काठमाडौँ । मान्छेहरू भन्छन् नि जोडी माथिबाटै बनेर आएको हुन्छ । साथसाथै बस्दै गर्दा श्रीमान् श्रीमतीमा एक अर्काको बानी पनि सर्छ । केही समयपछि दुबैका बानी मिसिन्छ । तर हालै जर्नल अफ अमेरिकन हार्ट एसोसिएसनमा सार्वजनिक भएको एउटा अनुसन्धान प्रतिवेदनले भने दम्पतीमा अर्को कनेक्सन पनि देखाएको छ । रिसर्चका अनुसार श्रीमान्–श्रीमतीमा मायाको मात्रै होइन हाई ब्लड प्रेसर अर्थात् उच्च रक्तचापको पनि सम्बन्ध हुन्छ ।

अमेरिका, बेलायत, चीन र भारतमा गरिएको यो सर्वेक्षणमा दुवै दम्पतीमा हाइपरटेनशनको सम्भावना २० प्रतिशतदेखि ४० प्रतिशतसम्म पाइएको थियो । अर्थात् सँगसँगै बस्ने दम्पत्तिमध्ये एकमा हाइपरटेन्सन छ भने अर्कोमा पनि यो रोग भेटिने सम्भावना २० देखि ४० प्रतिशतसम्म पाइयो । करीब ३३ हजार जोडीमा यो अनुसन्धान गरिएको थियो । यो अनुसन्धानको नतिजाले नयाँ चिन्ता उत्पन्न गराइदिएको छ ।

हाइपरटेन्शन र मधुमेह नसर्ने रोग हुन् । एक जनाबाट अर्को जनामा यो रोग फैलिँदैन । यी रोग भाइरस वा ब्याक्टेरियाबाट हुने रोग होइन । त्यसो भए दम्पत्तिमध्ये एउटालाई हुँदा अर्को लाई पनि यी रोग सर्नुको कारण के हो त ? विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन (डब्ल्यूएचओ)का अनुसार विश्वभरमा ३० देखि ७९ वर्ष उमेरका १ अर्ब २८ करोड मानिस हाइपरटेन्सनले पीडित छन् । यीमध्ये दुई तिहाइ विकासशील देशका हुन् । हाइपरटेन्शनको खतरा नयाँ त होइन । तर साथमै रहने जोडीबिच यो रोग भेटिनु चाँहि नयाँ कुरा हो ।

सँगसँगै बस्ने कपलमा देखिएको हाइपरटेन्शन एक मात्रै नसर्ने रोग होइन । नेशनल लाइब्रेरी अफ मेडिशिनमा छापिएको एउटा रिसर्चका अनुसार यो बाहेक पनि दम, डिप्रेसन, हाइपरटेन्शन, हाइ कोलेस्ट्रोल, पेप्टिक अल्सर आदि पनि एउटालाई हुँदा अर्कोलाई पनि भएको पाइएको छ ।

के हो कारण ?

साथमा रहने जोडीले एउटै खालको खानपान गर्ने भएकोले पनि यस्तो देखिएको हुन सक्ने विज्ञहरू बताउँछन् । यिनीहरू व्यायाम गर्ने मामिलामा पनि उस्तै उस्तै हुन्छन् । तनावको अवस्था पनि एक जस्तो हुन सक्छ । यी सबै चिजले हाइपरटेन्शन जस्तो रोगलाई जन्म दिन सक्छ । नेशनल लाइब्रेरी अफ मेडिशिनमा छापिएको एउटा अनुसन्धानका अनुसार साथमै रहने कपलमा यी रोग देखिनुको ३ मुख्य कारण हुन सक्नेछ ।

१. आर्थिक कारण: औषधि र उपचारमा खर्च गर्ने बानी एउटै जस्तो हुनु ।

२. सामाजिक कारण: एउटै खालको खानपान र जीवनशैली ।

३. व्यवहारिक कारण: उपचारको मामिलामा लापरबाही पनि उस्तै हुनु ।

हाई ब्लड प्रेसरको यी सङ्केतलाई बेवास्ता गर्नु हुन्न

डब्ल्यूएचओका अनुसार हाइपरटेन्शनको ४८ प्रतिशत मामिलामा मानिसहरूले उपचार गराइरहेका छैनन् । ४६ प्रतिशतलाई आफूमा हाई ब्लड प्रेसर छ भन्ने नै थाहा छैन । २१ प्रतिशतले मात्रै आफ्नो ब्लड प्रेसरलाई नियन्त्रणमा राख्न सकेका छन् । त्यसैले पनि विश्वभरमा हाइपरटेन्शन मृत्युको ठुलो कारण बनिरहेको छ । हरेक वर्ष करिब १७ लाख मानिसको मृत्यु यसको कारण भइरहेको छ । हाइपरटेन्शनका केही लक्षण अन्य रोगसँग पनि मिल्न सक्छ । तर यी लक्षणहरूलाई बेवास्ता गर्दा मुटु, मस्तिष्क र मृगौला सम्बन्धी कयौँ रोग निम्त्याउन सक्छ । त्यसैले यी लक्षणहरू देखिएका छन् भने डाक्टरसँग सल्लाह लिनुहोला:

सहनै नसक्ने गरी टाउको दुख्ने

छातीमा पीडा

रिँगटा लाग्ने

बान्ता हुने

एङ्ग्जाएटी

आँखाले स्पष्ट देख्न छाड्ने

नाकबाट रगत आउने

सास फेर्नमा समस्या

कसरी बच्ने ?

हाइपरटेन्शनको सबैभन्दा ठुलो कारण धेरै नुनिलो खानपान वा धेरै सोडियमयुक्त आहार हो । खानामा नुनको मात्रा कम गर्ने हो भने औषधिको सेवन गरेर घटाए जस्तै गरी ब्लड प्रेसर घटाउन सकिन्छ । खानामा नुनुको मात्रा कम गरेर ब्लड प्रेसर ६ एमएम एचजीसम्म कम गर्न सकिने हालै अमेरिकाको वेन्डरबिल्ट विश्वविद्यालयमा गरिएको एउटा अनुसन्धानमा पाइएको थियो ।  

सँगसँगै बस्ने दम्पतीमा यी रोग एकै साथ देखिनुमा एउटै खालको जीवनशैली सबैभन्दा ठुलो कारण हो । एउटै खालको खानपिन, एउटै खालको रहन–सहन र रुटिन पनि यसको अन्य कारण हुन सक्छ । त्यसैले जीवनशैलीमा स–साना परिवर्तनहरू गरेर पूरै परिवार स्वस्थ रहन सकिन्छ ।

खाना बनाउँदा सकेसम्म कम नुन प्रयोग गर्नुस् ।

तौल घटाउनुस् ।

नियमित रूपमा ब्लड प्रेसर जँचाउनुस् ।

तनाव कम गर्नुस् ।

कसरत गर्नुस् ।

चुरोट, सुर्ती छाड्नुस् ।

रक्सीको सेवन बन्द गर्नुस् ।

फास्ट फुडको सेवन पनि सकेसम्म कम गर्नुस् ।