काठमाडौँ । ललितपुरको बालकुमारीमा दुई जना युवकको मृत्यु भएको घटनामा भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्री प्रकाश ज्वाला मुख्य जिम्मेवार रहेको जाँचबुझ आयोगको निष्कर्ष निकालेसँगै उनको पद धरापमा परेको छ । प्रधानमन्त्री प्रचण्डले बालकुमारी घटनाका दोषीमाथि कारबाही हुने बताइसकेका छन् । जाँचबुझ आयोगले दिएको प्रतिवदन अध्ययन गरेर आवश्यक निर्णय लिने प्रचण्डको भनाइ छ । 

 ‘मेरै प्रस्तावमा छानबिन समिति बनेको हो।  छानबिन समितिले प्रतिवेदन दिएको छ । तर मैले हेर्न पाएको छैन । आजै मैले प्रतिवेदन बुझ्दै छु र क्याबिनेट पनि आजै छ’, प्रचण्डले आइतबार संसदमा भने, ‘अध्ययन गरेपछि दोषीमाथि आवश्यक कारबाही गरिन्छ ।’ 

आयोगले मन्त्री ज्वालाले घटनाको जिम्मेवारी नलिएको उल्लेख गर्दै उनलाई ‘नैतिक जिम्मेवारी’ लिन प्रतिवेदनमा सुझाएको छ । ४ फागुनमा पूर्व न्यायाधीश शेखर पौडेल नेतृत्वको आयोगले उपप्रधान एवं गृहमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठलाई प्रतिवेदन बुझाएको थियो । नैतिक जिम्मेवारी लिन सुझाउँदै आयोगले आफ्नो प्रतिवेदनमा भनेको छ, ‘प्रधानमन्त्रीले उहाँ (प्रकाश ज्वाला)बारे आवश्यक निर्णय लिन सक्नुहुन्छ ।’

जाँचबुझ आयोगले घटनास्थलमा खटिएका अपरेसन कमान्डर (डीएसपी) उमेश लम्साल र मन्त्री प्रकाश ज्वालाका निजी सुरक्षा अधिकृत (पिएसओ) बोधराज दनुवारलाई भने विभागीय कारबाही गर्न सिफारिस गरेको छ । दनुवार नेपाल प्रहरीका सहायक निरीक्षक (असई) हुन् ।

पुस १३ मा रोजगार अनुमति प्रणाली (इपिएस) मार्फत कोरियामा काम गर्न जान खोज्नेहरूले प्रदर्शन गरेका थिए । प्रदर्शनमा प्रहरीको दमनबाट दैलेख घर भएका सुजन रावत र अछामका वीरेन्द्र शाहले ज्यान गुमाएका थिए । सो घटनापछि ललितपुरका प्रजिअ र एसएसपी फेरिएका छन् । बालकुमारी क्षेत्रमा गोली हान्न आदेश गर्ने डिएसपी उमेश लम्साल र मन्त्रीका पिएसओ दनुवार निलम्बनमा छन् ।

नैतिकताको भारी र राजनीतिक दबाबमा मुख्य ‘दोषी’ मन्त्री प्रकाश ज्वाला

बालकुमारी घटनाको मुख्य जिम्मेवार मन्त्री ज्वाला भएको निष्कर्ष

प्रदर्शन स्थलमा अकस्मात् भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्री प्रकाश ज्वाला उपस्थित भएपछि भिड थप आक्रोशित बनेको आयोगको निष्कर्ष छ । मन्त्री ज्वाला चढ्ने बा.२ झ ५८६१ नम्बरको गाडी प्रदर्शनकारीले जलाएका थिए ।

ग्वार्को चोकमा प्रहरीले अश्रुग्याँस प्रहार गरेपछि भाग्दै गरेको भिडले ‘गलत दिशा’ तर्फ मन्त्रीको झण्डावाल गाडी देखेर बाटो छेकेको र मन्त्री र प्रदर्शनकारीको बिचमा भनाभन भएको आयोगको निष्कर्ष छ । मन्त्रीले वैकल्पिक बाटो हुँदाहुँदै ‘रङ वे’मा सवारी दौडाउन आदेश गर्नु ‘कमजोरी’ भएको आयोगको निष्कर्ष छ ।

वीरेन्द्र शाहले प्रहरीको गोलीबाट ज्यान गुमाएका हुन् । किष्ट अस्पतालमा मृत्यु भएका सुजन रावतलाई गोली नलागेको पुष्टि भएको छ । रावतको मृत्युको कारण  ‘ब्लन्ट फोर्स इन्जुरी’बाट भएको चिकित्सकहरूले पोस्टमार्टम रिपोर्टमा उल्लेख गरेका छन् । प्रहरीले प्रहार गरेको अश्रुग्याँस सेल ‘बाउन्स’ भएर छातीमा लागेको र त्यसैकारण राउतको मृत्यु भएको आयोगको निष्कर्ष छ । आयोगका पदाधिकारीले त्यसबारे उपप्रधान एवं गृहमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठलाई सिसिटिभीको फुटेज देखाएका छन् । 

डीएसपीको बयान–‘अश्रुग्याँस सकिएपछि गोली चलाउनु पर्‍यो’

जाँचबुझ आयोगले घटनास्थलमा अन्धाधुन्ध गोली चलाएको निष्कर्ष सहितको प्रतिवेदन बुझाएको छ । प्रहरी कन्ट्रोल रुमबाट मन्त्रीको गाडी जल्न थालेको कुरा सञ्चार हुँदा घटनास्थलमा अश्रुग्याँस सकिएको हुनाले गोली चलाउनुपरेको डीएसपी उमेश लम्सालले आयोगमा बयान दिएका छन् ।

तर, लम्सालले गोली चलाउनुअघि आदेश नमागेको जाँचबुझ आयोगको निष्कर्ष छ । आयोगका एक जना पदाधिकारीले रातोपाटीसँग भने–‘भिड नियन्त्रणको विधि अनुसार अश्रुग्याँस र गोली चलाएको देखिएन ।’

घटनास्थलमा ११४ राउन्ड अश्रुग्याँस प्रहार गरेको छानबिनबाट थाहा भएको छ । घटनास्थलमा प्रहरीले सेल्फ लोडिङ्ग राइफल (एसएलआर)बाट ३० राउन्ड गोली चलाएको छ । घटनास्थलमा २१ राउन्ड रबर बुलेट प्रहार गरिएको छ । ललितपुरका तत्कालीन प्रमुख जिल्ला अधिकारी रुद्र प्रसाद पण्डितले आफूले गोली चलाउने आदेश नदिएको आयोगमा बयान दिएका छन् ।