मलाई देव आनन्दको प्रेममा विश्वास थियो तर आफूमा विश्वास थिएन । म अलमलमा थिएँ । जब मैले देवसँग विवाह गर्न मानिनँ तब उनले मलाई कायर भने । सायद म कायर नै थिएँ । मभित्र त्यो कदम उठाउने हिम्मत नै थिएन । सायद यो मेरो गल्ती थियो वा भाग्य... ।

यो कुरा सुरैयाले आफ्नो एक अन्तरवार्तामा भनेकी थिइन् । देव आनन्दलाई सुरैयाले गहिरो प्रेम गर्थिन् तर विवाह तर परिवारको विरुद्धमा गएर विवाह गर्न सकिनन् । अन्तिम पटक एक बालकोनीमा सुरैया र देव आनन्दले एक अर्कालाई भेटे र अँगालो हाले । बेस्सरी रोए पनि । त्यसपछि उनले सुरैयालाई कहिल्यै पनि देखेनन् । यो किस्सा देव आनन्दले आफ्नो बायोग्राफी रोमान्सिङ विथ लाइफ ः देव आनन्दमा लेखिएको छ ।

सुरैयाको निधन ३१ जनवरी २००४ मा भएको थियो । अन्तिम यात्रामा संलग्न सबैका आँखा देव आनन्दलाई खोजिरहेका थिए तर उनी आएनन् । यसरी फेरि मायाको हार भयो । सुरैया र देव आनन्दको प्रेमकथा बलिउडको सबैभन्दा चर्चित कथामध्ये एक हो । सुरैयासँगको सम्बन्ध टुटेपछि देव आनन्द जीवनमा अघि बढे । उनले आफ्नो को–स्टार कल्पना कार्तिकसँग विवाह गरे ।

तर, त्यो सम्बन्धमा सुरैयाको जीवन रोकियो । देव साहेबसँग बिहे गर्न नसकेकाले उनले जीवन भरी बिहे गरिनन् । आफ्नो समयकी सबैभन्दा सुन्दर अभिनेत्री सुरैया त्यो जमानाकी सबैभन्दा महँगो नायिका पनि थिइन् । दिलीप कुमार जस्ता अभिनेता पनि सुरैयासँग काम गर्न चाहन्थे, फिल्म सुरु पनि भयो, तर पहिलो दृश्यको सुटिङमा उनी यति रिसाएकी थिइन् कि उनले दिलीप कुमारसँग फेरि काम गरिनन् ।

आज सुरैयाको १९ औँ पुण्य तिथिमा उनको जीवनका केही पक्षबारे जानकारी लिऔँ ।

जब देव आनन्द र सुरैयाको पहिलो भेटघाट भयो...

सन् १९४८ मा रिलिज भएको फिल्म विद्याको छायाङ्कन सुरु भइसकेको थियो तर नायक को को हुनेछन् भन्ने टुङ्गो लागेको थिएन । एक दिन सुरैया सेटमा कुर्सीमा बसिरहेकी थिइन् । त्यसपछि उनको नजर कुनामा बसेको एक युवकमा पर्‍यो जसले सुरैयालाई एकटकसँग हेरिरहेका थिए । सुरैयाले निर्मातालाई फोन गरेर यो कुराबारे जानकारी दिइन् ।

सुरैया – ती जो सरिफ नौजवान कुर्सीमा बसिरहेका छन्, उनलाई यहाँबाट हटाइदिनुहोस् । त्यसपछि मात्रै म काम गर्न सक्नेछु ।

निर्माता देव आनन्द भए ठाउँ गए, तर उनलाई बाहिर पठाउनुको सट्टा सुरियाकहाँ लगे र मुस्कुराउँदै सुरैयासँग परिचय गराए ।

निर्माता– यी हाम्रा फिल्मका हिरो देव आनन्दलाई भेट्नुहोस् ।

जब सुरैयाले केही बोल्न चाहिन् त्यति बेला देव आनन्दले भने, ‘सँगै काम गर्नुभन्दा अघि एक नौजवानले यति चर्चित नायिकालाई राम्रोसँग हेर्नुपर्छ । हस्तक्षेपका लागि माफी चाहन्छु ।’

