संघीयता कार्यान्वयनका क्रममा नेपालमा सङ्घीय सरकार, सात वटा प्रदेश सरकार र स्थानीय तह गरी तीन तहमा सरकार छन् । प्रदेशहरूले पर्यटकीय गतिविधिमा महत्त्वपूर्ण जिम्मेवारी निर्वाह गरे पनि सङ्घ सरकारले सङ्घीयताको मर्मलाई पूर्णरूपमा आत्मसात् गरेजस्तो देखिँदैन । अहिले पनि केन्द्रीयतालाई सर्वोपरी ठान्ने प्रवृत्ति जस्ताको तस्तै छ ।

तथापि ‘नेपाल एसोसियसन अफ ट्राभल एन्ड टुर एजेन्ट्स’ (नाट्टा)ले नेपालका विभिन्न यात्रा एजेन्ट र टुर अपरेटरहरूका लागि एकजुटता र सहकार्यको वातावरण सिर्जना गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । नाट्टा लुम्बिनी प्रदेशले प्रदेश सरकार र पर्यटन मन्त्रालयसँग मिलेर नीति निर्माणमा भाग लिँदै पर्यटन क्षेत्रमा सुधार गर्नका लागि सुझाव र सल्लाह उपलब्ध गराउँदै आएको छ ।

निर्माणको लामो समयपछि सञ्चालनमा आएको गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थललाई पूर्ण रूपमा सञ्चालन गर्न नाट्टा लुम्बिनीले विभिन्न चरणमा काम गरेको छ । अब नयाँ चरणमा कम्तीमा पनि दैनिक १० अन्तर्राष्ट्रिय उडान सञ्चालन गर्ने गरी काम अगाडि बढाएको छ । जसका लागि एसिया र युरोपका बौद्ध धर्मावलम्बीहरूलाई सिधा गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा अवतरण हुने गरी ती देशमा लुम्बिनीको प्रवर्द्धन गर्ने साथै छिमेकी मुलुक भारत र चीनमा पनि प्रदेश सरकारका विभिन्न निकायसँग मिलेर नयाँ सेल्स मिसन र रोड शो गर्ने प्रक्रिया अगाडि बढाएको छ ।

हाल अन्तर्राष्ट्रिय हवाई टिकटमा गरिएको अप्रत्याशित मूल्यवृद्धिले सिर्जित अवस्थालाई सहजीकरण गर्न सरकारका विभिन्न निकायसँगको सुझाव र अन्तर्क्रियालाई नाट्टाले निरन्तर सञ्चालन गरिरहेको छ ।

गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल निर्माणसँगै यस क्षेत्रका पर्यटन व्यवसायीहरू, विशेषगरी टिकेटिङ र टुर सञ्चालकले सडक यातायात (साना–ठुला) र हवाई यातायातमा पचास करोडभन्दा बढी अतिरिक्त लगानी गरेका छन् ।

गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थललाई पूर्ण रूपमा सञ्चालन गर्न नाट्टा लुम्बिनीले यो विमानस्थल प्रयोग गर्ने यात्रीलाई विभिन्न सहुलियतका प्याकेजसमेत सञ्चालनमा ल्याउने तयारी गरेको छ । नाट्टा लुम्बिनीले विभिन्न स्थानीय निकाय र पर्यटन व्यवसायीहरूसँग सहकार्य गरेर लुम्बिनी क्षेत्रको पर्यटन विकासमा सहयोग पुर्‍याउँछ । यसले स्थानीय स्रोत र सेवाहरूलाई समेट्ने  साथै पर्यावरण संरक्षणको बारेमा जनचेतना फैलाउने र दिगो पर्यटनको प्रवर्द्धनमा सहयोग पुर्‍याउँछ ।

गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल निर्माणसँगै यस क्षेत्रका पर्यटन व्यवसायीहरू, विशेषगरी टिकेटिङ र टुर सञ्चालकले सडक यातायात (साना–ठुला) र हवाई यातायातमा पचास करोडभन्दा बढी अतिरिक्त लगानी गरेका छन् । नाट्टा लुम्बिनीले आफ्नो व्यावसायिकता मात्र होइन, स्थानीय समुदायको विकासमा योगदान पुर्‍याउँछ । यसले स्थानीय संस्कृति, परम्परा र जीवनशैलीलाई सुरक्षित र प्रवर्द्धन पनि गर्छ । आगामी दिनमा गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थललाई पूर्ण रूपमा सञ्चालन गर्न यस क्षेत्रका सबै संघ–संस्थाहरूले अभियानका रूपमा अगाडि बढाउन आवश्यक छ । यो विमानस्थल पूर्ण रूपमा सञ्चालन गरी हालको टर्मिनललाई आन्तरिक र प्रस्तावित ‘टर्मिनल दुई’ लाई अन्तर्राष्ट्रियका रूपमा सञ्चालनमा ल्याउनुपर्ने हुन्छ । यदि गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थललाई नियमित पूर्ण रूपमा सञ्चालन गर्न सकियो भने यसले पर्यटनमात्र होइन, सम्पूर्ण जनतालाई प्रतिफल दिन्छ । यस क्षेत्रका कृषकका उत्पादन खपत र निर्यात हुन सक्छन् । यहाँ आउने विदेशी पर्यटकलाई लुम्बिनीसँग जोडेर लुम्बिनी प्रदेशभरिका गन्तव्यहरूको भ्रमण गराउन सकिन्छ ।

