वासिङ्टन । डोनाल्ड ट्रम्प अमेरिकाको नयाँ राष्ट्रपति बन्न लागेका छन् । ट्रम्पको अमेरिकी राष्ट्रपति भवन ह्वाइट हाउसमा फर्कनु उनका प्रमुख समर्थक इलोन मस्कका लागि पनि विशेष बन्न सक्छ।

अमेरिकी चुनावको नतिजा आएपछि विश्वका सबैभन्दा धनी व्यक्ति इलोन मस्कले ट्रम्पसँग फ्लोरिडास्थित उनको ‘मार-ए-लागो’ रिसोर्टमा चुनावी रात बिताए। ‘आज राति, अमेरिकी जनताले ट्रम्पलाई परिवर्तनको लागि स्पष्ट जनादेश दिएका छन्,’ मस्कले आफ्नो सोसल मिडिया प्लेटफर्म एक्समा लेखे।

पाम बीच कन्भेन्सन सेन्टरबाट आफ्नो विजयी भाषणमा ट्रम्पले मस्कको पनि प्रशंसा गरेका थिए र उनको एउटा कम्पनी 'स्पेसएक्स' ले बनाएको रकेटको सफल अवतरणको पनि उल्लेख गरेका थिए।

इलोन मस्कले यसअघि आफूलाई एक दुर्लभ प्राविधिक प्रतिभाको रूपमा चित्रण गरेका थिए जसले राजनीतिलाई बेवास्ता गरेका थिए । तर जुलाई १३ मा बटलर, पेन्सिलभेनियामा भएको चुनावी कार्यक्रममा ट्रम्पमाथि आक्रमण भएपछि उनले ट्रम्पको अभियानलाई पूर्ण समर्थन दिए ।

अमेरिकी जनताको अगाडि, दक्षिण अफ्रिकामा जन्मेका ५३ वर्षीय व्यवसायीले रिपब्लिकन पार्टीका उम्मेदवार ट्रम्पलाई जिताउन आफ्नो समय, ज्ञान र पैसा खर्च गरे। यो सामान्यतया अमेरिकाका धनी व्यापारीहरूमा देखिँदैन । उनीहरू परम्परागत रूपमा पर्दा पछाडिबाट राजनीतिमा हस्तक्षेप गर्न रुचाउँछन्।

यो अमेरिकी सीईओहरूको परम्परागत दृष्टिकोणबाट पूर्णतया फरक छ । जसमध्ये धेरैजसो महँगो कोष जुटाउने रात्रिभोज वा भव्य घरहरूमा सम्भावित दाताहरूको मेजबानीका लागि परिचित छन् । त्यसैले, मस्कको रणनीतिले विश्लेषकहरूलाई उनको मनसायबारे सोच्न बाध्य तुल्याएको छ।

• एक मिलियन डलरको चेक

‘राजनीतिमा ठुला व्यवसायहरूको परम्परागत दृष्टिकोण भनेको सार्वजनिक स्पटलाइटबाट टाढा रहनु हो,’ मिसिगन विश्वविद्यालयको रस स्कुल अफ बिजनेसका उद्यमशीलता विभागका अध्यक्ष एरिक गोर्डन भन्छन् ।

उनले थप भने, ‘तर मस्कले यो काम ठुलो स्वरमा र गर्वका साथ गरे ।’

मस्कले डोनाल्ड ट्रम्पलाई पुनः निर्वाचित गर्ने उद्देश्यले सुपर पीएसी (राजनीतिक कार्य समिति) लाई ११९ मिलियन डलर भन्दा बढी दान दिए।

उनले चुनावका लागि महत्त्वपूर्ण मानिने राज्यहरूमा ट्रम्पको पक्षमा मतदाता जुटाउन मतदानअघि केही दिन बिताएका थिए । यस अवधिमा ती क्षेत्रका मतदातालाई दैनिक १० लाख डलर पनि दिइयो । यो रकम राफल (लटरी) मार्फत दिइएको थियो, जसलाई कानुनी रूपमा चुनौती पनि दिइएको थियो, यद्यपि पछि यसलाई न्यायाधीशले अस्वीकार गरेका थिए ।

• मस्कले फाइदा पाउँछन्?

कर्पोरेशन र धनी व्यक्तिहरूमा कर घटाउने ट्रम्पको प्रस्तावबाट इलोन मस्कले स्पष्ट रूपमा लाभ उठाउनेछन्। यसबाहेक नवनिर्वाचित राष्ट्रपतिले आफ्नो दोस्रो कार्यकालमा सरकारी स्रोतको दुरुपयोग रोक्न मस्कलाई आफ्नो प्रशासनमा आमन्त्रण गर्ने बताएका छन् ।

मस्कले यस पहललाई ‘डिपार्टमेन्ट अफ गभर्नमेन्ट इफिशियन्सी’ (DOGE) नाम दिएका छन्। यो एक मिमसँग सम्बन्धित छ र उनले आफैँले लोकप्रिय बनाएको क्रिप्टोकरेन्सीको नाम हो, जसलाई 'डजकोइन' भनिन्छ।

