टोरन्टो । अक्टोबर २०२२ को एक बिहान, जब लोगन लाफ्रेनियर उठे, उनले देखे कि उनको ट्रक पार्क गरिएको ठाउँ खाली थियो । उनको नयाँ कार हराइसकेको थियो।

लोगनको घर क्यानडाको ओन्टारियोको मिल्टन सहरमा छ। सेक्युरिटी क्यामेरा हेर्दा रातको अँध्यारोमा हुडी लगाएका दुईजना पिकअपमा पसे र सजिलै कार चोरी गरेको देखियो ।

केही महिनापछि, सोही गाडी घानामा बिक्रीको लागि उपलब्ध सवारी साधनहरूको वेबसाइटमा देखियो। घाना लोगनको घरबाट समुद्र पारी करिब ८,५०० किलोमिटर टाढा छ। 

उनले भने, ‘हामीले हाम्रो छोराको लागि ड्राइभरको सिटको पछाडि ल्यापटप होल्डर राखेका थियौँ यसमा भएको फोहोर छोराले आफैँले त्यहाँ फालेका थिए। मेरो कारमा भएका अव्यवस्थित चीजहरू वेबसाइटको सूचीमा सूचीबद्ध थिए।  यो तस्बिरमा पनि देखिन्थ्यो। त्यो मेरो कार हो भन्नेमा कुनै शङ्का छैन।’

प्रत्येक पाँच मिनेटमा एक कार चोरी

लोगनको यो कथा एक्लो होइन । सन् २०२२ मा क्यानडामा १ लाख ५ हजार कार चोरी भएका थिए । यसको मतलब प्रत्येक पाँच मिनेटमा एउटा कार !

क्यानडाका संघीय न्याय मन्त्री आफै पनि पीडित भएका छन् । उनको सरकारी कार टोयोटा हाइल्यान्डर एक्सएलई चोरहरूले दुई पटक चोरी गरेका थिए।

इन्टरपोलले केही महिनाअघि सूची सार्वजनिक गरेको थियो । यस सूचीमा  यस्ता १ सय ३७ देश थिए जसलाई कार चोरीको हिसाबले सबैभन्दा खराब मानिन्छ। क्यानडा यस सूचीमा शीर्ष १० देशहरूमा परेको छ।

इन्टरपोलका प्रवक्ताका अनुसार यो उल्लेखनीय छ किनभने क्यानडाले फेब्रुअरीमा मात्र इन्टरपोलसँग कार चोरी डाटा साझेदारी गर्न थालेको थियो।

जब यी कारहरू चोरी हुन्छन्, तिनीहरू या त हिंसात्मक अपराधहरू गर्न प्रयोग गरिन्छ या  क्यानडा भित्र अन्य मानिसहरूलाई बेचिन्छ, वा अन्य देशहरूमा पठाइन्छ।

इन्टरपोलले फेब्रुअरीदेखि विश्वभर १,५०० भन्दा बढी कारहरू फेला पारेको जनाएको छ जुन क्यानडाबाट चोरी भएका थिए ।  साथै, अन्य देशका बन्दरगाहहरूमा हरेक हप्ता लगभग २ सय कारहरू पहिचान गरिन्छ।

कार चोरी यस्तो महामारी हो कि क्यानडाको बीमा ब्यूरोले यसलाई 'राष्ट्रिय सङ्कट' घोषणा गरेको छ। संस्थाका अनुसार गत वर्ष बीमा कम्पनीहरूले सवारीसाधन चोरीको दाबीमा एक अर्ब अमेरिकी डलरभन्दा बढी तिर्नुपरेको थियो ।

यो क्यानडामा यस्तो समस्या बनेको छ कि देशभरका पुलिस अधिकारीहरूले कसरी चोरीबाट सवारी साधनहरूलाई जोगाउने भनेर सार्वजनिक बुलेटिनहरू जारी गरेका छन्। यसैबिच, केही क्यानडालीहरूले आफ्नै कार सुरक्षा उपायहरू लिइरहेका छन् । उनले आफ्नो कारमा ट्र्याकर जडानदेखि व्यक्तिगत सुरक्षाकर्मी भर्ना गर्ने सबै काम गरिरहेका छन्।

कतिपय सक्षम व्यक्तिले चोरलाई रोक्न ‘रिट्र्याक्टेबल बोलार्ड’ पनि प्रयोग गर्न थालेका छन् ।

