काठमाडौँ । काठमाडौँ महानगरपालिकाले निजी विद्यालयहरूलाई (संस्थागत) नेपालीपन झल्किने नाम राख्न भनेको छ । एक महिने अल्टिमेटम दिएर महानगरले अङ्ग्रेजी तथा विदेशी नाम राखेका निजी विद्यालयहरूलाई नेपालीपन झल्किने नाम राख्न भनेको हो । 

महानगर शिक्षा विभागले २०८०/१२/१५ गते संस्थागत विद्यालयहरूलाई निर्देशन दिएको थियो । शिक्षा नियमावली, २०५९ को नियम १५४ (१) तथा काठमाडौँ महानगरपालिका विद्यालय शिक्षा व्यवस्थापन नियमावली, २०७४ को नियम ७० मा व्यवस्था भए बमोजिम नामकरण गर्नुपर्ने सूचनामा उल्लेख छ ।

शिक्षा विभागकी निमित्त प्रमुख सरस्वती पोखरेलले ऐनमा भएको व्यवस्था अनुसार निर्देशन जारी गरिएको बताइन् । काठमाडौँ महानगरपालिका अन्तर्गतका अधिकांश संस्थागत विद्यालयहरूको नाम नियमावलीमा भएको व्यवस्था बमोजिम भएको नदेखिएको उनको भनाई छ । नियमावलीमा व्यवस्था भए बमोजिम नामकरण गर्नका लागि प्रक्रिया अगाडि बढाई एक महिनाभित्र विद्यालय व्यवस्थापन समितिको निर्णयसहित विभागमा निवेदन पेश गर्न महानगरले अनुरोध गरेको छ । 

महानगरको उक्त ताकेता यसअघि पनि पटक–पटक भएको थियो । तर, त्यसलाई कार्यान्वयन गर्न सकिएको थिएन । मेयरमा बालेन शाह निर्वाचित भएपछि निजी विद्यालयप्रति आक्रामक हुँदै आएका छन् । सोही आधारमा उनले बुधबार सूचना प्रकाशित गर्दै भर्ना प्रक्रिया रोक्नेसहित कानुन बमोजिम कारबाही अघि बढाउने चेतावनी दिएका हुन् ।

यो पनि

काठमाडौँ महानगरको चेतावनी– सात दिनभित्र विद्यालयको नाम नेपाली नराखे विद्यार्थी भर्ना रोक्छौँ

तर, निजी तथा आवासीय विद्यालय अर्गनाइजेशन नेपाल (प्याब्सन) काठमाडौँ जिल्ला अध्यक्ष प्रेम राईले नेपालीपन झल्किने नाम राख्न विभिन्न कठिनाइ देखिएको बताए । विगत लामो समयदेखि त्यही नामबाट सञ्चालनमा रहेका विद्यालयहरू एकाएक नाम परिवर्तन गराउन अव्यवहारिक र असान्दर्भिक देखिएको बताए । 

‘ग्लोबलाइजेशनको दुनियाँमा विश्व नै एउटा भिलेज हो भनिरहेको बेला नाममा के राखिएको हुन्छ ? अङ्ग्रेजीको कुरा गर्दा केही समस्या देखिँदैन । यद्यपि हामीले यसको विरोध चाही गरेका होइनौँ । तर, व्यवहारिक रूपमा कठिनाइ छ’

‘राष्ट्रियता झल्किने नेपाली भाषामा संस्थाको नाम राख्नुपर्छ भन्ने कुरामा हाम्रो विमति त होइन । तर, लामो समयदेखि त्यही नाममा चलेका छन् । विद्यालयको ब्रान्डिङ तथा पहिचान त्यही नाममा छ । उनीहरूले गुडविल त्यही नाममा राखेका छन् । नयाँ नाम राख्दा सबै हराउँछ,’ अध्यक्ष राईले भने । 

‘एउटा चर्चित साहित्यकार वा व्यक्तित्वलाई जीवनको अन्तिम समयमा नाम परिवर्तन गर्न लगायो भने के हुन्छ ?’ भन्दै उनले प्रश्न गरे । 

नाम परिवर्तन गर्दा दोस्रो समस्याको रूपमा विद्यार्थीहरूको प्रमाणपत्रमा हुने उनको भनाइ छ । ‘विद्यार्थीहरूले त्यही नामले प्रमाणपत्र लिएका हुन्छन् । नाम परिवर्तन गराउँदा सर्टिफिकेट पुनः भेरिफिकेसन गर्नुपर्ने हुन्छ,’ अध्यक्ष राईले भने, ‘पुरानो नाममा सर्टिफिकेट लिएका विद्यार्थीले पुरानो नाम र नयाँ नाम एउटै हो भनेर प्रमाणित गर्नुपर्ने हुन्छ । विद्यार्थीलाई अनावश्यक झन्झट तथा दुःख हुन्छ ।’

पुरै संसार नै एउटा गाउँ हो भन्ने अभियान संसारभर चलिरहेका बेला काठमाडौँमा अङ्ग्रेजी नाममा लफडा भइरहेको उनको भनाइ छ । ‘ग्लोबलाइजेशनको दुनियाँमा विश्व नै एउटा भिलेज हो भनिरहेको बेला नाममा के राखिएको हुन्छ ? अङ्ग्रेजीको कुरा गर्दा केही समस्या देखिँदैन । यद्यपि हामीले यसको विरोध चाही गरेका होइनौँ । तर, व्यवहारिक रूपमा कठिनाइ छ’ उनले भने । 

