साइप्रस । वर्षौंदेखि मध्यपूर्वका लगभग सबै देशहरूले अत्यधिक प्रतिभा पलायन (ब्रेन ड्रेन) को सामना गरिरहेका छन् । मध्यपूर्वी मुलुकहरूका उत्कृष्ट र मेधावी विद्यार्थी र वैज्ञानिकहरूको ठुलो हिस्साले आफ्नो देश सदाका लागि छोड्ने र विदेशमा आफ्नो रोजगारी जारी राख्ने निर्णय गरेको छ । 

यसको अर्थ मध्यपूर्वका देशहरूले हजारौं प्रतिभाशाली व्यक्तिहरू गुमाउँछन् । उनीहरूले अर्थव्यवस्था र आफ्नो मातृभूमिको भाग्य विकास गर्न ठुलो भूमिका खेल्न सक्थे । “पछिल्ला केही वर्षहरूमा अरब संसारमा ब्रेन ड्रेन भएको छ, प्रतिभाहरू पश्चिममा सरेका छन् । संयुक्त अरब इमिरेट्स ९युएई० का मन्त्रीपरिषद् मामिलामन्त्री मोहम्मद अल गेरगावीले भने । 

हरेक बर्ष हाम्रा दशौं हजार युवाहरू राम्रो अवसरको खोजीमा पलायन हुन्छन् र राष्ट्रको यो अज्ञानताले अरब विश्वलाई दुई ट्रिलियन अमेरिकी डलरभन्दा बढीको नोक्सानी ब्यहोर्नुपरेको छ । संयुक्त राष्ट्रसंघीय शैक्षिक, वैज्ञानिक तथा सांस्कृतिक संगठन (युनेस्को), अरब लिग र विश्व बैंकले गरेका विभिन्न अध्ययनका अनुसार मध्यपूर्व र अरब संसारका विकासशील मुलुकबाट करिब एक तिहाइ हिस्सा प्रतिभा पलायन हुने गरेको छ । 

अरब वैज्ञानिकहरू र अन्य उच्च कुशल पेशेवरहरू बसाइँ सर्ने देशहरूमा मुख्यतया युरोपेली सङ्घका सदस्य राष्ट्रहरू, अष्ट्रेलिया र क्यानाडा रहेका छन् । आफ्नो देश छोड्ने वा विदेशमा रहेका यी उच्च योग्य र प्रतिभाशाली व्यक्तिहरूमध्ये लगभग आधा चिकित्सक, २३ प्रतिशत इञ्जिनियर र बाँकी अन्य विशेषज्ञताका पेशेवरहरू हुन् ।  

यी रिपोर्टहरूबाट बाहिर आएको अर्को चिन्ताजनक तथ्य विदेशमा अध्ययन गर्ने ५४ प्रतिशत अरबी विद्यार्थीहरू स्वदेश फर्कँदैनन् । तीमध्ये केहीले उनीहरूको मातृभूमिमा सान्दर्भिक वैज्ञानिक अनुसन्धान क्षेत्रहरूको अस्तित्वको कारण काम पाउन नसक्ने बताउँदै स्वदेश फर्किन असमर्थ भएको बताएका छन् । बेलायतमा कुल विद्यार्थी सङ्ख्याको ३४ प्रतिशत हिस्सा अरबी विद्यार्थीले ओगटेका छन् । इजिप्ट, जोर्डन, इराक, ट्युनिसिया, मोरक्को र अल्जेरियाबाट हरेक वर्ष लगभग एक लाख वैज्ञानिक, इन्जिनियर र चिकित्सकहरू बेलायत आउँछन् । 

इजिप्टका सांसद हाजेम अल–गेन्डीले गत जुनमा इजिप्टको संसद्मा गरेको सम्बोधनमा इजिप्टका स्वास्थ्यकर्मीको अकल्पनीय रूपमा बसाइँसराइ भएको बताएका थिए । उनले विगत तीन वर्षमा इजिप्टको अनुमानित दुई लाख १५ हजार चिकित्सकमध्ये आधा अर्थात् करिब एक लाख १० हजार चिकित्सकले देश छाडेको तथ्याङ्कलाई उद्धृत गर्दै आफ्नो दाबीलाई पुष्टि गरेका थिए ।

चिकित्सकहरूको पलायनको कारण कम ज्याला, साथै कम चिकित्सा क्षमता र सार्वजनिक अस्पतालहरूमा अपर्याप्त चिकित्सा आपूर्ति हुने गरेको पनि उनको दाबी थियो ।तर, के मध्यपूर्वका सबैभन्दा मेधावी र सबैभन्दा शिक्षित मानिसहरूले आफ्नो देश छोडेर विदेशी भूमिमा रोजगारी खोजिरहेका छन् ? निस्सन्देह, युद्ध, हिंसा र जातीय सफाया उच्च शिक्षित मानिसहरूका लागि मात्र नभई युद्धग्रस्त देश वा मानिसहरू शारीरिक हिंसा, धार्मिक वा जातीय भेदभावको सिकार भएकोले ठाउँ छोड्नुपर्ने प्रमुख कारणहरू हुन् । 

संसारका धेरै देशहरूमा शिक्षाविद्हरू उनीहरूको कामको कारण उत्पीडन, हिरासत, यातना र व्यवस्थित हिंसाको मारमा पर्ने गरेका पनि अध्ययनले देखाएको छ । उनीहरूको सरकारको इच्छासँग उनीहरूको कामले मेल खाँदैन जसका कारण द्वन्द्व बढ्छ र पलायन अन्तिम विकल्प बन्ने गर्छ । कहिलेकाहीं तिनीहरू आफ्नो शैक्षिक कार्य र विचारको स्वतन्त्रताको लागि आफ्नो समर्पणको लागि आफ्नो जीवनको साथ भुक्तान गर्छन् । अक्सर, तिनीहरूलाई लडाकू वा अर्धसैनिक समूहहरूद्वारा पनि सताइने गरेको पाइएको छ । यसैले, जो आफ्नो मूल देशबाट भागेर पश्चिमका विश्वविद्यालय र विद्यालयहरूमा रोजगारी खोज्छन् र मातृभूमिबाट पलायन हुन्छन् ।-(रासस/एएनआई)