• आनन्द वासु
नयाँ दिल्ली । जय शाह अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट काउन्सिल (आईसीसी) को नयाँ अध्यक्ष बन्ने भएका छन् । मात्र ३५ वर्षको उमेरमा यो पदमा पुग्ने उनी सबैभन्दा कान्छो क्रिकेट प्रशासक हुन्।

तर, उनीभन्दा पहिले यो पद सम्हाल्ने सबैभन्दा कान्छो क्रिकेट प्रशासक को थिए भन्ने कुरामा मानिसको ध्यान गएको छैन । चाखलाग्दो कुरा के भने यो पहिलो पटक हो जब ५७ वर्षभन्दा कम उमेरका कुनै व्यक्ति आईसीसीको अध्यक्ष बनिरहेका छन्।

सन् १९८९ मा आईसीसीको पहिलो अध्यक्ष बन्दा कोलिन काउड्रे ५७ वर्षका थिए । उनीपछि ११ जना आईसीसीको अध्यक्ष बनेका छन् ।

सन् २०१४ मा जब एन श्रीनिवासन आईसीसी प्रमुख निर्वाचित भए, उनलाई आईसीसी चेयरम्यान भनिन थाल्यो । उनीपछि अन्य तीनजना चेयरम्यानमा नियुक्त भएका छन् भने चौथो चेयरम्यानमा जय शाह हुनेछन् ।

जय शाह यो पदमा पुग्ने पाँचौँ भारतीय हुन्। उनीअघि जगमोहन डालमिया, शरद पवार, एन श्रीनिवासन र शशांक मनोहर आईसीसी अध्यक्ष भइसकेका छन्। जय शाहले यही डिसेम्बर १ गतेबाट नयाँ जिम्मेवारी सम्हाल्ने छन् ।

जय शाह आईसीसीको अध्यक्ष बन्ने घोषणा गरेपछि सामाजिक सञ्जालमा धेरै मिम्स देखिएका छन् । जसमध्ये धेरैमा क्रिकेट संगठनको शीर्ष स्थानमा पुगेकोमा उनको पिता तथा भारतका गृहमन्त्री अमित शाहसँग जोडिएको छ ।

विश्व क्रिकेटमा भारतको दबदबा

तर, जय शाह आईसीसीको अध्यक्ष पदमा पुग्नुको कारणको पछाडि विश्व क्रिकेटमा भारतीय क्रिकेट बोर्डको दबदबा हो । जय शाह भारतीय क्रिकेट बोर्डका सचिव थिए । 

भारतीय क्रिकेट बोर्डसँग अहिलेको समयमा चाहिने सबै कुरा छ । भारतीय क्रिकेट बोर्डसँग दर्शकहरूको सबैभन्दा ठुलो समूह र कर्पोरेट हाउसहरूको समर्थन छ। यति मात्र होइन, भारतीय क्रिकेट टोलीले लगातार जित निकालिरहेको छ ।

यी सबैको बिचमा इन्डियन प्रिमियर लिगजस्तो सफल प्रतियोगिता पनि छ । विश्वको कुनै पनि क्रिकेट बोर्डमा यो सबै छैन।

२०१९ मा जब उनी बीसीसीआईको सचिवका रूपमा आबद्ध भए, उनीसँग खासै अनुभव थिए । तर अहिलेसम्म उनको काम गर्ने शैली यस्तो छ कि उनी अरूसँग सल्लाह लिने गर्छन् ।

क्रिकेट प्रशासकका रूपमा जय शाहको करियर ग्राफ पनि उत्कृष्ट रहेको छ । उनले सन् २००९ मा गुजरात क्रिकेट संघ अन्तर्गत जिल्ला क्रिकेट प्रशासकको रूपमा काम सुरु गरेका थिए।

सन् २०१३ मा उनी गुजरात क्रिकेट एसोसिएशनको संयुक्त सचिव बने र त्यसपछि उनले पछाडि फर्केर हेर्नुपरेन ।

२०१९ मा जब उनी बीसीसीआईको सचिवका रूपमा आबद्ध भए, उनीसँग खासै अनुभव थिएन । तर अहिलेसम्म उनको काम गर्ने शैली यस्तो छ कि उनी अरूसँग सल्लाह लिने गर्छन् । जब उनले आईसीसी वा बीसीसीआईसँग सम्बन्धित कठिन समस्याहरू सामना गरे, उनले पूर्व क्रिकेट प्रशासकहरूसँग सल्लाह गरे।

उनले विपक्षी क्याम्पका मानिने एन श्रीनिवासनसँग पनि सल्लाह लिएका छन् । क्रिकेटसँग सम्बन्धित मामिलामा, उनी पूर्व भारतीय क्रिकेटर पार्थिव पटेललाई धेरै विश्वास गर्छन्।

जय शाहका सामु कति चुनौती छन् ?

