बेलायतको प्रधानमन्त्री बन्ने दौडमा ऋषि सुनकको लोकप्रियता भए पनि उनको पराजय लगभग निश्चित थियो । उनका प्रतिद्वन्द्वी र देशका विदेशमन्त्री लिज ट्रस चुनावमा उनीभन्दा धेरै अगाडि थिइन्।

केही समयअघिसम्म बेलायतको अर्थमन्त्री रहेका भारतीय मूलका उम्मेदवार ऋषि सुनक प्रधानमन्त्रीमा निर्वाचित भएका भए त्यो ऐतिहासिक क्षण हुने थियो । उनीभन्दा अगाडि पनि दक्षिण एसियाली मूलका नेताहरू बेलायतमा ठुलो पदमा पुगिसकेका थिए । प्रीति पटेल देशको गृहमन्त्री र सादिक खान लन्डनको मेयर  जस्तै उनी आफै मन्त्री र मेयर बने । तर अहिलेसम्म कोही पनि प्रधानमन्त्री पदको दाबेदार बनेका थिएनन् ।

डाक्टर नीलम रैना विश्वविद्यालयमा पढाउँछिन् । उनी भन्छिन्, ‘भारतको तुलनामा यस देशको संसद्‍मा धार्मिक र जातीय अल्पसंख्यक समुदायको प्रतिनिधित्व धेरै छ। तर ऋषिको जातीय पहिचान फरक भएकाले उनको चुनाव ऐतिहासिक हुने थियो।’ मरिसस, गुयाना, आयरल्याण्ड, पोर्चुगल वा फिजी जस्ता धेरै देशका प्रधानमन्त्री वा राष्ट्रपति भएका वा भइसकेका भारतीय मूलका नेताहरूको संसारभरि लामो सूची छ। यो सूचीमा ४२ वर्षीय ऋषि सुनकको नाम पनि थपिन सक्थ्यो ।

सुनक बेलायतको अर्थमन्त्री पनि भइसकेका छन् । उक्त पदमा रहँदा उनले कोभिड महामारीसँग सफलतापूर्वक जुझेर धेरै प्रसिद्धि कमाए। उनले जितेको भए सायद विश्वमा बेलायती समाज विविधताको उत्कृष्ट उदाहरण हो भन्ने धारणा पनि दृढताका साथ स्थापित गर्ने थियो । ऋषि सुनक हिन्दू हुन् र धार्मिक विधिहरू पनि मान्छन् । सन् २०१५ मा पहिलोपटक संसदीय निर्वाचनमा विजयी भएपछि उनले गीतामा हात राखेर शपथ लिएका थिए ।​

भारतीय मूलका मानिसहरू उनको जितको लागि प्रार्थना गरिरहेका थिए। तीमध्ये एक ऋषिको सहर साउथह्याम्प्टनका ७५ वर्षीय नरेश सोनचातला थिए, जसले ऋषिलाई बाल्यकालदेखि नै चिन्छन्। नरेश सोनचातलाले भने, ‘मलाई ऋषि प्रधानमन्त्री बन्छन् भन्ने लागेको थियो। तर सकेनन्। यसको कारण उनको छालाको रङ हुन सक्छ।’ अगस्ट महिनामा, बीबीसी हिन्दी टोलीले बेलायत भ्रमणको क्रममा नरेश सोनचातलाजस्ता एसियाली मूलका मानिसहरूलाई ऋषिको छालाको रङले उनलाई प्रधानमन्त्री बन्नबाट रोक्न सक्छ भन्ने सामान्य डर रहेको फेला पारेको थियो ।

समुदायको डरको मुख्य कारण कन्जरभेटिभ पार्टीका सदस्यहरूको सोच थियो। ऋषि सुनक र लीज ट्रसबीचको नेता छान्न पार्टीका १ लाख ६० हजारभन्दा बढी सदस्यले मतदान गर्नुपरेको थियो । यस चुनावको नतिजाले कन्जरभेटिभ पार्टी अहिलेसम्म गैर गोरा प्रधानमन्त्री चुन्न तयार नभएको स्पष्ट पारेको छ । पार्टीका ९७ प्रतिशत सदस्य गोरा र ५० प्रतिशतभन्दा बढी पुरुष छन् । कुल सदस्यमध्ये ४४ प्रतिशत ६५ वर्षभन्दा माथिका सदस्य छन् ।

ऋषिलाई किन मन पराइएन ?

