बिहान चिसो हावा, दिउँसो तातो, बेलुका पानी र राती फेरि चिसो, यो मौसमले जो कोहीलाई बिरामी बनाउन सक्छ । मौसम बदली भईरहेको छ, कतै पानी परिरहेको छ त कतै गर्मी छ । यस्तो अवस्थामा बदलिँदो मौसममा स्वास्थ्यको ख्याल कसरी गर्ने भन्ने जान्न जरुरी छ । यो मौसममा बालबालिकाको स्वास्थ्यमा चाँडै असर पर्छ । भारतका पूर्व मेडिकल इन्चार्ज युनानी डा. डा. सुवास रायले बदलिँदो मौसममा आफ्नो ख्याल कसरी राख्ने भन्ने जानकारी दिएका छन् ।

बदलिँदो मौसममा बिरामी नहुनुहोस्

असोज महिना चलिरहेको छ र मौसम परिवर्तन हुन थालेको छ । वर्षाका कारण जाडो महशुस हुन थालेको छ । यही कारणले गर्दा यो बदलिँदो मौसममा चिसो, रुघा–खोकी, ज्वरो, शरीर दुख्ने, टाउको दुख्ने, आँखा पोल्ने, पेट दुख्ने, फ्लू जस्ता रोग लाग्नेको सङ्ख्या बढ्दै गएको छ, विशेषगरी रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर भएकामा । यस्तो अवस्थामा बदलिँदो मौसममा रोगबाट बच्न आफ्नो ख्याल राख्नुहोस् र अपनाउनुहोस् यी महत्त्वपूर्ण टिप्स–

लापरवाहीले तपाईंलाई बिरामी बनाउन सक्छ

रोगहरू टाढा रहन मौसमसँग तालमेल राख्नु महत्त्वपूर्ण छ ।

बिहान उठेर एक गिलास मनतातो पानी पिउनुहोस् । यसले शरीरलाई डिटोक्सिफिकेसन गर्छ, पाचन सुधार गर्छ र छालालाई सुख्खा हुनबाट रोक्छ । खानपान र फिटनेसमा विशेष ध्यान दिनुहोला । ओखर र बदाम खानुहोस् । यसले स्वस्थ राख्न मद्दत गर्नेछ ।

आजकल मौसममा निकै उतारचढाव भइरहेको छ । खुल्ला हावामा जाँदा टाउको र निधार छोप्नुहोस् । बिहानको नास्ता गर्नुहोस्, ताकि संक्रमण नहोस् । मनतातो पानी पिउनुहोस् । स्वस्थ आहार लिनुहोस् । खानामा सुप, हरियो सागसब्जी, फलफूल र ग्रीन टी समावेश गर्नुहोस् । यसले प्रतिरक्षा प्रणाली बलियो बनाउँछ । सरसफाईको ख्याल गरौँ । न्यानो लुगा लगाउनुहोस् ।

बेसार, तुलसी र अदुवा एन्टिबायोटिक हुन् । यसले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ । तिनीहरूलाई दैनिक उपभोग गर्नुहोस् । यसबाहेक सुन्तला, मौसमजस्ता रसदार फलफूलमा खनिज र भिटामिन सी प्रशस्त मात्रामा पाइन्छ । फलफूलमा एन्टिअक्सिडेन्ट हुन्छ जसले शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ, त्यसैले दैनिक फलफूल खानुहोस् ।

यो मौसममा स्वस्थ आहार, पूर्ण निद्रा आवश्यक छ । निद्रा पुरा भएपछि ताजा महसुस हुन्छ । गाजर र टमाटर प्रशस्त मात्रामा प्रयोग गर्नुहोस् । दुबैमा बिटा क्यारोटिन र अन्य एन्टिअक्सिडेन्ट हुन्छ, जसले शरीरबाट विषाक्त पदार्थ बाहिर निकाल्न मद्दत गर्छ ।

मौसम अनुसार खाना परिवर्तन गर्नुहोस्

रोगबाट बच्न आहारले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । बदलिँदो मौसममा खानपानमा पनि परिवर्तन गर्नुपर्छ । बदलिँदो मौसममा मुड स्विङ बढी हुन्छ । यस्तो अवस्थामा खानामा कार्बोहाइड्रेट बढी लिनुपर्छ । यसले हामीलाई मूड स्विङ र डिप्रेसनबाट टाढा राख्छ, मुटु र दिमागलाई राम्रो महसुस गराउँछ । अण्डाको सेतो भाग, टमाटर, चामल, गहुँ, स्याउ र ड्राई फ्रुट्समा कार्बोहाइड्रेट बढी पाइन्छ ।

भिटामिन डी – कसैको हड्डी एकदमै कमजोर हुन्छ र हल्कासँग लड्दा पनि भाँचिन्छ । यो भिटामिन डी को कमीको कारण हो । भिटामिन डीको कमी धेरै मानिसमा पाइने भएतापनि यसको भिन्नता व्यक्तिपिच्छे फरक हुन्छ । यो सामान्यतया घामबाट लिइन्छ, तर अब यसको लागि धेरै औषधीहरू पनि उपलब्ध छन् ।

