काठमाडौँ । नारी दिवसको दिन थियो अर्थात् २०७६ फागुन २५ गते । दिनभरि माइक्रो चलाएर थाकेका रामराजा थापा क्षेत्री बेलुकी श्रीमती र सानो छोरासँग काठमाडौंको माछापोखरीस्थित डेरामा सुतेका थिए । अकस्मात उनले आफ्नो अनुहार बेसरी पोलेको महसुस गरे । 

उनले आँखा खोल्ने कोसिस गरे तर सकेनन् । त्यसपछि जोडले चिच्याए, उनीसँगै श्रीमतीले पनि चिच्याइन् । 

अर्को कोठामा सुतेका दुई भाइ (सालोहरू) आत्तिँदै आए । यता रामराजा ‘पोल्यो’ भन्दै चिच्याइरहेका थिए । यो पौने १२ बजेतिरको घटना थियो । उनीमाथि एसिड खन्याइएको रहेछ । सालोहरूले उनलाई धारामा लगेर नुहाए । एसिडमाथि चिसो पानी खन्याउँदा आगोमा घिउ थपेझैँ भयो । जलन खप्न नसकेर उनले चिच्याइरहेका थिए । 

सडकमा गुडिरहेको मोटरसाइकलसँग लिफ्ट मागेर कान्छो सालोले उनलाई हतारहतार सामाखुसीस्थित विनायक अस्पताल पुर्‍याए । कान्छो सालोले उनीसँगै सहचालकको काम गर्थे । 

‘त्यो अस्पताल पुग्दासम्म मैले अलिअलि आँखा देखिरहेको थिएँ । अस्पताले यहाँ उपचार सम्भव छैन भन्यो । त्यसपछि मेरा आँखा बन्द भए,’ लामो सुस्केरा हाल्दै रामराजा सुनाउँछन्, ‘त्यसपछि त मेरो होसहवासै उड्यो । त्यहाँबाट मलाई कान्छो सालोले टिचिङ अस्पतालमा पुर्‍याए ।’

उनकी श्रीमती प्रतिमा र उनको माइलो सालो ट्याक्सी लिएर टिचिङ अस्पताल आइपुगे । कान्छो सालोले रामराजाका दाजुलाई फोन गरेर खबर गरिदिए । त्यसपछि दाजु पनि रामराजालाई भेट्न अस्पतालमा आए । 

यो पनि

‘आवाज उठाएर मात्र केही हुँदैन भनेर संसद्‍मा विधेयक नै दर्ता गरेँ’

सीमित अस्पतालका कारण जलनको उपचार पाउन हम्मे, पाँच वर्षमा ८७ जनाको मृत्यु

‘मलाई भेटेपछि दाइले कान्छो सालोलाई स्कुटरको पछाडि राखेर कोठा हेर्न गएछन् । तर दाइभन्दा छिटो त श्रीमती कोठामा पुगेर घटना भएका ठाउँको बोतलको टुक्रा टिप्न थालिछन् । दाइले नटिप्नुभन्दा उनले मानिनन्,’ रामराजा भन्छन् ।

त्यसपछि रामराजाका दाइले प्रहरीलाई खबर गरे । प्रहरीले घटनास्थलको अनुगमन गरी घटना भएको कोठा नखोल्न भन्दै बन्द गरेर गए । 

दोषी ठहर भई प्रतिमा जेल परिन् । तर सात महिनापछि उनी धरौटीमा छुटिन् । यो खबरले रामराजाको घाउ फेरि बल्झियो ।

यता रामराजाको बायाँ कान, दुवै आँखा, दाहिने हात र दाहिने खुट्टामा बढी एसिड परेको थियो । टिचिङ अस्पतालले पहिल्यै मान्छे बचाउन सक्छौँ तर आँखा बचाउन सक्दैनौँ भन्यो । त्यहाँको उपचारपछि कीर्तिपुर अस्पताल लगियो । कीर्तिपुर अस्पतालले पनि आँखाको उपचारको ग्यारेन्टी दिन सक्दैनौँ भन्यो । 

यता प्रतिमाले प्रहरीले लगाएको ताल्चा अर्को चाबीले खोलेर भित्र पसेको घरबेटीले देखेछन् र प्रहरीलाई खबर गरिदिए । प्रहरीले अनुसन्धानका लागि प्रतिमासहित दुई सालोलाई पनि पक्राउ गरे ।

हिरासतमा राखेर उनलाई सोधपुछ गरियो । प्रतिमाले बाहिरबाट कसैले छ्यापेर गएको हुन सक्ने बताइन् । प्रहरीले रामराजालाई पनि अस्पतालमै आएर सोधपुछ गर्‍यो । रामराजाले बाहिरबाट छ्यापेको नभएर प्रतिमाले छ्यापेको हुन सक्ने प्रहरीलाई बताए ।

