काठमाडौँ । भिटामिन र मिनरल्सको कारणले नै हाम्रो शरीर स्वस्थ रहन्छ । यी पोषक तत्त्व भएन भने हामीलाई धेरै स्वास्थ्य समस्या हुन्छ । 

यस्तैमध्ये एक हो भिटामिन बी१२ । यो हाम्रो शरीरको लागि सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण भिटामिनमध्ये एक हो । यसले मस्तिष्क र स्नायु प्रणालीको स्वास्थ्य, रातो रक्त कोशिकाहरूको निर्माण र डीएनए सिंथेसिसमा ठुलो भूमिका खेल्छ । यसको कमीले शरीरमा धेरै प्रकारका समस्या निम्तन सक्छ । जुन बिस्तारै गम्भीर स्वास्थ्य समस्यामा परिणत हुन सक्छ । तर कहिलेकाहीँ हामी आफ्नो शरीरमा भिटामिन बी१२ को कमी भएको देखाउने लक्षणहरू थाहा पाउँदैनौँ ।   

भिटामिन बी१२को कमीको चेतावनी संकेत

अत्यधिक थकान र कमजोरी

भिटामिन बी१२ को कमीका कारण शरीरमा ऊर्जाको स्तर घट्छ । जसका कारण व्यक्तिलाई बारम्बार थकाइ लाग्ने र कमजोरी महसुस हुने हुन्छ । यो थकान यति गम्भीर हुन सक्छ कि दैनिक काम गर्न पनि गाह्रो हुन सक्छ ।

स्नायु प्रणाली सम्बन्धित समस्या

भिटामिन बी१२ को कमीले स्नायु प्रणालीलाई पनि असर गर्छ । यसको कमी भएपछि हात र खुट्टामा झनझन हुने वा सुन्निने जस्ता समस्या निम्तन सक्छ । यो अवस्थाले स्नायु प्रणालीमा क्षति निम्त्याउन सक्छ र हिँड्न र सन्तुलन कायम राख्न कठिनाइ हुन सक्छ ।

स्मरण र मस्तिष्क सम्बन्धित समस्या

लामो समयसम्म भिटामिन बी१२ को कमी रह्यो भने यसले मस्तिष्क र मानसिक स्वास्थ्यमा असर गर्छ । स्मरणशक्तिमा हानी, भ्रम र एकाग्रता हुने समस्याबाट ग्रस्त हुन सक्छ । यसले डिमेन्सिया वा अल्जाइमरजस्ता समस्याहरूको जोखिम पनि बढाउन सक्छ ।

मुड स्विङ्स र डिप्रेसन

भिटामिन बी१२ को कमीले मस्तिष्कमा न्यूरोट्रान्समिटरको स्तरलाई असर गर्छ, जुन मुड नियन्त्रण गर्न जिम्मेवार हुन्छ । यसले व्यक्तिलाई मानसिक स्वास्थ्यसम्बन्धी समस्याहरू जस्तै मुड स्विङ, चिडचिडापन र गम्भीर डिप्रेसन आदि हुन सक्छ ।

छाला फिक्का वा पहेँलो हुनु

भिटामिन बी१२ को कमीले रातो रक्त कोशिकाको निर्माणमा बाधा पुर्‍याउँछ, जसले व्यक्तिको छाला पहेँलो हुन सक्छ । यो अवस्था ‘पर्निशियस एनीमिया’को संकेत पनि हुन सक्छ । यो भिटामिन बी१२ को कमीसँग सम्बन्धित एक गम्भीर समस्या हो ।

जिब्रो सुन्निने वा मुखमा घाउ आउने

भिटामिन बी१२ को कमीको अर्को डरलाग्दो लक्षण भनेको जिब्रो सुन्निने, पोल्ने र रातो हुने पनि हो । यसबाहेक पनि मुखमा अल्सर वा घाउ पनि आउन सक्छ । जसले गर्दा खानपानमा समस्या हुन सक्छ ।

मुटु र उच्च रक्तचापसँग सम्बन्धित समस्या

भिटामिन बी१२ को कमीले शरीरमा होमोसिस्टिन नामक एमिनो एसिडको स्तर बढ्न सक्छ । जसले हृदय रोग र उच्च रक्तचापको जोखिम बढाउँछ । यसका कारण हृदयाघात र स्ट्रोकको जोखिम पनि बढ्न सक्छ ।

आँखा सम्बन्धित समस्या

भिटामिन बी१२ को कमीले आँखा वरपरको स्नायुलाई पनि असर गर्न सक्छ । जसले दृष्टि धमिलो बनाउने, दोहोरो दृष्टि वा अन्धोपन जस्ता समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ । यसलाई अप्टिक न्यूरोप्याथी भनिन्छ ।

मांसपेशी कमजोरी हुने

शरीरमा बी१२ को कमीले मांसपेशीमा कमजोरी र समन्वयको कमी हुनसक्छ । यसले सन्तुलन कायम राख्न कठिनाइ निम्त्याउन सक्छ, जसले व्यक्तिलाई हिँड्न असहज बनाउँछ र लड्ने जोखिम बढाउँछ ।

प्रजनन समस्याहरू

भिटामिन बी१२ को कमीले पुरुष र महिला दुवैको प्रजनन क्षमतालाई नकारात्मक असर पार्न सक्छ । महिलाहरूमा यसले अनियमित महिनावारी र प्रजनन समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ । पुरुषहरूमा शुक्राणुको गुणस्तर प्रभावित हुन सक्छ ।

भिटामिन बी१२ को कमीको उपचार र रोकथामका उपाय

भिटामिन बी१२ को कमीको उपचार गर्न सकिन्छ । यसका लागि भिटामिन बी१२ युक्त खानेकुरालाई आफ्नो आहारमा समावेश गर्न जरुरी छ । बी१२ का प्रमुख स्रोतहरू मासु, माछा, अण्डा, दुग्धजन्य पदार्थ र फोर्टिफाइड अनाज आदि हुन् । तर आहारले पनि यसको कमी पूरा गर्न सकिएन भने चिकित्सकको सल्लाह अनुसार सप्लिमेन्ट लिन सकिन्छ । भिटामिन बी१२ को कमीका लक्षणहरू सुरुमा सामान्य देखिन सक्छन् । तर बेवास्ता गरेमा यसले गम्भीर स्वास्थ्य समस्या निम्त्याउन सक्छ । यदि तपाईँ यीमध्ये कुनै पनि लक्षणहरू महसुस गर्नुहुन्छ भने एक पटक डाक्टरसँग परामर्श गरेर परीक्षण गराउन जरुरी छ ।