काठमाडौँ । विश्वमा सबैभन्दा बढी मृत्यु हृदयघातका कारण हुने गरेको छ । मधुमेह, खराब कोलेस्ट्रोल, मोटोपना र धूम्रपान जस्ता धेरै कारण हृदयघातका लागि जिम्मेवार हुन्छन् । तर सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कारण भनेको उच्च रक्तचाप अर्थात् हाइपरटेन्सन हो।

भर्खरै युरोपेली संघको एक अध्ययन मेडिकल जर्नल ‘न्यूज मेडिकल लाइफ साइन्सेज’ मा प्रकाशित भएको छ । यस अध्ययनका अनुसार वृद्धावस्थामा हुने हाइपरटेन्सन बाल्यकालदेखि नै सुरु हुन्छ । मोटोपन भएका अधिकांश बालबालिका र किशोरकिशोरीहरू ५० देखि ६० वर्षको उमेरमा हाइपरटेन्सनको सिकार हुन्छन् । अध्ययनले विश्वभर करिब १३० करोड मानिस उच्च रक्तचापबाट पीडित रहेको देखाएको छ ।

५ वर्ष मुनिका ३.७ करोड बालबालिका मोटोपनको सिकार

पछिल्लो समय मोटोपनाको समस्या तीव्र रुपमा बढेको छ । यसले कुनै पनि उमेर, जात र रङका व्यक्तिलाई भेदभाव गरेको छैन । पहिले मोटोपनाको समस्या युवा वा वृद्धवृद्धामा मात्रै देखिन्थ्यो ।

तर विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) का अनुसार २०२२ मा विश्वभर ५ वर्ष मुनिका करिब ३.७ करोड बालबालिका मोटोपनाबाट पीडित थिए । विश्वभर मोटोपनाबाट पीडित ५ देखि १९ वर्ष उमेर समूहका बालबालिकाको संख्या ३९ करोड रहेको छ ।

सन् १९९० को तुलनामा सन् २०२२ मा बालबालिकामा मोटोपनाका घटना चार गुणाले बढेको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठन यस बारे धेरै चिन्तित छ किनभने मोटोपनले धेरै गम्भीर रोगहरू निम्त्याउन सक्छ।

यसका केसहरू तीव्र गतिमा बढ्दै गएका कारण डब्ल्यूएचओले मोटोपनालाई महामारीको रूपमा घोषणा गरेको छ। यसको अर्थ एक रोग हो जुन धेरै छिटो फैलिरहेको छ र ठूलो जनसंख्या यसको सिकार भइरहेको छ।

मोटोपन नसर्ने रोगको प्रमुख कारण हो

दिल्लीका वरिष्ठ चिकित्सक डा बबी दिवानका अनुसार अध्ययनमा मोटोपना र उच्च रक्तचापको सम्बन्ध मात्रै देखिएको छ । जबकि यो प्रायः नसर्ने रोगहरूको प्रमुख कारण पनि कारण हो। यसका कारण मुटुरोग र क्यान्सरको जोखिम बढी हुन्छ ।

मोटोपना स्वास्थ्यका लागि खतराको संकेत

–मोटोपनले उच्च रक्तचाप र मधुमेहको जोखिम निम्त्याउन सक्छ, जसले पछि मुटुसम्बन्धी रोग पनि निम्त्याउँछ।

–मोटोपनले क्यान्सरजस्ता गम्भीर रोग निम्त्याउन सक्छ । जसका कारण पेटको क्यान्सर र स्तन क्यान्सर क्यान्सर हुने डर छ ।

–स्वस्थ शरीर भएका मानिसहरूको तुलनामा, मोटो व्यक्तिहरूलाई पित्त थैली समस्याको जोखिम बढी हुन्छ।

–मोटोपनाले स्लीप एपनिया जस्ता गम्भीर रोगहरू निम्त्याउन सक्छ, जसले निद्रा नलाग्ने समस्या हुन्छ।

–मोटोपनका कारण शरीरको तौल उचाइभन्दा बढी हुन्छ । शरीरको सम्पूर्ण तौल घुँडामा पर्छ र यसले ओस्टियोआर्थराइटिस निम्त्याउँछ।