धर्म र परिवारका कारण देव आनन्द–सुरैयाको प्रेम कहानीको पीडादायी अन्त्य

यो भेटपछि दुवै फिल्मको सुटिङमा व्यस्त भए । दैनिक भेटघाटपछि दुवैबीच गहिरो मित्रता भयो र पछि दुवैले एक अर्कालाई मन पराउन थाले । दुवैका आँखाले सेटमा एक अर्कालाई खोज्ने गर्दथे । देव आनन्दले उनलाई मायाले नोजी र सुरैयाले मायाले उनलाई स्टिभ भनेर सम्बोधन गर्दथे ।

सेटबाहेक देव आनन्द उनको घरमा पनि जाने गर्थे । उनीहरू सँगै बाहिर जाने गर्थे तर केही दिनपछि सुरैयाकी हजुरआमालाई उनीहरूको सम्बन्धको बारेमा थाहा भयो । देव आनन्द सुरैयाको घर जान छोडे । सुरैयाले धर्म नमिल्ने केटासँग विवाह गर्ने कुरा नानीले स्वीकार गर्न सकिनन् । फिल्मको सुटिङका ​​क्रममा देव आनन्दले उनीसँग कुरा नगरोस् भनेर फिल्मको सेटमा सुरैयाकी हजुरआमा उनीसँगै उपस्थित हुन्थिन् । फोनमा कुरा गर्न नसकिने भएकाले दुवै जना चिठ्ठीबाट कुरा गर्थे ।

सन् १९४९ मा जीतको सुटिङका ​​क्रममा देव आनन्द सुरैयासँग भागेर विवाह गर्नका लागि तयार थिए तर हजुरआमालाई यसबारे थाहा भयो । सुरैया परिवारको विरुद्धमा जान चाहँदैन थिन्, त्यसैले उनले विवाह गर्न अस्वीकार गरिन् र देव आनन्दबाट सदाको लागि टाढा भइन् । यद्यपि, उनले जीवन भरी देव आनन्दलाई मात्रै प्रेम गरिन् । उनले कसैसँग विवाह गरिनन् ।

घरबाहिर फ्यानको लामो लाइन लाग्थ्यो

त्यति बेला दिलीप कुमार सबैभन्दा धेरै पारिश्रमिक लिने अभिनेता थिए जसले एक फिल्मका लागि एक लाख भारु लिने गर्थे । यससँगै सुरैया अभिनेत्रीमध्ये सबैभन्दा बढी पारिश्रमिक लिने अभिनेत्री थिइन्, जसले लगभग सबै फिल्मका लागि ४० देखि ५० हजार भारुसम्म पारिश्रमिक लिने गर्दथिन् । उनका फ्यानहरूमा यति धेरै क्रेज थियो कि उनलाई एक झलक पाउन घरबाहिर फ्यानको लामो लाइन लाग्थ्यो । भीड यति धेरै हुन्थ्यो कि लगभग जति बेला पनि ट्राफिक जाम हुन्थ्यो ।

आफ्नो फिल्मको प्रिमियरमा यो दुर्घटनापछि जाँदिन थिइन् सुरैया

एक पटक सुरैया आफ्नो एउटा फिल्मको प्रिमियरमा जानुपर्ने थियो । घरबाहिरको भीडबाट कसैगरी उम्किएर उनी हलसम्म पुगिन् । हलभित्र कसैले उनलाई नचिनोस् भनेर धेरै प्रबन्ध मिलाइएको थियो तर त्यति नै बेला एक जना व्यक्तिले उनलाई चिने । उनले चिच्याउँदै भने, ‘अरे यिनी त सुरैया हुन् ।’ यो सुन्ने बित्तिकै मानिसको भीड उनीतिर तेर्सियो । मानिसहरूले उनलाई यसरी घेरे कि उनको सल हरायो ।

