बुटवल । लुम्बिनी प्रदेशमा पोषण सुधारको अवस्था नाजुक देखिएको छ । ख्याउटेपन, पुड्कोपन र कम तौल भएका बच्चाहरूको अवस्थालाई हेर्दा लुम्बिनी प्रदेशमा पोषणको आधार नाजुक देखिएको हो । जसका कारण  एक वर्षमा ७ जनाको मृत्यु भएको सरकारी तथ्यांक छ । 

प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालयका अनुसार एक वर्षको अवधिमा कुपोषणबाट ग्रस्त भएका १ हजार ९९२ जनाको उपचार भएको छ । यो तथ्यांक ५ वर्ष भन्दा कम उमेर समूहका बच्चाहरूको रहेको जनाइएको छ । जसमा उपचारकै क्रममा ७ जनाको मृत्यु भएको हो ।

प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालयका परिवार कल्याण शाखा प्रमुख तथा पोषण फोकल पर्सन कौशल भण्डारीले कुपोषणका कारण एक वर्षमा ७ जनाको मृत्यु भएको पुष्टि गर्दै अस्पतालबाहिर समेत त्यस्ता बालबालिकाको मृत्यु भएको हुनसक्ने भएपनि तथ्यांक उपलब्ध नरहेको बताए ।  उनले भने, ‘अस्पतालमा उपचार गर्न नआउने र अन्यत्र जानेहरूको अवस्थाको रेकर्ड हामीकहाँ आउँदैन, त्यसैले अस्पतालमा उपचार गराउनेको तथ्यांकमात्रै हामीसँग रहने भयो ।’

प्रदेशका १२ वटै जिल्लामा कुपोषणका बिरामी भए पनि मृत्यु भने ५ जिल्लाका बालबालिकाको भएको उनको भनाइ छ । यसरी मृत्यु हुनेमा बाँके जिल्लाका २ जना रहेका छन् । यस्तै बर्दिया, पश्चिम नवलपरासी, प्युठान, कपिलवस्तु र रोल्पा जिल्लाका एक/एक जना बालबालिका रहेका छन् । 

प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालयको तथ्यांकअनुसार सबै भन्दा धेरै  कुपोषणका बिरामी बाँके जिल्लामा छन् ।  यस्तै सबै कम अर्घाखाँची र रुकुम पूर्वमा रहेका छन् । बाँके जिल्लामा ४२५ बिरामीले एक वर्षको अवधिमा उपचार गराएका छन् । यस्तै अर्घाखाँची र रुकुम पूर्वमा ५/५ जना बिरामी पाइएका छन् । 

कुपोषण बिरामी पहाडी जिल्लामा भन्दा तराईका जिल्लामा धेरै देखिएका छन् । बर्दिया जिल्लामा २८६, दाङमा २३२, कपिलवस्तुमा ३१३, रुपन्देहीमा ३९५ ,पश्चिम नवलपरासीमा १९९ जना रहँदा  पाल्पामा १०, गुल्मीमा ३४, प्युठान ३५ र रोल्पामा ४३ जना रहेका छन् । 

स्तनपानमा पनि समस्या

लुम्बिनी प्रदेशमा जन्मेदेखि समग्रमा ६ महिनासम्म बालबालिकालाई पूर्ण स्तनपान ६१ प्रतिशतले गराएको देखिएको छ । प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालयका अनुसार अर्घाखाँची जिल्लामा ९९ प्रतिशतले ६ महिनासम्म स्तनपान गराएको देखिन्छ । यस्तै गुल्मी जिल्लामा ९३ प्रतिशत, प्युठान जिल्लामा ७७ प्रतिशत, नवलपरासी पश्चिम ७४ प्रतिशत, रोल्पामा ७३ प्रतिशत, रुपन्देहीमा ६३ प्रतिशत, बर्दियामा ५९ प्रतिशत र बाँकेमा ५७ प्रतिशतले बालबालिकालाई ६ महिनासम्म पूर्ण स्तनपान गराएको देखिन्छ । 

तर, कपिलवस्तुमा ५४ प्रतिशत दाङमा ५२ प्रतिशत, रुकुम पूर्वमा ५८ प्रतिशत र पाल्पामा ४१ ले स्तनपान गराएको देखिन्छ । लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पताल बुटवलका बाल रोग विशेषज्ञ डाक्टर नेत्र रानाले स्तानपान नगराउँदा बच्चाहरूको शारीरिक र मानसिक दुवै रूपमा वृद्धि हुन असर गर्ने बताए । 

लुम्बिनी प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशन डा विनोद कुमार गिरीले पोषणको सामान्य आधार हेर्दा प्रदेशमा कुपोषणको अवस्था चुनौतीपूर्ण रहेको बताए । 

पहल के भएको छ ? 

प्रदेशका विभिन्न निकाय, सङ्घीय सरकारका निकाय तथा स्थानीय निकायमा विभिन्न दातृ संस्थाले समेत पोषणको लागि काम गर्दै आएका छन् । तर, सरकारी तथ्याङ्कबाट नै बालबालिकाहरूमा  पोषणको अवस्था नाजुक देखिएको छ । अझै रोगी र मृत्यु समेत भएको अवस्थाले सरोकारवालहरू चिन्तित बनेका छन् । 

लुम्बिनी प्रदेशमा रहेका ३ वटा स्वास्थ्य संस्थाहरूमा पोषण सुधार कार्यक्रम लागु भएको छ । लुम्बिनी प्रदेश अस्पताल, राप्ती स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान र भेरी अस्पताल नेपालगन्जमा पोषण पुनः स्थापना गृह रहेका छन्। पोषण अति कम भएका बच्चाहरूलाई  ती पोषण सुधार पुनः स्थापना गृहमा राख्ने गरिएको छ । 

 अति पोषण कम  भएकाहरूलाई स्वास्थ्यकर्मीको सिफारिसको आधारमा पुनः स्थापना गृहमा १ महिनासम्म राखेर सुधार ल्याउने काम गरिन्छ। लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पताल बुटवल पोषण सुधार गृहकी निर्देशक प्रतीक्षा थापाले लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालमा अहिले ९ जना बच्चाहरू राखेर पोषण पुनः स्थापना गराइरहेको रातोपाटीलाई बताइन् । 

विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले मापदण्ड अनुसार अनुसार जन्मेदेखि ५ वर्षसम्मका तौल कम भएका बच्चाहरूलाई यहाँ राख्ने गरिएको उनको भनाइ छ ।  जसअनुसार उनीहरूलाई निःशुल्क रूपमा खाने बस्ने व्यवस्था गरिएको हुन्छ। यस्तै बालबालिका, किशोरी र प्रजनन उमेरका महिलाहरूमा रक्त अल्पता अधिक भएको खण्डमा आइरन चक्की वितरण एवं अन्य सेवा समेत दिने गरिएको प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालयका निर्देशक डा विनोद गिरीले बताए।