काठमाडौँ । नेपाल राष्ट्र बैंकले मंगलबार चालु आर्थिक वर्षको ६ महिनाको वित्तीय रिपोर्ट सार्वजनिक गरेको छ । केन्द्रीय बैंकद्वारा जारी साउनदेखि पुस मसान्तसम्मको कूल ६ महिनाको वित्तीय रिपोर्टले मुलुकको आर्थिक स्थिति ठिकठाक रहेको प्रस्ट पार्छ । 

अझ, अर्धवार्षिक समीक्षाले देखाएको बाह्य आर्थिक स्थिति बढ्दो रेमिट्यान्ससँगै यता घटेको आयातले विदेशी मुद्राको सञ्चितिमा उल्लेखनीय सुधार भएको देखाएको छ । समीक्षा अवधिमा कूल विदेशी मुद्राको सञ्चिति मुलुकको आर्थिक वर्षको बजेट भन्दा पनि ठुलो रहेको बैंकको रिपोर्टले देखाएको छ । 

पुस मसान्तसम्ममा विदेशी मुद्राको सञ्चिति १८ प्रतिशतले वृद्धि भएर ११ अर्ब ५७ करोड अमेरिकी डलर अर्थात् १८ खर्ब १६ अर्ब रुपैयाँ हाराहारी पुगेको छ । जबकि चालु आर्थिक वर्षको कूल बजेट १७ खर्ब ५१ अर्ब ३१ करोड रुपैयाँ मात्र हो ।

सँगै समीक्षा अवधिमा यता ७ खर्ब ३३ अर्ब २२ करोड रुपैयाँ बराबरको विप्रेषण आप्रवाह (रेमिट्यान्स) भित्रिँदै गर्दा सेवा आयतर्फ समेत भ्रमण (पर्यटन) बाट ४४.४ प्रतिशतले आम्दानी बढेर ३९ अर्ब ५६ करोड रुपैयाँ भित्रिएको रिपोर्टले देखाएको छ । अर्थतन्त्रको सबलीकरणमा यसले समेत ठुलो योगदान पुगेको देखिन्छ । 

यो पनि

६ महिनाको तथ्यांकमा आधारित देशको आर्थिक तथा वित्तीय स्थिति सार्वजनिक (पूर्णपाठसहित)

निजी क्षेत्रमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुबाट १९२ अर्ब ६४ करोड कर्जा प्रवाह

बढ्दै विदेशी विनिमय सञ्चिति, १८१६ अर्ब ५७ करोड पुग्यो

रेमिट्यान्स २५.३ प्रतिशतले बढ्यो, चालु खाता १६१ अर्ब ६२ करोडले बचतमा

भ्रमण आय ४४.४ प्रतिशतले वृद्धि भई ३९ अर्ब ५६ करोड पुग्यो

व्यापार असन्तुलत : ६ महिनामा ७४ अर्ब ९७ करोडको निर्यात, ७६८ अर्ब १७ करोडको वस्तु आयात

• अघिल्लो वर्षसँग तुलनात्मक अर्धवार्षिक समीक्षा

अघिल्लो वर्षको ६ महिनामा वित्तीय स्थितिसँग दाँजेर हेर्दा यो वर्ष सबै सूचकहरू सुधारात्मक देखिन्छन् । अर्थतन्त्रको बाह्य क्षेत्र प्रायः सबै सूचकहरू अब्बल छन् । तथापि, पछिल्लो समय आन्तरिक अर्थतन्त्रका सूचकहरू समेत निकै सुधारात्मक देखिएका छन् । 

२०७९ पुस मसान्तमा ७.२६ प्रतिशत रहेको वार्षिक विन्दुगत उपभोक्ता मुद्रास्फीति यो वर्षको अर्धवार्षिक समीक्षामा घटेर ५.२६ प्रतिशतमा झरेको केन्द्रीय बैंकको भनाइ छ । यो आफैमा सुधारको सङ्केत हो । तथापि, आर्थिक वर्षमा हुने बजेट खर्च, बैंकहरुको लगानी विस्तृत मुद्राप्रदायको वृद्धिले थप आर्थिक वृद्धिको सकारात्मक सङ्केत गर्छ । 

• आन्तरिक अर्थतन्त्रको सुधारले ल्याएको सुधारको सङ्केत

आर्थिक वर्षको मध्यावधिमा आन्तरिकतर्फको आर्थिक सूचकहरू निकै सुधारात्मक देखिन्छन् । खासगरी राष्ट्रिय उत्पादन कूल गार्हस्थ्य उत्पादन (जीडीपी) सँग प्रत्यक्ष सरोकार राख्ने बजेट खर्च (विशेष पुँजीगत), आन्तरिक कर्जा परिचालन र बजारको स्थितिले यसको राम्रो सङ्केत गर्छ । समीक्षा अवधिमा सरकारी खर्च र राजस्व सङ्कलनमा समेत सुधार देखिएको छ । 