‘नेपालीपन झल्कने नाम राख्नु आफैँमा राख्नु राम्रो हो । तर, ढिलो भइसकेको छ । त्यही विद्यालयबाट पढेका विद्यार्थी विभिन्न ठाउँमा पुगिसकेका छन् । उनीहरू विभिन्न पेसामा आबद्ध छन् । यदि उनीहरूको सर्टिफिकेट हरायो भने नाम परिवर्तन गरेपछि अर्को बनाउन सकिँदैन’

यो विषयमा कसरी अगाडि बढ्ने भन्नेबारे सरोकारवाला निकायबिच छलफल भइरहेको अध्यक्ष राईले बताए । 

विद्यार्थीहरूले स–साना समस्याले दुःख पाउने गरेको भन्दै यसले थप दुःख पाउने उनको भनाइ छ । ‘विद्यार्थीहरू पढेर देश विदेशमा हुन्छन् । सर्टिफिकेटमा स–सानो त्रुटिले दुःख पाइरहेका हुन्छन् । नाम परिवर्तन गर्न थालियो भने थप दुःख पाउँछन्,’ अध्यक्ष राईले भने । 

यसअघि नै विद्यालय खोल्दा नै अङ्ग्रेजी नाम राख्न नदिनुपर्ने भन्दै अब नयाँ आउनेको हकमा यस्तो व्यवस्था गर्न सकिने बताए । यो विषयमा अदालतमा समेत मुद्दा परेको र अझै पनि विचाराधीन अवस्थामा रहेको उनको भनाई छ । 

प्याब्सन केन्द्रीय महासचिव आरबी कटुवालले नामका कारण गुणस्तरीय शिक्षामा कमी आउन नसक्ने बताए । आफूहरू पनि राष्ट्रियता झल्किने खालका नाम हुनुपर्छ भन्नेमा सचेत रहेको भन्दै विगतमा अङ्ग्रेजी नाम राखिएका विद्यालयको हकमा परिवर्तन गर्न कठिनाइ हुने बताए । 

‘नेपालीपन झल्कने नाम राख्नु आफैँमा राख्नु राम्रो हो । तर, ढिलो भइसकेको छ । त्यही विद्यालयबाट पढेका विद्यार्थी विभिन्न ठाउँमा पुगिसकेका छन् । उनीहरू विभिन्न पेसामा आबद्ध छन् । यदि उनीहरूको सर्टिफिकेट हरायो भने नाम परिवर्तन गरेपछि अर्को बनाउन सकिँदैन,’ महासचिव कटुवालले भने । 

• नाममा के राखेको छ ? 

शिक्षाविद् डाक्टर विष्णु कार्कीले नाममा के राखेको रहेछ भन्दै प्रश्न गरेका छन् । उनले काठमाडौँ महानगरले अहिले नामको लफडामा नपरेको भए हुन्थ्यो भन्ने सुझाव दिए । 

‘नामको विषय अहिले नै नगरेको भए हुन्थ्यो । नाममा केही राखेको हुँदैन । गुणस्तरीय शिक्षा दिने सवालमा नाममा के नै राखेको हुन्छ र ?’ उनले प्रश्न गरे । 

हिजोको दिनमा गुणस्तरीय शिक्षा दिने सवालमा अङ्ग्रेजी माध्यमबाट पढाएर मात्रै नहुने नाम पनि अङ्ग्रेजी नै राख्नुपर्छ भन्ने मनसायले त्यस्तो नामहरू राखिएको उनको भनाइ छ । 

शिक्षाको सुधारका लागि महानगरले राम्रो काम गर्दै आएको भन्दै शिक्षाविद् कार्कीले अहिले राष्ट्रियताको नामको पछि लाग्नु भनेको प्रोपोगाण्डा मात्रै भएको बताए । 

अहिलेको आवश्यक नाम भन्दा पनि रोजगारसँग जोडेर शिक्षा दिनुपर्नेमा रहेको उनको भनाइ छ । 

‘यस्तो प्रोपोगाण्डाको पछि लागेर भएन । गुणस्तर सुधारतिर लाग्नुपर्छ । महानगरले अहिले शिक्षामा धेरै राम्रो काम गरिरहेको छ । राम्रो काम गरिरहेको बेला नामको पछि दौडिनु राम्रो भएन,’ शिक्षाविद् कार्कीले भने । 

यसरी नाम परिवर्तन गर्दा धेरै आर्थिक भार पनि पर्ने भन्दै त्यो आर्थिक भार अभिभावक तथा विद्यार्थीकै टाउकोमा आउने उनको भनाइ छ ।

• ऐन नियम कार्यान्वयन गर्न लागिएको हो: महानगर 

काठमाडौँ महानगरले ऐन तथा नियमको भएको व्यवस्थालाई कार्यान्वयन गर्न लागिएको बताए । महानगर शिक्षा विभाग निमित्त प्रमुख पोखरेलले सङ्घीय शिक्षा ऐन तथा नियमावली र महानगरको शिक्षा ऐन तथा नियमावलीमा समेत नेपालीपन झल्किने खालको नाम राख्नुपर्ने भन्ने व्यवस्था रहेको बताइन् । सोही आधारमा महानगरले ऐन नियम कार्यान्वयन गर्न लागेको उनको भनाइ छ । 

काठमाडौँ महानगरभित्र ७७१ निजी विद्यालय छन् । ती मध्ये ३२३ विद्यालयको अङ्ग्रेजी नाम रहेको महानगरले जनाएको छ । उनीहरूलाई सात दिनभित्र महानगरमा आउन भनिएको हो । सात दिनभित्र सम्पर्कमा आएर प्रतिबद्धता जनाउनुपर्ने र ३५ दिनभित्रमा नेपालीपन झल्किने खालको नामकरण गरिसक्नुपर्ने उनको भनाई छ ।