जितेन्द्र सोनल लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीका वरिष्ठ उपाध्यक्ष हुन् । संघीय सांसद बनिसकेका सोनल मुख्यमन्त्री बन्ने आशमा मधेस प्रदेश सभा सदस्य बन्न तयार भएका थिए । तर त्यो सौभाग्य उनलाई जुरिसकेको छैन । 

राजपा हुँदै लोसपासम्म पुगेका सोनलसँग विविध विषयमा रातोपाटीले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश– 

• संघको सरकारमा एउटा मन्त्री मधेस प्रदेशमा एउटा मन्त्री, यी दुई सरकारमा बाहेक लोसपा अन्त कहाँ छ ?

–लोसपा मधेसी जनताको मनमा छ । 

• सांगठनिक गतिविधि शून्य प्रायः छ भनेको ।

–जुन गतिमा काम हुनुपर्ने हो, त्यो नभएको सत्य हो । तर जनतामा भरपर्दो र विश्वसनीय लिडरसिपको जमात भएको पार्टी चाहिँ लोसपा नै हो ।

• नेता भएको तर कार्यकर्ता र जनता नभएको पार्टी भन्यो भने ठिक होला ।

– यसरी भन्न मिल्दैन ।

• मधेसका मुद्दा उठाउने अरू दल छँदैछन्,हामी नेपाली काङ्ग्रेससँग मिलिहाल्ने हो भनेर संगठन गर्न जाँगर नचलेको हो कि ?

–यो प्रश्नलाई शिरैदेखि खारेज गर्छु र भन्छु– कुनै दलसँग लोसपाको एकीकरण हुँदैन । 

• जसपा, जनमतजस्ता पार्टीहरू त्यति शक्तिशाली छन् लोसपा यति कमजोर किन ?

–मधेस प्रदेशमा लोसपाको सात सिट छ । जसपा दुई सिटले मात्र बढी छ । जनमतको त एक सिट कमै छ लोसपाभन्दा । अनि अरू बलियो लोसपा कमजोर कसरी भयो ? 

• लोसपा कै आवश्यकता किन भन्यो भने नि ? 

–विविधतालाई सम्बोधन गर्ने हिसाबले र शोषणमा, उत्पीडनमा परेको समुदायलाई लोकतान्त्रिक विधि र पद्धतिको माध्यमबाट मूल धारमा ल्याउने काम लोसपाबाहेक अरूले गर्न सक्दैन ।

• लोसपमा मानिसहरू किन बस्दैनन् ? नेताहरू बाहिरिइरहन्छन् त । 

–यो रोगबाट कुनै पनि पार्टी जोगिएको छैन । भर्खरै मात्र उपेन्द्रजीको पार्टीबाट त बहुमत सांसदले अर्को पार्टी बनाए । अझभन्दा अरू पार्टीभन्दा लोसपा बढी विश्वसनीय पार्टी हो । 

• पार्टी रहोस् वा नरहोस् तर सत्ताचाहिँ नभई नहुने । जसको सरकारमा पनि सहभागी हुने । लोसपालाई सत्तामोह यति धेरै किन ? 

–यसमा सत्यता छैन । मधेस प्रदेशकै कुरा गर्ने हो भने पनि जसपाको नेतृत्वमा एमाले सहभागी भएर बनेको सरकारमा लोसपा त गएन । त्यस्तै एमाले, माओवादी मिलेर बनेको संघकै सरकारमा पनि गएन । एउटा नर्म्सका आधारमा मात्र लोसपा सरकारमा गएको छ ।

• त्यो नर्म्स भनेको के हो नि ?

–कांग्रेसको नेतृत्वमा पाँच दल मिलेर निर्वाचन लडेको हो । त्यही समिकरण नै रहनुपर्छ भन्ने हाम्रो मान्यता हो । त्यसकारण कांग्रेस सहभागी नभएको सरकारमा हामी गएका छैनौँ ।

• भनेपछि कांग्रेस जताजता लोसपा त्यतै भन्ने बुझ्नपर्‍यो ?