सुरुमा सुरियासँगै आएका सुरक्षाकर्मीले लामो समयसम्म भीडलाई नियन्त्रणमा लिने प्रयास गरे पनि पछि प्रहरी आउनुपरेको थियो । यो घटनाले सुरैयालाई यति नराम्रो असर गर्‍यो कि उनले सार्वजनिक स्थलमा जानै छाडिन् । साथै, त्यसपछि उनी कहिल्यै आफ्नो फिल्मको प्रिमियरमा गइनन् ।

हलिउड कलाकारहरू राति ११ बजे भेट्न सुरैयाको घर पुगेका थिए

सुरैयाको फ्यान फलोइङ भारतमा मात्रै नभई विदेशमा पनि थियो तर सुरैया आफैँ हलिउडका चर्चित अभिनेता ग्रेगरी पेककी फ्यान थिइन् । उनी उनलाई पनि भेट्न चाहन्थिन् । सन् १९५२ मा भारतमा पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय फिल्म महोत्सव भयो । यसै क्रममा सुरैयाले हलिउड निर्देशक फ्रैंक काप्रासँग भेट गरेकी थिइन् । सुरैयाले आफ्नो एउटा तस्बिरमा हस्ताक्षर गरेर काप्रालाई दिइन् र भनिन्– तपाईँले यो ग्रेगरी पेकलाई दिनुहोस् ।

यसपछि ग्रेगरी भारत आएपछि उनले सुरैयालाई भेट्ने इच्छा व्यक्त गरे । मिडिया रिपोर्टका अनुसार ग्रेगरी राति ११ बजे उनलाई भेट्न उनको घर पुगेका थिए । उनले उनको घरको ढोका ढकढक्यायो । सुरैयाकी आमाले ढोका खोलिन् र ग्रेगरीले सोधे – सुरैया कहाँ छिन् म्याडम । जब सुरैयालाई ग्रेगरीको आगमनको बारेमा थाहा भयो, उनी खुसी भइन् । त्यसपछि सुरैया र ग्रेगरी पेकको भेट भयो र दुवैले करिब एक घण्टा कुराकानी गरे ।

जब सुरैयाले दिलीप कुमारसँग काम गर्न अस्वीकार गरिन्

दिलीप कुमार सुरैयासँग फिल्ममा काम गर्न चाहन्थे । यसका लागि उनले निर्देशक के असिफलाई आफू र सुरैयालाई लिएर फिल्म बनाउन आग्रह गरे । के. आसिफले पनि यो कुरामा स्वीकारोक्ति जनाए । उनले यी दुईको फिल्म ‘जानवर’ बन्न लागेको घोषणा पनि गरे । सबै कुरा निश्चित भयो । फिल्मको सुटिङ पनि सुरु भयो । तर फिल्मको एक दृश्यका बेला हङ्गामा मच्चियो ।

दृश्य अनुसार सुरैयाको खुट्टामा सर्पले डस्छ र दिलीप कुमारले ज्यान जोगाउन खुट्टाको विष चुस्नुपर्दथ्यो । उक्त दृश्यलाई एकै शटमा उत्कृष्ट ढङ्गले खिचिएको थियो तर सोही दृश्य धेरै पटक रिशट गरिएको थियो, जसले सुरैयालाई हैरान बनायो । यो कुरा उनका मामाले पनि थाहा पाए ।

अर्को दिन जब उनी सेटमा पुगिन्, उनलाई फेरि त्यही दृश्य सुट गर्न भनियो । यस पटक दिलीप कुमारले सुरैयाको खुट्टाबाट विष निकाल्न खोज्ने बित्तिकै सुरैयाले खुट्टा तानिन् र जुरुक्क उठिन् । उनी दिलीप कुमारसँग रिसाइन् ।