सुत्नुअघि राजारामले कोठाको एउटा बत्ती बालेका थिए । झ्याल–ढोका दुवै बन्द गरेर सुतेका थिए । कम्पाउन्ड भएको घरको एक तलामाथि जो–कोही छिर्न सहज थिएन । 

बाहिरबाट आएर छ्यापेको भए कि झ्यालको सिसा फुटेको हुनुपर्ने कि त ढोका खुलेको हुनुपथ्र्यो तर त्यसो भएको थिएन । 

घटना भएको दिन कुनामा रामराजा, बिचमा प्रतिमा र छेउतिर छोरा सुतेका थिए । बाहिरबाट हानेको भए श्रीमतीलाई र छोरालाई पनि पर्नुपर्ने प्रहरीले अनुमान लगायो । तर एसिड रामराजालाई मात्रै परेको थियो ।

प्रतिमाले नै प्रतिशोध साँधेको हुन सक्ने भनी राजराजाले प्रहरीलाई बताएका थिए । धरान–काठमाडौँ माइक्रो चलाउने रामराजालाई महिला प्यासेन्जरको फोन आइरहन्थ्यो । काठमाडौँ आएकाहरूले धरान फर्कन र धरान गएकाहरूले काठमाडौँ फर्कनका लागि रामराजालाई प्यासेन्जरले फोन गर्ने गर्थे, जसमा महिला पनि हुन्थे । रामराजा भन्छन्, ‘महिलाहरूको फोन आउँदा उनीसँग मसँग झगडा गर्थिन् ।’

दोषी ठहर भई प्रतिमा जेल परिन् । तर सात महिनापछि उनी धरौटीमा छुटिन् । यो खबरले रामराजाको घाउ फेरि बल्झियो ।

यो बिचमाा रामराजाको कान, आँखा र अनुहारको आठपटक शल्यक्रिया भएको थियो । धेरै सन्चो भइसकेका थिए राजाराम । एसिडले पोलेको घाउमा खाटा बस्न लागेको थियो ।

धरौटीमा छुटेकी श्रीमतीलाई उनले आफूसँग राखेनन् । उनी छुट्टै डेरा खोजेर बसे । रामराजाका दाजुले फेरि बालाजु प्रहरीमा निवेदन दिए । निवेदन दिएको दुई वर्षपछि मात्रै प्रतिमालाई अदालतले तीन वर्ष कैद र ५० हजार जरिवाना सहितको फैसला सुनायो । 

अझै पनि रामराजाको मनमा शान्ति छाउन सकेन । अहिले उनकी श्रीमती कारगारमा छिन् । आगामी मंसिर २२ गते उनको कारागार अवधि सकिँदै छ । 

‘उनलाई पाँच वर्षदेखि आठ वर्ष कैदको सजाय हुनुपर्ने हो तर थोरै भयो । पाँच वर्ष कारबाही भएको भए पनि मेरो मनमा शान्ति मिल्थ्यो । उनीलाई पनि चेत आउँथ्यो,’ रामराजा भन्छन्, ‘अब म उनीसँग सम्बन्ध विच्छेद चाहन्छु । बरु कसरी हुन्छ उनी जेलमा छँदै सम्बन्धविच्छेद गर्ने तयारीमा छु । म उनलाई माफ गर्न सक्दिनँ ।’ 

झगडा हुँदा आवेशमा कुनै धारिलो हतियारले नै हानेको भए पनि माफी दिन सक्ने उनी बताउँछन् । षड्यन्त्रपूर्वक प्रतिशोध साँधेकाले माफ गर्न नसक्ने उनको भनाइ छ । 

• अझै ५ लाख छ ऋण

नुवाकोटको विदुर नपा– १३ का रामराजाले २०६६ सालमा एसएलसी गरे र २०६८ सालमा काठमाडौँ आए । 

काठमाडौँमा दाजुको डेरामा बसेर उनले चकलेट कम्पनीमा मार्केटिङको काम गर्न थाले । दिनभर पसल–पसलमा गएर चकलेटको अर्डर लिनुपथ्र्यो । उनका दाजुले गाडी चलाउँथे । उनलाई पनि गाडी चालक बन्ने रहर लाग्यो । दाजुले पनि गाडी सिक्न सल्लाह दिए । त्यसपछि उनी लगनखेल–रत्नपार्क चल्ने दाजुकै गाडीमा तीन महिना सहचालकको काम गरे । त्यसपछि चालक अनुमतिपत्र प्राप्त गरेर काठमाडौँ–धरान माइक्रो चलाउन थालेका थिए ।