मस्कले 'स्पेसएक्स' र 'टेस्ला'का लागि अरबौँ डलर सरकारी सम्झौता प्राप्त गरेकाले डेमोक्र्याटिक पार्टीले ट्रम्पसँगको आफ्नो घनिष्ठ सम्बन्ध व्यक्तिगत स्वार्थको जटिल द्वन्द्व प्रस्तुत गरेको बताएको छ।

‘यो अत्यन्तै अनैतिक र गैरकानूनी छ,’ लेनी मेन्डोन्जा, क्यालिफोर्नियाका गभर्नर गेभिन न्यूजमका पूर्व आर्थिक र व्यापार सल्लाहकार भन्छन्।

सरकार र नियामकबिच आपसी सम्बन्ध भएकाहरूलाई आफ्नो विचार व्यक्त गर्ने अधिकार छ तर ती स्वार्थहरूमा निर्णय गर्ने अधिकार उनीहरूलाई हुन नहुनेमा मेन्डोन्जाको विश्वास छ।

ट्रम्प राष्ट्रपति बनेपछि मस्कका कम्पनीहरूले पनि फाइदा लिन सक्छन्। ती मध्ये एक, 'स्पेसएक्स' ले पहिले नै सरकारी स्याटेलाइटहरू अन्तरिक्षमा पठाउने व्यवसायमा प्रभुत्व जमाएको छ।

इलेक्ट्रिक गाडी चार्जिङ प्लेटफर्म चार्जवेका सीईओ म्याट टेस्केका अनुसार मस्कले ह्वाइट हाउसमा नजिकको सहयोगीको सहयोगमा आफ्नो सरकारी सम्बन्धबाट थप फाइदा लिन चाहन्छन् ।

उनका अनुसार टेस्लाका संस्थापक मस्कको राजनीतिक अडानले विद्युतीय सवारीसाधन उद्योगमा धेरैलाई अप्ठ्यारो बनाएको छ । तर केही वर्षपछि उनी राजनीतिको क्षेत्रमा सक्रिय हुँदै गएकाले यसमा अचम्मको कुरा केही छैन ।

उनी भन्छन्, ‘मलाई लाग्छ कि मस्कको चासो मुख्यतया उसको लागि विशेष भएका मुट्ठीभर चीजहरूमा केन्द्रित छ, जुन उसको व्यवसायसँग सम्बन्धित छ।’

मस्कले महामारीको बेला क्यालिफोर्नियामा लागू गरिएका प्रतिबन्धहरूलाई ‘पूर्ण रूपमा अस्वीकार’ गरेको टेस्केले बताए । त्यसबेलादेखि उनी डेमोक्र्याटिक पार्टीबाट टाढिए र ट्रम्पको नजिक आए।

मिसिगन विश्वविद्यालयका प्रोफेसर गोर्डन पनि यसमा सहमत छन्। उनी भन्छन्, ‘मस्कले आफूलाई नियामकहरूले रोकेको व्यक्तिको रूपमा हेर्छन् । सरकारी हस्तक्षेपले उनको आँखामा रहेको टेक्नोलोजीहरूको विकासलाई रोकेको छ जस्तो लाग्छ, जस्तै सेल्फ ड्राइभिङ।’

प्रोफेसर गोर्डन चेतावनी दिन्छन्, ‘उनी अगाडि हुन चाहन्छन्, एक बलियो व्यापारी जसले नयाँ ढोका खोल्न सक्छ र प्राविधिक विकासलाई ५, १० वा २० वर्ष ढिलाइ गर्ने नियमहरूमा फस्न सक्दैन।’

उनले थप भने, ‘मस्क अझै अगाडि जान चाहन्छन्। उनी मंगल ग्रहमा जान चाहन्छन्।’

मस्कले बोइङ लगायतका आफ्ना प्रतिद्वन्द्वीहरूको सरकारी सम्झौताको संरचनालाई लिएर आलोचना गरेका छन्। मस्क उनका प्रतिद्वन्द्वीहरू बजेट र समयमै परियोजनाहरू पूरा गर्न नसक्ने बताउँछन् ।

अमेरिकी रक्षा विभाग, पेन्टागन र अमेरिकी जासुसी एजेन्सीले अर्बौँ डलर लगानी गर्ने भएपछि मस्कको कम्पनी स्पेसएक्सले पनि जासुसी उपग्रह निर्माण गर्न थालेको छ ।

यसैबिच, मस्कको कम्पनी टेस्लाले पनि ट्रम्प प्रशासनबाट फाइदा लिन सक्छ, किनभने गत महिना सडक सुरक्षा अनुगमन गर्ने अमेरिकी एजेन्सीले टेस्लाको सेल्फ ड्राइभिङ सफ्टवेयर प्रणालीको अनुसन्धान गरिरहेको बताएको थियो।

टेस्लाका कर्मचारीहरूलाई युनियन बनाउनबाट रोक्ने कथित प्रयासको लागि मस्क पनि आलोचनामा छन्।ट्रम्प र मस्कले हडताल गर्ने कर्मचारीहरूलाई बर्खास्त गर्ने मस्कको कथित निर्णयको बारेमा पनि 'एक्स' मा कुरा गरे। उनीहरूको कुराकानीपछि युनाइटेड अटो वर्कर्स युनियनले ट्रम्प र मस्कविरुद्ध अनुचित श्रम अभ्यासको लागि उजुरी दर्ता गरेको थियो ।

बीबीसी