनीति भनेको छापामार युद्धजस्तो होइन नि । झुक्याउने र ठोक्ने ।

• महाधिवेशनमा शेखर–गगन एकैठाउँ हुने सम्भावना कति छ ?

आपसमा बसेर सल्लाह गर्नुस् । परामर्श गर्नुस् । परिस्थिति हेर्नुस् । अवस्था हेर्नुस् । मिलेर अघि बढ्नुस् ।

• मैले मिल्ने सम्भावनाको प्रश्न गरेको नि ?

हिजो मिल्ने, आज फुट्ने । सार्वभौम उहाँहरूमै निहित छ भन्ने कुरा छैन नि । हिजो हामीले एकै ठाउँ ल्याएको हो । अरू साथीहरूको भविष्य हेर्नुपर्दैन ? साथीहरूलाई सोध्नुपर्दैन ? एकै ठाउँ बस्नुपर्छ ।

• कांग्रेस–माओवादीको सरकार हुँदा एमालेसँग मिलेर सरकार बनाउनुपर्छ भन्नुभयो । भयो पनि । फेरि यो सरकारको पनि विरोध गर्दै हिँड्नुहुन्छ ? शेखर कोइराला बोलीको ठेगान नभएको नेता हो ?

सरकार फेर्नुपर्छ भन्नुभएको छैन । सरकारले डेलिभरी दिन सकेन भन्नुभएको हो । सरकार सुशासन, तीव्र भौतिक विकास, संविधान संशोधनका विषयमा एकै पाइलो अघि बढेन भन्ने कुरा हो । गठबन्धनको विरोध गरेको होइन ।