काठमाडौँ । बालबालिकाहरू चौरमा गएर आफ्ना साथीहरूसँग विभिन्न खेल खेल्ने समय परिवर्तन भइसक्यो। पहिले बालबालिकाहरू वरपर दौडने गर्थे, जसले तिनीहरूलाई शारीरिक रूपमा सक्रिय मात्र राख्दैनथ्यो तर तिनीहरूको शारीरिक वृद्धिमा पनि मद्दत गर्थ्यो। 

बच्चाहरू पहिले बलियो र फिट महसुस गर्थे, तर अहिले त्यस्तो छैन। आजकल बालबालिकाहरू शारीरिक रूपमा कम सक्रिय छन् । उनीहरू बरु घरमै बसेर मोबाइल र ट्याबमा गेम खेल्न रुचाउन थालेका छन् । तर त्यसो गर्नु स्वास्थ्यका लागि राम्रो होइन । 

यसले उनीहरूको आँखालाई मात्र हानी गर्दैन, तर तिनीहरू शारीरिक र मानसिक रूपमा स्वस्थ र स्वस्थ महसुस गर्दैनन्। केटाकेटीहरू दिनभर घरमै बसेर अलिकति दौडिए पनि थकित हुन्छन् । 

यस्तो अवस्थामा अभिभावकले बालबालिकाको स्क्रिन टाइम घटाउने बारे सोच्नुपर्छ । उनीहरूलाई बाहिर गएर खेल्न उत्प्रेरित गर्नुपर्छ। केही कुराहरूलाई ध्यानमा राखेर, तपाईं आफ्ना बच्चाहरूको स्क्रिन टाइम कम गर्न सक्नुहुन्छ।

बालबालिकाको अगाडि मोबाइलको प्रयोग कम गर्नुहोस्

बालबालिकाले आफ्ना आमाबाबुले जे गर्छन् त्यही कुरा सिक्छन्। यदि तपाईं आफैँ दिनभर मोबाइल लिएर बस्नुहुन्छ भने तपाईंको बच्चालाई पनि मोबाइल प्रयोग गर्न मन लाग्छ। 

यस्तो अवस्थामा बच्चा घरमा नभएको बेला मात्र मोबाइल बढी प्रयोग गर्नुपर्छ । बालबालिका पढ्दा नजिकै बसेर मोबाइल, ट्याब वा ल्यापटपमा गेम खेल्ने वा भिडियो हेर्नुहुँदैन । 

बालबालिकालाई ग्याजेट उपहारको रूपमा नदिनुहोस् 

कतिपय अभिभावक यस्ता हुन्छन् कि उनीहरू जुनसुकै ग्याजेट किनेर जुनसुकै बेला आफ्ना बालबालिकालाई दिन्छन् । यो नगर्नुहोस्। विशेष गरी यदि बच्चा किशोरावस्थामा पुगेको छैन भने, त्यसपछि उसलाई ट्याब्लेट वा फोन दिनु हुँदैन।

धेरै बालबालिकाले आफ्ना साथीभाइलाई देखेर आफ्ना आमाबुवासँग मोबाइल फोन वा ट्याब माग्छन्, तर तपाईंले यी ग्याजेटहरू आफ्ना बच्चाहरूलाई सही उमेर र सही समयमा मात्र दिनुपर्छ। यसबाट बालबालिकालाई पढाइमा कम ध्यान दिएर दिनभर भिडियो र अनलाइन गेम खेल्ने बानीको विकास हुनेछ ।

बाहिरी गतिविधिहरूलाई प्रोत्साहन दिनुहोस् 

बच्चाहरूलाई बाहिरी गतिविधिहरूमा भाग लिन प्रोत्साहन दिनुहोस्। बच्चाहरूलाई पार्कमा बाहिर खेल्न लगाउनुहोस्। 

तिनीहरूलाई कथा पुस्तकहरू पढ्न उत्प्रेरित गर्नुहोस्। ५ देखि १७ वर्षसम्मका बालबालिकालाई बाहिरी व्यायामका लागि लैजानुहोस्, यसले उनीहरूलाई शारीरिक र मानसिक रूपमा तन्दुरुस्त राख्छ। 

समय निर्धारण गर्नुहोस् 

बच्चाहरूले मोबाइलमा कति समय बिताउने भनेर तपाईंले निर्णय गर्नुपर्नेछ। यस्तो नहोस् कि स्कुलबाट फर्किएपछि बच्चा घण्टौँ मोबाइलमै व्यस्त होस् । 

यसले उसको पढाइमा नकारात्मक असर मात्रै गर्दैन, आँखाको ज्योति पनि कमजोर हुन सक्छ । आफ्नो १० वर्ष मुनिका बच्चालाई हरेक दिन १ देखि २ घण्टा भन्दा बढी ग्याजेटहरू प्रयोग गर्न नदिनुहोस्। किशोरहरूलाई पनि स्क्रिन समय तय गर्नुहोस् ।

प्यारेन्टल कन्ट्रोल आवश्यक छ

मोबाइलको प्रयोगमा ‘प्यारेन्टल कन्ट्रोल’   प्रयोग गर्न आवश्यक छ। धेरै पटक यस्ता चीजहरू मोबाइल वा ल्यापटपमा देखा पर्छन् जुन बच्चाहरूलाई हेर्न उपयुक्त हुँदैन। यस्तो अवस्थामा उनीहरूलाई पासवर्ड नभन्नुहोस् । जब उनीहरू मोबाइल माग्छन्, आफैँ खोलेर उनीहरूलाई दिनुहोस्। 

ग्याजेटहरू प्रयोग नगर्ने समय तय गर्नुहोस्

दिनको केही समय निश्चित गर्नुहोस् जसमा घरको कुनै सदस्यले ग्याजेटहरू प्रयोग नगरुन्। सँगै बसेर कुरा गर्नुहोस्। यदि तपाईं खाना खाँदै हुनुहुन्छ भने, ध्यान राख्नुहोस् कि परिवारको कुनै पनि ज्येष्ठ सदस्यले मोबाइल फोन प्रयोग गर्नुहुँदैन। 

यदि ठुलाहरू खाना खाने बेलामा मोबाइल फोनमा व्यस्त रहन्छन् भने, बच्चाहरूले पनि जिद्दी गर्छन्। सकेसम्म एक अर्कासँग कुराकानी गर्नुहोस्।