–हामी डेमोक्रयाटिक एलाइन्सको पक्षधर हौँ ।

• लोसपामा शरत्सिंह भण्डारीबाहेक मन्त्री बन्न सक्ने व्यक्ति कोही छैनन् ?  

–लोसपाका चार जना सांसद छन् । सबैले अवसर पाउँछन् । यसअघि छोटो अवधि मात्र बन्नुभएकोले यसपटक उहाँलाई पार्टीले न्याय गरेको हो । 

• यसअघि नै १७ पटक मन्त्री बनिसक्नु भएको व्यक्ति हो उहाँ । १८ पटक नबनाउँदा अन्याय  हुने रहेछ ? 

–१६ पटक कसले बनायो त्यो थाहा भएन । लोसपाले दुई पटक बनाएको हो ।

• मधेस प्रदेशमा तपाईंका पार्टीबाट मन्त्री बनाउँदा तपाईँहरूसँग सल्लाह हुँदैन कि के हो ? मुख्य मन्त्रीले बनाएको केही समयमै राज्यमन्त्री हटाइदिनुभयो । 

–यसमा मुख्यमन्त्रीको तहमा कमजोरी भएकै हो । खुलेर छलफल गर्नुपर्नेमा मुख्यमन्त्रीले त्यो गर्नुभएन । 

• प्रदेशको माग सबभन्दा बढी मधेसबाटै भएको थियो । तर त्यही मधेस प्रदेश  सही ढंगले चलेन त ।

–देखाइ र बुझाइमा फरक पनि छ । मूल रूपमा संघीयतालाई बलियो बनाउनतिर केन्द्र सरकार लागेन । 

• प्रदेशमा दलित, उत्पीडित, महिलालाई मन्त्री नबनाउन पनि केन्द्रले भनेको हो ? आफूले गर्न सक्ने काम नगर्ने अनि सबै दोष केन्द्रलाई दिएर उम्किन मिल्छ त ?

–पार्टी, सरकार सञ्चालन गर्ने तरिका, नेतृत्व विकास गर्ने तौरतरिका, पर्फरमेन्स दिने कुरामा कमजोरी छ । यसमा अस्वीकार गर्ने कुरै छैन । तर पनि प्रान्तीय सरकार नयाँ संरचनामा बनेका हुन् भन्ने कुरा बिर्सनुहुन्न ।

• एउटा व्यक्तिलाई मन्त्री बनाउन मात्रै संघीय सरकारमा सहभागी हुनुभएको कि अरू केही समझदारी पनि गर्नुभएको छ ?

–मूल कुरा संविधान संशोधन नै हो । तर बाहिर चर्चामा आएजस्ता कुरामा संविधान संशोधन हुने कुरा हामीलाई मान्य हुँदैन ।

• अहिले नै राष्ट्रिय पार्टी बन्न सक्नुभएको छैन । अब थ्रेसहोल्ड बढाउने कुरा आइरहेको छ । यदि त्यस्तो भयो भने तपाईंका जस्ता पार्टीको अवस्था के होला ? 

–दस प्रतिशत थ्रेसहोल्डको नाममा दुई दलीय प्रणालीको कुरा होस् वा संघीयताको सवालमा होस्, समानुपातिक समावेशिताको कुरा होस् या भाषा र नागरिक अधिकारका कुरामा कुनै पार्टीले सङ्ख्याका बलमा थिचोमिचो गरेर अघि बढ्यो भने परिस्थिति त्यति सहज हुँदैन । म यति भन्छु निषेधको राजनीति नगरौँ । 

• साना दलका कारण अस्थिरता निम्ताएको त सत्य हो नि त ।

–मिश्रित निर्वाचन प्रणाली अपनाइसकेपछि यसले एलायन्स पोलिटिक्सलाई गाइड गर्दैछ है भन्ने बुझ्नुपर्थ्यो  ।

• कांग्रेस र एमाले मिलेर सरकार बनाउनुलाई अन्तिम विकल्प भनिँदैछ । यो प्रयोग पनि असफल भयो भने मुलुक थप सङ्कटमा जान्छ भनिन्छ । सही हो ?

–राजनीति शास्त्रमा अन्तिम विकल्प भन्ने हुन्न ।