फलफूल र तरकारीको सेवन –  फलफूल र तरकारी बढी सेवन गर्नुपर्छ । विशेष गरी हरियो तरकारी । गाजर, मूला, टमाटर जस्ता सागसब्जी बढी खाने । यसमा एन्टिअक्सिडेन्ट हुन्छ, जसले शरीरबाट विषाक्त पदार्थ बाहिर निकाल्न मद्दत गर्छ । फलफूलको सेवनले शरीरलाई ताजा र रोगबाट टाढा राख्छ ।

बाहिरको खाना नखाने

जब तपाईं घुम्न जानुहुन्छ वा कामको लागि बाहिर जानुहुन्छ, बाहिरको तेलयुक्त खानाबाट टाढा रहनुहोस् । बाहिर प्रयोग हुने तेलको गुणस्तर त्यति राम्रो हुँदैन । जसका कारण पेट खराब हुने वा खानामा संक्रमण हुने खतरा रहन्छ । यसले सजिलै रोगको चपेटामा पार्ने गर्छ र रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता पनि कम हुन्छ ।

धेरै तातो वा चिसो खानाबाट बच्नुहोस्

पानी पर्ने मौसम नभएपनि आजकाल पानी परिरहेको छ । यस्तो अवस्थामा खानपानमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ । मौसम अनुसार आहार लिनुहोस् । विशेष गरी बालबालिकालाई धेरै चिसो वा तातो खाना नदिनुहोस् । यस्तो मौसममा बालबालिकालाई आइसक्रिम वा चिसो पेय पदार्थ पिउन निषेध गर्नुहोस् ।

बिरामी मानिसहरूबाट टाढा रहनुहोस्

आफ्नो स्वास्थ्य खराब छ भने घरमै आराम गर्नुहोस् वा घरबाटै काम गर्नुहोस् ताकि अरू बिरामी पर्नबाट जोगिउन् । यस बाहेक यदि तपाई बदलिँदो मौसममा संक्रमणबाट बच्न चाहनुहुन्छ भने भीडभाड भएको क्षेत्रमा नजानुहोस् । यदि कुनै व्यक्तिलाई पहिले नै रुघाखोकी वा ज्वरो आइरहेको छ भने उसको हात नछुने वा अँगालो नहाल्ने र दुरी कायम गर्ने ।

पंखा नचलाऊनुहोस्

मौसम परिवर्तन भइरहेकोले बिहान बेलुका चिसो र दिउँसो तातो हुने गरेको छ । यस्तो अवस्थामा दिउँसो बाहिर गएर आएका मानिसहरु घरमा आउनेबित्तिकै पंखा चलाउँछन्, जुन परिवर्तनको मौसममा रोग लाग्नुको सबैभन्दा ठूलो कारण हो । चिसो र तातो हुन्छ, जसका कारण केही समयपछि ज्वरो आउन थाल्छ । त्यसैले बाहिरबाट आउँदा तुरुन्तै पंखा नचलाउनुहोस्, केही समय आरामसँग बस्नुहोस् । तापमान सामान्य हुनको लागि पर्खनुहोस् ।

सरसफाईको ख्याल गर्नुहोस्

रुघाखोकी र फ्लू जस्ता रोगबाट बच्ने सबैभन्दा सजिलो उपाय हात सफा राख्नु हो । यदि तपाईं आफ्नो हात अगाडि राखेर खोक्नुहुन्छ वा हाच्छ्युँ गर्नुहुन्छ वा धेरैजसो हातले नै सिँगान पुछ्नुहुन्छ भने साबुन र पानीले राम्ररी हात धुनुहोस् । कम्तिमा २० सेकेन्डका लागि हत्केला, औंलाको टुप्पो, हातको पछाडि र नङको वरपरको भागलाई राम्ररी सफा गर्नुपर्छ । यदि तपाईं हात धुने प्रयोग गर्न सक्नुहुन्न भने, सेनिटाइजर प्रयोग गर्नुहोस् ।

प्रतिरक्षा बलियो बनाउनुहोस्

रुघाखोकी, ज्वरोजस्ता रोग चाँडै लाग्ने व्यक्तिको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर हुन्छ । त्यस्ता व्यक्तिहरूले रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउने चीजहरू जस्तै ग्रीन टी वा कालो चिया खानुपर्छ तर दिनमा एक वा दुई कप मात्र पिउनुपर्छ । धेरै पिउनाले तपाईंको स्वास्थ्य खराब हुन सक्छ। यस बाहेक काँचो लसुन, ओट्स, भिटामिन डी र सी भएको खाना खानुहोस् ।

बच्चाको आवश्यकताहरू

बदलिँदो मौसमको असर सबैको स्वास्थ्यमा देखिएको छ । विशेष गरी, यसले बालबालिकाको स्वास्थ्यमा गहिरो प्रभाव पार्छ । यस्तो मौसममा बाहिर जानु पर्यो वा कुनै काममा बालबालिकालाई सँगै लैजानु पर्यो भने बालबालिकाका सबै सामान सँगै लैजानुहोस् । बालबालिकालाई चाहिने सबै सामान सबै ठाउँमा सजिलै उपलब्ध हुँदैनन् ।

न्यानो लुगा राख्नुहोस्

गर्मी होस् वा चिसो, बच्चाहरुका लागि केहि न्यानो लुगा राख्नुहोस् । मौसम धेरै उतारचढाव हुन्छ, कहिले गर्मी, कहिले जाडो, कहिले वर्षा । यस्तो अवस्थामा बालबालिकाका लागि एक जोडी न्यानो कपडा राख्नुहोस् ।