काठमाडौँ । शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयले शिक्षक सरुवा व्यवस्थित गर्न पहिलो पटक निर्देशिका जारी गरेको छ । शिक्षक सरुवा सम्बन्धी निर्देशिका, २०८१ जारी गर्दै व्यवस्थित गर्न खोजेको हो । यसका लागि शिक्षा मन्त्रालयले दुई महिनादेखि अन्तर जिल्ला सरुवा रोकेको थियो । निर्देशिका जारी भएसँगै शिक्षक सरुवाको बाटो खुलेको हो ।

यो पनि

‘शिक्षक सरुवा निर्देशिका’ स्वीकृत, निवेदन दिएको ३० दिनभित्रमा सरुवा हुने

शिक्षकको सरुवाका लागि विभिन्न मापदण्ड तोकेको छ । कुन कुन आधारमा शिक्षकको, कसरी सरुवा गर्ने भन्ने विषय निर्देशिकाले स्पष्ट तोकेको छ । जसले गर्दा विगतमा पहुँच र पैसा खुवाएर सरुवा गर्नुपर्ने बाध्यता अन्त्य भएको छ । 

यस्ता खालका गिरोहको खेतीपाती समेत बन्द हुने भएको छ । शिक्षक सरुवा एकीकृत शैक्षिक व्यवस्थापन सूचना प्रणाली (IEMIS) मार्फत गर्दै भनसुन र पहुँचको आधारमा मात्रै हुने सरुवाको च्याप्टर नै क्लोज गरिदिएको हो । अब यसको कार्यान्वयनको प्रभावकारिता कस्तो हुन्छ त्यो भने हेर्न बाँकी छ । 

शिक्षक सरुवाका आधार तथा मापदण्डहरू: 

शिक्षक सरुवाका लागि विभिन्न मापदण्ड तथा आधारहरू तय गरेको छ । निर्देशिकाले शिक्षक सरुवा सहजीरकण गर्न केन्द्रमा एक समिति गठन गरिनेछ । शिक्षक सरुवासम्बन्धी कार्यमा आवश्यक समन्वय तथा सहजीकरण गर्न शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रका शिक्षक व्यवस्थापन हेर्ने उपमहानिर्देशकको संयोजकत्वमा तीन सदस्यीय सहजीकरण समिति हुनेछ । उक्त समितिले शिक्षक सरुवासम्बन्धी विषयमा आवश्यक समन्वय र सहजीकरण गर्ने गराउनेछ । त्यस्तै शिक्षक सरुवासम्बन्धी आउने उजुरी तथा गुनासो समेत व्यवस्थापन गर्नेछ । 

रिक्त पदमा ३० दिनभित्रै सरुवा प्रक्रिया :

शिक्षक पद रिक्त भएको अवस्थामा ३० दिन अगावै सरुवासम्बन्धी प्रक्रिया अगाडि बढाउनुपर्ने निर्देशिकाले व्यवस्था गरेको छ । दरबन्दीमा कार्यरत शिक्षक सरुवा भई अन्यत्र गएमा वा अनिवार्य अवकाश पाएमा वा मृत्यु भएमा वा स्वैच्छिक रूपमा अवकाश भएमा वा प्रचलित कानुनबमोजिम सेवाबाट हटाइएको वा बर्खास्त गरिएको अवस्थामा शिक्षक पद रिक्त रहेको मानिने निर्देशिका उल्लेख छ । 

दरबन्दी कटौतीमा परेको वा खुद पुल दरबन्दी कायम भई अन्यत्र स्थानान्तरण गर्नुपर्ने दरबन्दीको हकमा भने सरुवा गर्न पाइनेछैन । त्यसरी सरुवा गर्दा सम्बन्धित स्थानीय तहले आफ्नो वेबसाइट, सूचना पाटी र विद्यालयमा सूचना प्रकाशन गर्नुपर्ने निर्देशिका उल्लेख छ । 

त्यसरी रिक्त रहेको पदको विवरण केन्द्रको एकीकृत शैक्षिक व्यवस्थापन सूचना प्रणालीमा विद्यालयले प्रविष्टि गरी पद रिक्त रहेको मितिले सात दिनभित्रमा सम्बन्धित स्थानीय तहलाई जानकारी गराउनुपर्नेछ । 

त्यसरी रिक्त पदमा शिक्षक सरुवा गरी ल्याउनुपर्ने भएमा विद्यालयको लिखित अनुरोध अनुसार स्थानीय तहले १५ दिनको म्याद दिई सूचना आह्वान गर्नुपर्नेछ । 