–रगतमा युरिक एसिड बढ्नुको प्रमुख कारण मोटोपन पनि हुनसक्छ । गाउट भनिने यो समस्याले जोर्नीको दुखाइ बढाउन सक्छ।

बालबालिकामा मोटोपना बढ्नुको कारण

चिकित्सकका अनुसार उनीहरुको खानपान, खराब जीवनशैली, कम शारीरिक गतिविधि, चिन्ता, हर्मोनल परिवर्तन र आनुवंशिक कारक बालबालिकामा मोटोपनाको कारण हुन सक्छ।

जंक फूड र फास्ट फूड

पछिल्ला केही वर्षमा बालबालिकाको खाने बानीमा तीव्र परिवर्तन आएको छ । तिनीहरू प्याकेज गरिएको खाना र फास्ट फूडलाई प्राथमिकता दिन्छन्। यी खाद्य वस्तुहरू प्रशोधित हुन्छन् र यसमा उच्च मात्रामा बोसो, चिनी र नुन हुन्छ, जुन तौल बढाउनका लागि जिम्मेवार हुन्छ।

कम शारीरिक गतिविधि

बालबालिकाका सबै खेलहरू मोबाइल फोन वा ल्यापटप जस्ता ग्याजेटहरूमा भरिएका हुन्छन्। जसका कारण उनी खेल मैदानबाट टाढा रहेका छन् । विद्यालयमा राम्रो प्रदर्शन र नतिजाको दबाबले पनि उनलाई मैदानबाट टाढा राखेको छ ।

चिन्ता ठूलो कारण हो

मानिसहरू सामान्यतया बच्चाहरूको तनाव वा चिन्तालाई बेवास्ता गर्छन्। तर राम्रो प्रदर्शनको दबाबले उनीहरूलाई जताततै तनाव दिइरहेको छ। संयुक्त परिवारको अन्त्य र परमाणु परिवारको वृद्धिले बालबालिकामा चिन्ता र एक्लोपन बढ्दै गएको छ। चिन्ताका कारण बच्चाहरूले धेरै खान थाल्छन्, जसले मोटोपना निम्त्याउँछ।

हार्मोनल परिवर्तनहरू

बढ्दो बच्चाहरूको शरीरमा धेरै हार्मोनल परिवर्तनहरू हुन्छन्। यी हर्मोनको असन्तुलन पनि कहिलेकाहीँ मोटोपनाको कारण बन्न सक्छ। यसका लागि आनुवंशिक कारण पनि जिम्मेवार छन् । क्लिभल्याण्ड क्लिनिकको अध्ययन अनुसार, आमाबाबु मोटो भएका बच्चाहरूलाई मोटोपनको उच्च जोखिम हुन्छ।

मोटोपनबाट कसरी छुटकारा पाउने ?

यदि तपाईंले बच्चाहरूलाई फास्ट फूडको लत लाग्न दिनुभएन भने यो समस्याको ठूलो समाधान हुन सक्छ। जब बच्चाहरू यस्तो खानाका लागि लागि रुन्छन् वा झगडा गर्छन्, उनीहरूको माग जहिले पनि पूरा गर्न आवश्यक छैन ।

अभिभावकहरूले आफ्ना बच्चाहरूलाई सजिलै खुवाउन स्क्रिनमा कार्टुनहरू देखाउँछन्। बच्चाहरूले स्क्रिन हेरेर खाना खाने बानी विकास गर्छन्। यसले मोटोपना निम्त्याउन सक्छ। बालबालिकाको खानपानमा ध्यान दिएमा उनीहरुको स्वास्थ्यमा छिट्टै सुधार हुन्छ ।

बालबालिका पढाइमा अब्बल हुनु राम्रो कुरा हो । तर उनीहरूको राम्रो भविष्यको लागि राम्रो स्वास्थ्य पनि महत्त्वपूर्ण छ। त्यसकारण, उनीहरूलाई दिनको कम्तिमा एक घण्टा मैदानमा खेल्न उत्प्रेरित गर्नुहोस्। यसबाट उनीहरुको शरीरमा अतिरिक्त बोसो जम्मा हुँदैन र बच्चाहरु पनि बढी सक्रिय रहन्छन् ।