मुख र दन्त स्वास्थ्य भनेको समग्र शरीरको स्वस्थताको एक आवश्यक पक्ष हो । स्वस्थ दाँत र गिजा राख्नाले  दाँतमा  कीरा, गिजाको रोग र अन्य दन्त समस्याहरू रोक्न मद्दत गर्छ । 

ब्रश र फ्लसिङ दाँत तथा मुखको स्वास्थ्य  कायम गर्न जति आवश्यक छ, त्यति नै एक स्वस्थ आहारले पनि यसका लागि महत्त्वपूर्ण भूमिका  खेल्छ । 

यस लेखमा मुखको स्वास्थ्यमा आहारको भूमिका तथा दाँतलाई स्वस्थ राख्न मद्दत गर्ने केही खानाहरूको बारेमा चर्चा गरिएको छ ।

आहार र मुखको स्वास्थ्य बीचको सम्बन्ध

हामीले खाने खानेकुरा र पेय पदार्थहरूले हाम्रो मौखिक स्वास्थ्यमा महत्त्वपूर्ण प्रभाव पार्ने गर्दछन् । चिनी र कार्बोहाइड्रेटको मात्रा  उच्च भएको खानाले दाँतमा कीरा र दाँतसम्बन्धी अन्य समस्याहरूको जोखिम बढाउन सक्छ । 

जब दाँतमा चिनी र स्टार्च छोडिन्छ, मुखमा रहने ब्याक्टेरियाले तिनीहरूलाई  आहारको रूपमा लिन्छन्  र  एसिड उत्पादन गर्न सक्छन्, जसले दाँतको इनामेल  गलाउन  र मेटाउन सक्छ । र, प्वालहरू  बनाउन  सक्छ।

चिनी र स्टार्चयुक्त खानेकुराका अलावा अम्लीय खानेकुरा र पेय पदार्थ पनि मुखको स्वास्थ्यका लागि हानिकारक छन् । यसले दाँतको इनामेललाई कमजोर बनाउन सक्छ । साधारण अम्लीय खाना र पेय पदार्थहरूमा सिट्रस फल, टमाटर, चुक, अमिलो र कार्बोनेटेड पेयहरू समावेश छन् ।

अर्कोतर्फ, पोषक तत्त्वहरूले भरिपूर्ण आहारले दाँतलाई स्वस्थ राख्न र दाँतको समस्याबाट बच्न मद्दत गर्दछ । क्याल्सियम, फस्फोरस र भिटामिन डीको मात्रा बढी हुने खानाले दाँत र हड्डी बलियो बनाउन मद्दत गर्छ । 

फाइबर उच्च हुने खानाहरू मुखको स्वास्थ्यको लागि पनि लाभदायक हुन सक्छ । किनकि यसले थुक उत्पादनमा सहयोग गर्छ र दाँतबाट खाद्य कणहरू या टुक्राहरु हटाउन मद्दत गर्छ ।

दाँत स्वस्थ राख्न मद्दत गर्न सक्ने खानाहरू

डेरी उत्पादन 

दूध, चीज र दही क्याल्सियमका उत्कृष्ट स्रोत हुन्, जुन बलियो दाँत बनाउन र हड्डीहरूको लागि आवश्यक छ । क्याल्सियमले दाँतको इनामेललाई बलियो बनाउन मद्दत गर्दछ । र, मुखमा एसिडलाई प्रभावहीन बनाउन सक्छ, जसले दाँतमा हुने क्षयलाई रोक्न मद्दत गर्दछ ।

पातदार साग 

पातदार सागहरू जस्तै पालक, रायो, तोरी, चम्सुर  र केलमा  क्याल्सियम र भिटामिन के सहित भिटामिन र खनिजहरूले भरपूर हुन्छ । भिटामिन के ले हड्डीको घनत्व सुधार गर्न मद्दत गर्दछ । जबकि क्याल्सियमले दाँत र हड्डीहरूलाई बलियो बनाउन मद्दत गर्दछन् ।

नट 

बदाम र काजू जस्ता नटहरूमा क्याल्सियम र फस्फोरसको मात्रा उच्च हुन्छ, जसले दाँत र हड्डीलाई बलियो बनाउन मद्दत गर्दछ । नटमा प्रोटिन पनि प्रशस्त हुन्छ । यसले मुखको तन्तुलाई मर्मत गर्न मद्दत गर्छ।

स्याउ 

स्याउमा फाइबर धेरै हुन्छ । यसले थुक उत्पादनलाई बढाउन मद्दत गर्छ । थुकले खानाको कणहरू हटाउन र मुखमा एसिडलाई प्रभावहीन गर्न मद्दत गर्दछ । स्याउ खानाले दाँत र गिजालाई स्क्रब गर्न, फोहोर हटाउन र स्वस्थ गिजालाई बढावा दिन पनि मद्दत गर्दछ ।

गाजर 

गाजरमा फाइबर धेरै हुन्छ र यसले पनि थुक उत्पादनलाई बढाउन मद्दत गर्दछ । यसले खानाको कणहरू हटाउन र मुखमा एसिडलाई प्रभावहीन गर्न मद्दत गर्दछ । गाजर पनि भिटामिन ए को राम्रो स्रोत हो, जसले दाँतको इनामेललाई बलियो बनाउन मद्दत गर्दछ ।

हरियो चिया  

हरियो चियामा क्याटेचिन भनिने तत्त्व हुन्छ, जसले सूजन कम गर्न र मुखमा ब्याक्टेरियाको वृद्धिलाई रोक्न मद्दत गर्दछ । हरियो चिया पिउनाले गिजाको रोग र सास गन्हाउने समस्यालाई पनि कम गर्न मद्दत गर्दछ ।

पानी  

मुखको स्वास्थ्यको लागि पानी आवश्यक छ । किनकि यसले खानाको कणहरू हटाउन र मुखलाई हाइड्रेटेड राख्न मद्दत गर्दछ । पिउने पानीले मुखमा एसिडलाई प्रभावहीन गर्न र दाँत क्षयको जोखिम कम गर्न मद्दत गर्छ ।

अन्त्यमा, 

स्वस्थ दाँत र गिजा शरीरको समग्र स्वास्थ्यको लागि आवश्यक छ । एक स्वस्थ आहारले मुख  र दाँतको स्वास्थ्य कायम राख्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । क्याल्सियम, फस्फोरस र भिटामिन डी उच्च मात्रामा हुने खानेकुराहरूले दाँत र हड्डीहरूलाई बलियो बनाउन मद्दत गर्छ ।  

उच्च फाइबरयुक्त खानाहरूले थुक उत्पादनलाई वृद्धि गर्न र दाँतबाट खाद्य कणहरू हटाउन मद्दत गर्छन् । यी खानेकुरालाई आफ्नो आहारामा समावेश गर्नुपर्छ । चिनी र अम्लीय खानेकुरा र पेय पदार्थहरूलाई सीमित गरेर या बन्दै गरेर तपाईंले आफ्नो दाँतलाई स्वस्थ राख्न र दाँतसम्बन्धी समस्या कम गर्न सक्नुहुन्छ।

लेखक दिव्य स्माइल डेन्टल क्लिनिक ठूलो भर्‍याङ, काठमाडौँकी सञ्चालक हुन्