कन्जरभेटिभ पार्टीका युवा पुस्ता ऋषिको पक्षमा देखिन्छन् तर वरिष्ठ सदस्यहरू लिज ट्रसतर्फ झुकेका छन् । गत महिना केही पुराना सदस्यहरूले बीबीसी हिन्दी टोलीलाई भनेका थिए कि उनीहरू ऋषिलाई पनि मन पराउँछन् तर उनीहरूको भोट लिज ट्रसलाई जानेछ। पार्टीमा वरिष्ठ सदस्यहरूको संख्या धेरै भएका कारण पार्टीको बहुमत लिज ट्रसलाई गयो। तर ऋषिको छालाको रंग नै उनको हारको एकमात्र कारण हुन सक्दैन। सञ्जय सक्सेना लन्डनको बार्कले बैंकका वरिष्ठ कार्यकारी हुन्। उनका अनुसार दुवै नेताको आर्थिक नीति तथा कार्यक्रम हेरेर जनताले पार्टीको मत हालेको हुनुपर्छ ।

उनी भन्छन्, ‘म यो देशमा विगत २० वर्षदेखि बस्दै आएको छु। मैले विविधता देखेको छु, महसुस गरेको छु। भारतीय मूलका मानिसहरू ठुला पदमा पुगेका देखेको छु। मलाई लाग्दैन कि ऋषिको हारको उनको छालाको रङ मात्र हो ।’लिजले प्रधानमन्त्री बनेपछि तत्काल कर कटौती गर्ने वाचाले आम जनतालाई अपिल गरेकी थिइन् । पार्टीका मतदाताहरू कर वृद्धिबाट प्रभावित भएका थिए। कतिपय विज्ञहरूले लिज ट्रसका वाचाहरू आम जनतालाई लोभ्याउने भएकाले पार्टीका सदस्यले उनलाई भोट दिनेछन् भनेर पहिलेदेखि नै भनिरहेका थिए ।

लिजले परिवारलाई सहयोग गर्ने उद्देश्यले निगम करमा योजनाबद्ध वृद्धिलाई रद्द गर्ने वाचा गरिन्। ऋषि सुनकले गत अप्रिलमा अर्थमन्त्रीका रुपमा नेशनल इन्स्योरेन्स वा राष्ट्रिय बीमा वृद्धि गरेका थिए । लिजले त्यो वृद्धि फिर्ता लिने वाचा गरिन्। उनले तर्क थियो कि उच्च करहरूले सम्भावित रूपमा अर्थतन्त्रको वृद्धिलाई रोकेको छ ।

ऋषिको सन्तुलित प्रतिज्ञाहरू

ऋषि सुनकको तर्क थियो ‘तत्काल राहत’ दिने वाचा गर्नुको सट्टा पहिला अर्थतन्त्र बलियो बनाउने बताउँदै तत्कालै कर कटौती गर्न नसकिने बताएका थिए । ऋषिले झूटा वा कहिल्यै पूरा नहुने वाचा गरेर जनतालाई भ्रममा पार्न नचाहेको बताए । आफू हार्न तयार रहेको तर जनतासँग बेइमान नगर्ने उनले पटकपटक भनेका छन् ।

बेलायतमा ऋषि सुनक निकै धनी भएको जनविश्वास रहेको छ । जुन उनको आम मानिसबाट टाढा हुनुको प्रमुख कारण बनेको छ । भर्खरै गरिएको सर्वेक्षण अनुसार उनी बेलायतका २५० धनी परिवारमा पर्छन्। तर के उनी धनी भएर जन्मिएका थिए ? वास्तवमा उनी साउथह्याम्प्टन शहरको एक मध्यमवर्गीय परिवारमा जन्मिएका थिए । बुबा डाक्टर थिए भने आमा केमिस्ट थिइन् । स्थानीयले उनी एक साधारण परिवारबाट आएको बताउँछन् । उनीहरू आफ्नो मेहनतले धनी बनेको उनीहरूको भनाइ थियो ।

ऋषिसँग आक्रोशित पार्टी

बोरिस जोन्सनको पिठ्यूँमा छुरा प्रहार गरेको भन्दै ऋषिसँग धेरै पार्टीका सदस्यहरू रिसाएको पनि बताइन्छ । यो वर्ष जुलाईमा ऋषिले आफ्नो अर्थ मन्त्री पदबाट राजीनामा दिएकै कारण धेरै मन्त्रीहरूले बोरिस जोनसनको मन्त्रिपरिषद् छोडेका थिए । पछि उनले प्रधानमन्त्री पदबाट राजीनामा दिनुपर्‍यो।

यसपछि नयाँ प्रधानमन्त्रीको निर्वाचनको पहिलो चरणमा आठ जना उम्मेदवार देखापरेका थिए । अन्तिम चरणको अघिल्लो चरणमा ऋषि र लिजलाई छनोट गरेका सबै पार्टीका सांसदहरूले सबै राउन्डमा मतदान गर्नुपरेको थियो। मानिसहरू भन्छन् कि बोरिस जोनसनले ऋषिलाई अघि बढाउन धेरै मद्दत गरेका थिए । तर राजीनामा दिएपछि बोरिस जोनसनले ऋषिसँग बोलेका छैनन् ।

कन्जरभेटिभ पार्टी गैर गोरा प्रधानमन्त्री बनाउन तयार नभए पनि देशका जनता त्यसका लागि तयार देखिन्छन् । देशभर ऋषि सुनकको लोकप्रियता लिज ट्रसभन्दा धेरै रहेको महसुस गरिएको छ। भनिन्छ, आम निर्वाचन भएको भए ऋषि सुनक सजिलै जित्ने थिए । अब ऋषि सुनक र उनका समर्थकहरूले २०२४ को आम चुनावको लागि पर्खनुपर्नेछ।