यूएस ब्यूरो अफ जस्टिस स्ट्याटिस्टिक्सका निर्देशक एलेक्सिस पिकेरो क्यानडामा यस संख्याको कार चोरी आश्चर्यजनक रहेको बताउँछन् । किनभने अमेरिका र बेलायत जस्ता अपराध बढी हुने देशको तुलनामा क्यानडाको जनसङ्ख्या निकै कम छ । क्यानडामा अमेरिका जति बन्दरगाह सहरहरू नभएको उनको भनाई छ ।

कोभिड महामारीपछि अमेरिका, क्यानडा र बेलायतमा कार चोरीका घटनामा वृद्धि भएको छ । यी देशहरूको नयाँ तथ्याङ्कका अनुसार क्यानडामा चोरी दर प्रति १ लाख मानिसहरूमा २६२.५ छ, जुन बेलायत र वेल्स भन्दा बढी हो, जहाँ यो संख्या २२० छ । अमेरिकामा सन् २०२२ को तथ्यांक अनुसार प्रति एक लाख मानिसमा ३०० सवारी साधन चोरी हुने गरेको छ । 

हालैका वर्षहरूमा कार चोरीको तथ्याङ्कमा देखिएको वृद्धिको कारण विश्वव्यापी रूपमा कारको अभाव हो। अहिले प्रयोग भएका र नयाँ दुवै सवारी साधनको माग बढेको छ ।

क्यानेडियन अटोमोबाइल एसोसिएसनका निर्देशक इलियट सिल्भरस्टेन केही कार मोडेलहरूको बजार अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा पनि बढिरहेको बताउँछन् । जसका कारण संगठित आपराधिक समूहका लागि सवारीसाधन चोरी आम्दानीको मुख्य स्रोत बनेको छ ।

क्यानडामा बन्दरगाहहरू सञ्चालन हुने तरिकाले गर्दा अन्य देशहरूको तुलनामा यहाँ कार चोरीको सम्भावना बढी रहेको सिल्भरस्टेनको भनाई छ । उनी भन्छन्, ‘बंदरगाहमा देश बाहिर जाने कुराभन्दा स्वदेशमा आउने कुरामा बढी ध्यान दिइन्छ ।’

बन्दरगाहमा ढुवानी कन्टेनरमा सवारीसाधन लोड गरिसकेपछि पहुँच गर्न गाह्रो हुने उनको भनाइ छ । तर, प्रहरीले चोरीका केही गाडी बरामद गर्न सफल भएको छ ।

गत अक्टोबरमा, टोरन्टो पुलिसले ११ महिना लामो अनुसन्धान रिपोर्ट तयार गरेको थियो जसमा ६ करोड क्यानेडियन डलर मूल्यका १ हजार ८० गाडीहरू जफत गरियो। यस मुद्दामा ५ सय ५० जनालाई अभियुक्त बनाइएको थियो।

साथै डिसेम्बरको मध्यदेखि मार्चको अन्त्यसम्म, सीमा र प्रहरी अधिकारीहरूले मोन्ट्रियलको बन्दरगाहमा ४ सय ढुवानी कन्टेनरहरू जाँच गरेका थिए जसमा कम्तीमा ६ सय वटा चोरी भएका गाडीहरू बरामद गरिएको थियो ।

तर, बन्दरगाहबाट सामानको आवतजावत धेरै भएकाले यस्तो अभियान सञ्चालन गर्न गाह्रो हुने विज्ञहरू बताउँछन् । सन् २०२३ मा मात्र, लगभग १७ लाख कन्टेनरहरू मोन्ट्रियल पोर्टमा पुगेका थिए ।

अधिकांश अवस्थामा पोर्ट कर्मचारीहरूसँग कन्टेनरहरू निरीक्षण गर्ने अधिकार हुँदैन । भन्सार-नियन्त्रित क्षेत्रमा, सीमा अधिकारीले मात्र वारेन्ट बिना कन्टेनर खोल्न सक्छन्।

यी सबै बिचमा क्यानडा सरकारलाई अप्रिलमा एउटा प्रतिवेदन बुझाइएको थियो, जसमा क्यानडा बोर्डर सर्भिसेज एजेन्सी (सीबीएसए) ले कर्मचारी अभावको समस्यासँग निरन्तर संघर्ष गरिरहेको उल्लेख गरिएको थियो।