२०६९ सालमा उनको विवाह प्रतिमासँग भयो । विवाहपछि उनीहरू माछापोखरीमा डेरा गरी बस्न थालेका थिए । विवाह भएको सात वर्षपछि (२०७६ साल) उनीहरूले छोरालाई जन्म दिए । तर त्यसको तीन महिनामै राजाराम एसिड आक्रमणको सिकार भए । 

घटना भएको दिन उनी ५ बजेतिर डेरामा पुगेका थिए । पहिले उनीसँग सहचालकको काम गर्ने माहिलो सालो पनि आएकाले त्यस दिन उनीहरू केहीबेर सँगै तास खेलेर साढे ९ बजेतिर खाना खाएर सुतेका थिए । 

उपचार सकिएपछि उज्ज्वलविक्रमकै पहलमा रामराजाले महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा कार्यालय सहयोगीको रूपमा काम पाए । तत्कालीन महान्यायाधिवक्ता अग्निप्रसाद खरेलले करारमा जागिर लगाइदिएका सुनाउँछन् । 

एसिड आक्रमणमा परेपछि राजारामको उपचार खर्च जुटाउन निकै कठिन भएको थियो । सुरुमा त उपचार गर्न पैसा नभएकाले बाँचिएला भन्ने आशा मारेका थिए । उनका दाजुले ऋणधन गरेर उपचार गराए । 

समाजसेवी उज्ज्वलविक्रम थापाको सहयोगले रामराजाको बाँच्ने आशा जगायो । ‘जलनको उपचार धेरै महँगो रहेछ । मेरो उपचारका लागि १३ लाखभन्दा बढी खर्च भयो । त्योबेलामा लिएको पाँच लाख ऋण अझै पनि तिर्न सकेको छैन,’ रामराज भन्छन्, उज्ज्वलविक्रम दाइले त्योबेला ठुलो गुन लाउनुभो । ५–६ लाख सहयोग आयोे ।’

• करारको जागिर स्थायी बनाउन माग

उपचार सकिएपछि उज्ज्वलविक्रमकै पहलमा रामराजाले महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा कार्यालय सहयोगीको रूपमा काम पाए । तत्कालीन महान्यायाधिवक्ता अग्निप्रसाद खरेलले करारमा जागिर लगाइदिएका सुनाउँछन् । 

पहिला जागिर गर्दा उनको मासिक तलब २१ हजार ५०० रुपैयाँ थियो । अहिले बढेर २४ हजार ४ सय पुगेको छ । 

अहिले रामराजा कलंकीमा डेरा गरेर बस्छन् । साथमा पाँच वर्षीया छोरा पनि छन् । छोरा प्लेग्रुपमा अध्ययनरत छन् । ‘काठमाडौँमा बाबु पढाउनुपर्‍यो । कोठाभाडा तिर्नैपर्‍यो । केले पुग्छ र ? यस्तो महँगी छ, जसोतसो गुजारा गर्न ठिक छ । ऋण तिर्ने त कहिले पो हो ।’

यस्तै कार्यालय आउँदा कहिले दाजुले ल्याइदिन्छन्, कहिले कार्यालयकै गाडीले । कहिले आफैँ सार्वजनिक यातायातमा पनि आउँछन् । 

उनलाई डाक्टरले घामबाट जोगिन भनेका छन् तर कार्यालयको चिठीपत्र पुर्‍याउन बाहिर जानुपर्छ । त्यति बेला उनको घाउ चर्किन्छ । जीवनभर उपचार गरिराख्नुपर्ने उनको चोट छ । 

पुनः सवारी चालक बन्न पनि सक्ने अवस्थामा उनी छैनन् । किनभने उनको दुवै दृष्टि निकै कमजोर भएको छ । चस्माको सहारामा अलिअलि मात्रै देख्छन् । 

करारको जागिर आज हो कि भोलि हो भन्ने टुङ्गो छैन । सरकारले स्थायी बनाइदिए हुन्थ्यो भन्ने आशामा छन् उनी । जलनका पीडितका लागि औषधि उपचारका लागि सरकाले आर्थिक सहयोग गर्ने नीति ल्याए पनि कार्यान्वयन हुन नसकेको उनको गुनासो छ ।

‘यो मेरो मात्र समस्या होइन, सबै एसिड पीडितको समस्या हो । सरकारले नीतिगत रूपमा जलनसम्बन्धी औषधि उपचार खर्च सहयोग गर्ने भनेको छ,’ उनी भन्छन्, ‘तर कार्यान्वयन हुन नसक्दा पीडितहरू समस्यामा छन् ।’