उपन्यासकार भिक्टर प्रधानद्वारा लिखित ‘बिडुडभ र कपिलवस्तुको पतन’ कृति बजारमा आएको छ । वी रिडले प्रकाशनमा ल्याएको सो उपन्यासमा बुद्ध कालका ऐतिहासिक घटनालाई मुख्य विषयवस्तु बनाइएको छ ।

उपन्यासमा बुद्धको जन्मस्थल कपिलवस्तु राज्यको उदय र पतनको कथा छ । यसमा कपिलवस्तुको वैभवशाली गौरवको इतिहासको विस्तृत जानकारी समेटिएको छ भने शाक्य वंशको विनाशको मुख्य कारण र जातीय रक्तशुद्धिको घटना प्रस्तुत गरिएको छ । 

उपन्यासभित्र बुद्ध झल्याकझुलुक देखा पर्छन् तर उनको जीवनीका रूपमा होइन । शाक्य वंशको विनाशको कथालाई प्रधानले रोचक शैलीमा लेखेका छन् । दासीपुत्रीलाई कपिलवस्तुका राजाले शाक्य पुत्री भनेर झुक्याएर कोशल राजा प्रसेनजितसँग विवाह गराएको र त्यो षड्यन्त्र राजकुमार बिडुडभले थाहा पाएपछिको घटनाक्रमलाई उपन्यासकारले रोचक तरिकाले प्रस्तुत गरेका छन् । 

कपिलवस्तुको पतनपछि बाँकी रहेका शाक्यहरू छरिएर कहाँ कहाँ पुगे ? के बिडुडभले कोशलको साम्राज्य कायमै राख्न सके ? आफ्नो वंशमाथि बिडुडभले आक्रमण गर्दै छन् भन्ने थाहा पाएका बुद्धले किन रोक्न सकेनन् युद्ध ? कुनै दिन कपिलवस्तु राज्य सिद्धिन्छ भन्ने लागेरै बुद्धले राजपाठ त्यागेका थिए त ? जस्ता अनेकौँ प्रश्नमाथि उपन्यासले नयाँ कोणबाट बहस गरेको छ । इतिहासप्रति चाख राख्नेहरूका लागि उपन्यास थप महत्त्वपूर्ण छ ।

प्रधान नेपाली साहित्य समालोचना, नेपाली इतिहास–संस्कृति र नृवंशा क्षेत्रमा ४ दशकदेखि काम गरिरहेका प्रबुद्ध व्यक्तित्व हुन् । उनी त्रिभुवन विश्वविद्यालयका नेपाली भाषाका प्राध्यापक हुन् । १४८ पृष्ठको सो पुस्तकको बजार मूल्य २७५ रुपैयाँ राखिएको छ ।