यसैबिच सुरैयाका मामा पनि आए र उनले पनि दिलीपकुमारलाई कुट्ने प्रयास गरे तर के.के. बीचमा आसिफ आए । यो घटनापछि सुरैयाले दिलीप कुमारसँग अब कुनै पनि फिल्ममा काम नगर्ने निर्णय गरिन् ।

सुरैयाको यस निर्णयबाट आसिफ निकै रिसाए । उनले फिल्ममा यति धेरै पैसा खर्च भइसकेकाले क्षतिपूर्ति कसले दिने भनेर प्रश्न गरे । त्यसपछि सुरैयाले एउटा चेक भरेर के.आसिफलाई दिएर तुरुन्त सेटबाट बाहिरिइन् ।  त्यो दिनपछि त्यो फिल्म कहिल्यै पूरा भएन ।

पूर्व प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरू पनि सुरैयाका फ्यान थिए

सन् १९५४ मा सुरैयाको फिल्म मिर्जा गालिब रिलिज भएको थियो । यस फिल्मको स्क्रिनिङमा प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरुलाई पनि निम्तो दिइएको थियो । सोही कार्यक्रममा सुरैयाले पण्डित नेहरुसँग भेट गरेकी थिइन् । उनले सुरैयालाई भने – तिमीले गालिबको आत्मालाई पुनर्जीवित गरेकी छौ ।’ प्रधानमन्त्रीको प्रशंसा सुनेर सुरैया निकै खुसी भइन् ।

लाहौरमा जन्म, मुम्बईमा पढाई

– सुरैयाको जन्म १५ जून १९२९ मा लाहौरमा अजिज जमाल शेख र मुमताज शेखको घरमा भएको थियो ।

– उनको पूरा नाम सुरैया जमाल शेख थियो ।

– उनी एक वर्षकी हुँदा उनको परिवार मुम्बई गएको थियो ।

– उनका मामा एम. जहूर हिन्दी सिनेमाका चर्चित भिलेनमध्ये एक थिए । सुरैयाको पूरा पढाई मुम्बईमा भएको थियो ।

– उनी अल इन्डिया रेडियोमा बच्चाको कार्यक्रममा रेडियो प्रोग्राममा गाउँथिन् ।

पहिलो चलचित्रको कथा र पहिलो गीत

सुरैयाले आफ्ना मामा जहूरको सहयोगमा फिल्ममा काम गर्ने मौका पाएकी थिइन् । जहुर उद्योगमा खलनायकको रूपमा काम गर्थे । एक पटक स्कुल बिदामा मोहन फिल्म ताज महलको सुटिङ हेर्न सुरैया मामासँग स्टुडियो गएकी थिइन् । त्यहीँ फिल्म निर्माता नानु भाइ वकिलको नजर उनीमाथि पर्‍यो । नानु भाइ उनको सुन्दरता र सादापनबाट यति प्रभावित भए कि उनले फिल्ममा मुमताज महलको लागि सुरैयालाई छनोट गरे ।

एक पटक नौशादले अल इन्डिया रेडियोमा सुरैयाले गाइरहेको सुने । नौशादलाई सुरैयाको गीतको शैली मन पर्‍यो । त्यसपछि उनले सुरैयालाई कारदार साहेबको फिल्म शारदामा गाउने मौका दिए ।

चार दशक फिल्म क्षेत्रमा काम गरिन्

सन् १९३६ देखि १९६३ सम्म सुरैयाले फिल्ममा काम गरेकी थिइन् । खराब स्वास्थ्यका कारण उनले फिल्म क्षेत्रबाट टाढा बसेकी थिइन् । आफ्नो जीवनको अन्तिम छ महिनामा, सुरैया आफ्ना वकिल धिमन्त ठक्करको परिवारसँग बसिन्, जसले उनलाई बिरामी परेपछि अस्पताल भर्ना गरे । उनी हाइपोग्लाइसेमिया जस्ता धेरै गम्भीर रोगबाट पीडित थिइन्, जसका कारण उनको ७४ वर्षको उमेरमा निधन भएको थियो ।

दैनिक भास्कर