अघिल्लो आर्थिक वर्षको पुस मसान्तसम्म सरकारले ४ खर्ब ५८ अर्ब ९९ करोड रुपैयाँ बराबर राजस्व सङ्कलन गर्दै ५ खर्ब ७६ अर्ब ३५ करोड रुपैयाँ खर्च गरेको थियो । तर, यो वर्ष सोही अवधिमा सरकारले ४ खर्ब ९६ अर्ब ५० करोड राजस्व सङ्कलन गर्दै ५ खर्ब ६६ अर्ब ६२ करोड खर्च गरेको केन्द्रीय बैंकको रिपोर्टले देखाएको छ । तथापि, अघिल्लो वर्षको तुलनामा समीक्षा अवधिमा राजस्व सङ्कलनमा केही सुधार देखिए पनि बजेट खर्चमा भने अझै सरकार केही धिमा देखिएको छ । 

यस्तै, विस्तृत मुद्राप्रदाय १४ प्रतिशतले बढेको छ भने समीक्षा अवधिमा आन्तरिक कर्जामध्ये निजी क्षेत्रमा प्रवाहित कर्जाको आकार ४ प्रतिशतले बढेर १ खर्ब ९२ अर्ब ६४ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । अघिल्लो वर्ष करिब ३ प्रतिशतले मात्र बढेको निजी क्षेत्रको कर्जा केही बढ्नुलाई सकारात्मक मान्न सकिन्छ । 

तथापि, कोभिड–१९ को प्रभाव, रुस र युक्रेनबिचको युद्धले ल्याएको विश्व आर्थिक मन्दीको प्रभाव नेपालमा समेत पर्दा तीव्र आर्थिक शिथिलताका कारण अझै लगानीको वातावरण बन्न सकेको छैन । अघिल्लो वर्ष वाणिज्य बैंकहरुको औसत ब्याजदर १०.९१ प्रतिशत रहेकोमा समीक्षा अवधिमा झरेर ९.३५ प्रतिशतमा झर्दा समेत आशातित कर्जा परिचालन हुन सकेको देखिँदैन । 

• अर्थतन्त्रको ऐना : पुँजी बजार

खास मुलुकको अर्थतन्त्रको ऐनाकै रूपमा हेरिने पुँजी बजार (सेयर बजार) को स्थितिमा पनि समीक्षा अवधिमा त्यति ठुलो दुर्गति भएको देखिँदैन । न कि प्रगति नै । अघिल्लो आर्थिक वर्षको पुस मसान्तमा २१ सय ४९ दशमलव ३९ अङ्कमा रहेको नेप्से परिसूचक यो वर्षको पुस मसान्तमा पनि २१ सय २० दशमलव ६२ अङ्कमा रहेको छ । एक वर्षको अवधिमा करिब २८ अङ्कले मात्र नेप्से सूचक तलमाथि हुने त्यति खराब स्थिति देखाउँदैन ।

तर, चालु आर्थिक वर्षको मौद्रिक नीतिको पहिलो त्रैमासको समीक्षामार्फत केन्द्रीय बैंकले लिएको केही लचक नीतिका कारण पुँजी बजार सुध्रिएको भने हो । केन्द्रीय बैंकले मौद्रिक नीतिको समीक्षामार्फत सेयर धितो कर्जाको १२ करोडको सीमा परिमार्जन गर्दै व्यक्तिगतमा १५ करोड र संस्थागत कर्जामा २० करोड पुर्‍याएसँगै यस्तो कर्जामा लागू हुने जोखिमभार समेत १५० प्रतिशतबाट १२५ प्रतिशतमा झारिदिएपछि लगानीकर्ताहरू उत्साहित भएका हुन् । अन्ततोगत्वा झन्डै १८ सयको विन्दु तल झर्न लागिसकेको सेयर बजार पुनः २ हजार माथि चढेको छ । यसले पनि आन्तरिक अर्थतन्त्रको सुधारको राम्रो सङ्केत गरेको मान्न सकिन्छ । 

अन्ततः अर्थतन्त्रको आन्तरिक तथा बाह्य आर्थिक परिदृश्य सुधारात्मक सङ्केतले सरकारले चालु आर्थिक वर्षका लागि राखेको ६ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धिदरको लक्ष्य भेट्न सक्छ कि भन्ने आशा पलाएको छ । तर अन्तर्राष्ट्रिय मुद्राकोष (आईएमएफ), विश्व बैंकले सन् २०२४/२५ को नेपालको आर्थिक वृद्धिदर ४ प्रतिशत हाराहारी मात्र रहने प्रक्षेपण गरेको छ । 

यता नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीले सबै आर्थिक सूचकहरूलाई हेर्दा यो वर्ष ४ देखि ५ प्रतिशतको बिचमा आर्थिक वृद्धिदर सम्भव भएको बताएका छन् ।