नाट्टा लुम्बिनीले नेपालको पर्यटन उद्योगको विकासमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेको छ ।  संस्थाले न केवल व्यावसायिक स्तरमा,  सामाजिक र सांस्कृतिक स्तरमा पनि योगदान पुर्‍याइरहेको छ । यो संस्थाको कार्यले नेपाललाई एक प्रमुख पर्यटन गन्तव्यको रूपमा स्थापित गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरिरहेको छ । नाट्टाका गतिविधिहरूले भविष्यमा पनि नेपालका लागि पर्यटनको विकासमा सकारात्मक प्रभाव पार्ने अपेक्षा गरिएको छ ।

गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थललाई पूर्ण रूपमा सञ्चालन गर्न केही काम तदारुकताका साथ अघि बढाउन जरुरी देखिन्छ, जसले हाम्रो पर्यटनको नयाँ अध्याय सुरु गर्ने छ ।

अब गर्नुपर्ने काम

सार्वजनिक कार्यक्रम र प्रचार अभियान : गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको महत्त्व र सुविधाहरूको बारेमा जनचेतना फैलाउने उद्देश्यले विभिन्न कार्यक्रम आयोजना गरिनु पर्छ । यसले स्थानीय र अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकलाई आकर्षित गर्न मद्दत गर्नेछ ।

सुविधाजनक यातायात व्यवस्था : विमानस्थलसम्म पुग्नका लागि सहज र सुलभ यातायातको व्यवस्था गर्नुपर्छ । स्थानीय, स्तरीय बस सेवा र ट्याक्सी सेवाहरूको प्रवर्द्धन गर्ने योजना बनाइनु पर्छ ।

सुविधा र सेवाहरूको सुधार : विमानस्थलमा यात्रीहरूका लागि आवश्यक सुविधाहरू जस्तै रेस्टुरेन्ट, शपिङ, ड्युटी फ्रि शप, विश्रामस्थलहरूको विकास गर्नुपर्छ ।

स्थानीय व्यवसायको समावेशीकरण : स्थानीय उत्पादन र सेवाहरूको प्रवर्द्धन गर्नका लागि कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्नुपर्छ । यसले स्थानीय अर्थतन्त्रमा योगदान पुर्‍याउँछ र पर्यटनको अनुभवलाई अपनत्व प्रदान गर्छ, जुन सदैव दिगो हुन्छ ।

स्वयंसेवी कार्यक्रम : स्थानीय समुदायलाई विमानस्थलको व्यवस्थापनमा संलग्न गराउने र उनीहरूको क्षमतामा वृद्धि गर्ने उद्देश्यले स्वयंसेवी कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्न सकिन्छ । स्थानीयलाई अवसरको पहिलो प्राथमिकतामा राखिनु पर्छ ।

पर्यावरणीय पहल : दिगो पर्यटनको महत्त्वलाई बुझाउने र यसलाई प्रवर्द्धन गर्ने योजनाहरू बनाइनु पर्छ । यसमा हरित ऊर्जा स्रोतहरूको प्रयोग र वातावरणीय संरक्षणका उपायहरू समावेश गर्नुपर्छ ।

एयरलाइन्ससँग सहकार्य : विभिन्न राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय एयरलाइन्सहरूसँग सहकार्य गरेर लुम्बिनीलाई नेपालका अन्य गन्तव्यहरूसँग जोड्न उडानहरू थप्नका लागि प्रयास गर्नुपर्छ ।

पर्यटन प्रदर्शनीहरूमा सहभागिता : अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटन मेला र प्रदर्शनीहरूमा सहभागिता जनाएर नेपालका लागि विमानस्थलका सुविधाहरूको प्रवर्द्धन गर्न सकिन्छ ।

सुरक्षा र प्रविधि सुधार : विमानस्थलको सुरक्षा र प्रविधिमा सुधार गर्नका लागि आधुनिक उपकरण र प्रणालीहरूको प्रयोग गर्नुपर्छ । यसले यात्रीहरूको विश्वास र सुरक्षा सुनिश्चित गर्न मद्दत गर्नेछ ।

धार्मिक र सांस्कृतिक कार्यक्रम : लुम्बिनीमा विशेष धार्मिक र सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजना गरेर विमानस्थलको प्रयोगलाई बढावा दिन सकिन्छ । यसले अन्तर्राष्ट्रिय आगन्तुकहरूलाई आकर्षित गर्नेछ ।

नाट्टा लुम्बिनीले सरकार र सरोकारवालाहरूसँग सहकार्य गरेर गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थललाई पूर्ण रूपमा सञ्चालन गर्नका लागि यी योजनालाई कार्यान्वयन गरेर लुम्बिनीको पर्यटन क्षेत्रलाई थप समृद्ध बनाउन सक्छ । यसले न केवल स्थानीय अर्थतन्त्रमा योगदान पुर्‍याउनेछ, नेपाललाई एक प्रमुख अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटन गन्तव्यको रूपमा स्थापित गर्नेमा पनि सहायता पुर्‍याउनेछ ।

(लेखक अधिकारी नाट्टा लुम्बिनी प्रदेशका पूर्वअध्यक्ष हुन् ।)