अहिले यो भन्न अनौठो लाग्न सक्छ तर आईसीसी चेयरम्यान बनेपछि उनी भारतीय क्रिकेटको सबैभन्दा शक्तिशाली पदमा फर्किन सक्छन् ।

आईसीसी चेयरम्यानको तीन वर्षको कार्यकाल सकिएपछि उनले दोस्रो कार्यकाल खोज्ने वा भारतीय क्रिकेट कन्ट्रोल बोर्डको अध्यक्षको रूपमा फर्कने अवसर पाउनेछन्।

वर्तमानमा, सबै व्यावहारिक उद्देश्यका लागि, भारतीय क्रिकेट कन्ट्रोल बोर्डको अध्यक्षको भूमिकालाई आईसीसीको अध्यक्षभन्दा बढी प्रभावशाली मान्न सकिन्छ।

तर, आईसीसी अध्यक्षको हैसियतमा जय शाहले थुप्रै चुनौती सामना गर्नुपर्ने छ । आईसीसीले विश्वका अन्य देशमा पनि क्रिकेटलाई छिटो फैलाउन चाहन्छ । यसका लागि आईसीसीले आक्रामक रणनीति बनाएको छ ।

आईसीसी प्रतियोगिताको आधिकारिक प्रशारणकर्ता स्टार टिभीसँगको प्रसारण अधिकारको मुद्दा पनि जय शाहको अगाडि उठ्नेछ । स्टार टिभीले यसअघि नै आईसीसीसँग करिब १० करोड डलर अर्थात् करिब ८३० करोड रुपैयाँको सहुलियत मागेको छ । स्टार टिभीले यी कार्यक्रमहरूबाट खासै कमाइ नगरेको दाबी गरेको छ ।

यसै दिशामा अघिल्लो विश्व टी–२० क्रिकेट म्याच अमेरिकामा आयोजना गरिएको थियो । यो एक महँगो कार्यक्रम थियो तर यो सफल पनि थियो।

यसबाहेक ओलम्पिकमा क्रिकेट समावेश गर्ने कुरा पनि छ । सन् २०२८ को ओलम्पिकमा क्रिकेट समावेश हुने निश्चित छ । तर, यसअघि नै जय शाहको कार्यकाल सकिँदैछ ।
तर उनको नेतृत्वमा नै ओलम्पिकमा क्रिकेटको संगठनलाई टुंगो लगाइने भएको छ । ओलम्पिकमा कुन ढाँचाको क्रिकेट समावेश हुने, टोली छनोटको विधि कस्तो हुने, कति टोली सहभागी हुने जस्ता अन्य प्रश्नको जवाफ जय शाहले खोज्नुपर्नेछ ।

आईसीसी प्रतियोगिताको आधिकारिक प्रशारणकर्ता स्टार टिभीसँगको प्रसारण अधिकारको मुद्दा पनि जय शाहको अगाडि उठ्नेछ । स्टार टिभीले यसअघि नै आईसीसीसँग करिब १० करोड डलर अर्थात् करिब ८३० करोड रुपैयाँको सहुलियत मागेको छ । स्टार टिभीले यी कार्यक्रमहरूबाट खासै कमाइ नगरेको दाबी गरेको छ ।

नयाँ सोच र नयाँ प्रयोगहरूमा विश्वास 

आईसीसीले जारी गरेको विज्ञप्तिमा जय शाहले अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट काउन्सिलको अध्यक्षमा मनोनयनमा परेकोमा आफू अभिभूत भएको बताएका छन् । उनले विश्वभर क्रिकेट फैलाउन आईसीसी टोली र सदस्य राष्ट्रहरूसँग मिलेर काम गर्ने प्रतिबद्धता पनि व्यक्त गरेका छन् ।

शाहले भने, ‘हामी एउटा महत्त्वपूर्ण मोडमा उभिएका छौँ जहाँ क्रिकेटका कयौँ ढाँचाहरूलाई दिगो बनाउने, उन्नत प्रविधिहरू अपनाउने र हाम्रा प्रमुख कार्यक्रमहरूलाई नयाँ विश्वव्यापी बजारहरूमा परिचय गराउने बिच सन्तुलन कायम गर्न महत्त्वपूर्ण छ।’

आईसीसीका वर्तमान चेयरम्यान न्युजिल्यान्डका ग्रेग बार्कलेले हालै चेतावनी दिएका थिए कि आईसीसीको वर्तमान स्वरूप ‘उद्देश्यका लागि फिट’ नहुन सक्छ। यो ठुलो र गम्भीर स्वीकारोक्ति हो । अब शाहले यो समस्या समाधान गर्न के गर्छन् भनेर सबैले हेरिरहेका छन् ।

क्रिकेटलाई पहिलेभन्दा समावेशी र लोकप्रिय बनाउने आफ्नो लक्ष्य रहेको शाह बताउँछन् । सोही विज्ञप्तिमा ओलम्पिक खेलकुदमा क्रिकेटको विषयलाई लिएर उनले अहिलेसम्म सिकेको बहुमूल्य पाठअनुसार काम गर्नुका साथै संसारभरिक्रिकेटप्रतिको माया बढाउन नयाँ सोच र नयाँ प्रयोग अपनाउनुपर्ने बताएका छन् ।

शाहले भने, ‘लस एन्जलिस ओलम्पिक, २०२८ मा हाम्रो सहभागिता क्रिकेटको विकासको लागि एक टर्निङ प्वाइन्ट हो र म विश्वस्त छु कि यसले खेललाई अभूतपूर्व तरिकाले अगाडि बढाउनेछ।’

आईसीसीका वर्तमान चेयरम्यान न्युजिल्यान्डका ग्रेग बार्कलेले हालै चेतावनी दिएका थिए कि आईसीसीको वर्तमान स्वरूप ‘उद्देश्यका लागि फिट’ नहुन सक्छ। यो ठुलो र गम्भीर स्वीकारोक्ति हो । अब शाहले यो समस्या समाधान गर्न के गर्छन् भनेर सबैले हेरिरहेका छन् ।

वासु बीबीसी हिन्दीका लागि क्रिकेट विश्लेषक हुन्