दरबन्दी कटौतीमा परेको वा खुद पुल दरबन्दी कायम भई अन्यत्र स्थानान्तरण गर्नुपर्ने दरबन्दीको हकमा भने सरुवा गर्न पाइनेछैन । त्यसरी सरुवा गर्दा सम्बन्धित स्थानीय तहले आफ्नो वेबसाइट, सूचना पाटी र विद्यालयमा सूचना प्रकाशन गर्नुपर्ने निर्देशिका उल्लेख छ । 

निवेदन दिन सकिने :

प्राथमिकता निर्धारण गर्दा हाल कार्यरत रहेको विद्यालयको सम्बन्धित तहमा सबैभन्दा बढी स्थायी सेवा गरेको अवधिका आधारमा, हालको पदमा सबैभन्दा बढी स्थायी सेवा गरेको आधारमा, हालको पदको लागि तोकिएको न्यूनतम शैक्षिक योग्यता भन्दा माथिल्लो तहको सम्बन्धित विषयको शैक्षिक योग्यताको प्राप्ताङ्कको प्रतिशत वा ग्रेडको आधारमा निर्धारण गरिनेछ । 

त्यसरी रिक्त शिक्षक पदमा सरुवा भई आउन चाहने शिक्षकले आफू कार्यरत विद्यालयको सहमति अनुसार नै सम्बन्धित विद्यालयमा निवेदन दिनुपर्नेछ । 

सम्बन्धित विद्यालयले आएका निवेदन दर्ता गर्ने र सोको अभिलेख राख्नुपर्नेछ हुन्छ । र निवेदन दर्ता गराउने व्यक्तिलाई दर्ता नम्बर उपलब्ध गराउनुपर्ने हुन्छ । 

आएका निवेदनहरूलाई विद्यालयले आफ्नो वेबसाइट, विद्यालयको सामाजिक सञ्जाल, सूचना पाटी लगायतमा टाँस गर्नुपर्ने र सोको जानकारी स्थानीय तह र इकाइलाई समेत पठाउनुपर्नेछ । 

सरुवाका लागि प्राथमिकता :

त्यसरी आएका निवेदनहरूमाथि प्राथमिकता निर्धारण गरेर सरुवा गर्नुपर्ने निर्देशिकामा उल्लेख छ । प्राथमिकता निर्धारण गर्दा हाल कार्यरत रहेको विद्यालयको सम्बन्धित तहमा सबैभन्दा बढी स्थायी सेवा गरेको अवधिका आधारमा, हालको पदमा सबैभन्दा बढी स्थायी सेवा गरेको आधारमा, हालको पदको लागि तोकिएको न्यूनतम शैक्षिक योग्यता भन्दा माथिल्लो तहको सम्बन्धित विषयको शैक्षिक योग्यताको प्राप्ताङ्कको प्रतिशत वा ग्रेडको आधारमा निर्धारण गरिनेछ । 

त्यसरी निवेदन दिएका शिक्षकहरूको प्राथमिकताको सूची तयार पारी प्रधानाध्यापकले प्रमाणित गरी राख्नुपर्नेछ । 

सरुवा सहमति :

त्यसरी प्राथमिकता क्रम सूचीमा सबैभन्दा अगाडि रहेको शिक्षकलाई विद्यालयबाट निर्णय गरी सरुवा सहमति प्रदान गर्नुपर्ने निर्देशिकामा उल्लेख छ । उक्त कार्य निवेदन दिने म्याद समाप्त भएको मितिले तीन दिनभित्रमा गर्नुपर्ने हुन्छ । 

सरुवाका लागि आवश्यक पर्ने कागजात : 

प्रधानाध्यापकले सहमति उपलब्ध गराइएको शिक्षकको सरुवासम्बन्धी विभिन्न कागजात स्थानीय तहलाई पठाउनुपर्ने छ । 

त्यसका लागि स्थानीय तहबाट प्रकाशित सूचनाको प्रति, प्रमाणित र मुचुल्का, निवेदनको प्रमाणित सूची, प्राथमिकता क्रम सूची, विद्यालयको सिफारिस पत्र लगायतका कागजात प्रधानाध्यापकले स्थानीय तहमा पठाउनुपर्ने हुन्छ । 

दुवै विद्यालय एउटै स्थानीय तहभित्रका विद्यालय भएमा तह र विषयसमेत यकिन गरी पाँच दिनभित्र शिक्षक व्यवस्थापनसम्बन्धी कार्य स्थानीय तह आफैँले गर्नेछ । 

शिक्षक व्यवस्थापनसम्बन्धी कार्यको विवरण सम्बन्धित इकाइमा पठाउनुपर्ने र इकाइले नियमावली बमोजिम आफूले गर्नुपर्ने निर्णय गरी अभिलेख राख्नुपर्नेछ । 

सरुवा भई जाने आउने विद्यालय फरक फरक स्थानीय तहको भएमा स्थानीय तहले प्राप्त कागजात यकिन गरी आफ्नो सहमति सहित तीन दिनभित्र शिक्षक सरुवाका लागि सम्बन्धित इकाइमा पठाउनुपर्नेछ । 

कसैले झुट्टा विवरण पेस गरी सरुवा सहमति लिएको पाएमा वा सरुवा भएको पाइएमा अख्तियार प्राप्त अधिकारी वा निकायले त्यस्तो सहमति वा सरुवा बदर गर्न सक्नेछ । र झुट्टा विवरण पर्ने गर्नेमाथि कानुन बमोजिम कारबाही हुनेछ ।

इकाइले त्यसरी प्राप्त भएका कागजात रूजु गरी तीन दिनभित्र अन्तर स्थानीय तह वा जिल्लान्तर रूपमा शिक्षकको सरुवासम्बन्धी निर्णय गरी सम्बन्धित शिक्षक, विद्यालय, स्थानीय तह र इकाइलाई जानकारी दिनुपर्नेछ । 

रिक्त भएको पद र पूर्ति भएको पदसम्बन्धी विवरण स्थानीय तहले सम्बन्धित विद्यालयको एकीकृत शैक्षिक व्यवस्थापन सूचना प्रणालीमा तत्काल अद्यावधिक गर्नुपर्नेछ । 

सरुवा गर्न नसकिने वा सहमति दिन नसकिने अवस्था :

शिक्षक सरुवाका लागि दुवै विद्यालयको सहमति भएको अवस्थामा सरुवा गर्न मिल्छ । अथवा निम्न अवस्थामा समेत शिक्षकलाई सरुवा सहमति दिन वा सरुवा गर्न नसकिने निर्देशिका उल्लेख छ । 

क) दरबन्दी मिलानको सिलसिलामा खुद पुल काम भएको दरबन्दी भएमा । 

ख) सम्बन्धित तहमा स्थायी शिक्षक भएको एक वर्ष अवधि नपुगेको वा अनिवार्य अवकाश हुन एक वर्ष वा सो भन्दा कम अवधि बाँकी रहेको शिक्षक भएमा । 

ग) रिक्त पद खुला वा बढुवाद्वारा पदपूर्तिका लागि सम्बन्धित निकायमा लेखी पठाएको भएमा । 

घ) सरुवा भई आउने शिक्षक अन्यत्र जिल्लाको द्वितीय वा प्रथम श्रेणीको शिक्षक भएमा वा निज शिक्षक सरुवा भई आउँदा जिल्लाभित्रको सम्बन्धित तहको द्वितीय र प्रथम श्रेणीको पद सङ्ख्या भित्र नपरेमा । 

ङ) सरुवा भई आउने शिक्षक र पदपूर्ति गर्नुपर्ने पदको तह र विषय नमिलेको खण्डमा सरुवा सहमति दिन वा सरुवा गर्न नसकिने निर्देशिकामा व्यवस्था छ । 

त्यसरी शिक्षक सरुवाका लागि सहमति दिँदा वा सरुवा गर्दा शिक्षकबाट कुनै पनि प्रकारको शुल्क वा सहयोगको रूपमा नगदी वा जिन्सी लिन नपाउने निर्देशिकाले व्यवस्था गरेको छ । त्यसरी शुल्क वा सहयोगको रूपमा नगदी वा जिन्सी कुनै पनि प्रयोजनमा लिने दिने गरेको पाइएमा लिने दिने दुवैलाई प्रचलित कानुन बमोजिम कारबाही हुनेछ । 

कसैले झुट्टा विवरण पेस गरी सरुवा सहमति लिएको पाएमा वा सरुवा भएको पाइएमा अख्तियार प्राप्त अधिकारी वा निकायले त्यस्तो सहमति वा सरुवा बदर गर्न सक्नेछ । र झुट्टा विवरण पर्ने गर्नेमाथि कानुन बमोजिम कारबाही हुनेछ ।