अमेरिकाले अल–कायदाका नेता अयमान अल–जवाहिरीलाई अफगानिस्तानमा एक ड्रोन हमलामा हत्या गरिदिएको छ ।

अल–जवाहिरीलाई अल कायदाको मस्तिष्क भनिन्छ । आँखाका डाक्टर अल–जवाहिरीले इजिप्ट इस्लामिक जिहादी समूह बनाउन मद्दत गरे ।

ओसामा बिन–लादेनलाई सन् २०११ मा अमेरिकाले मारेको थियो र त्यसबेलादेखि नै अल–जवाहिरीले अलकायदाको नेतृत्व गर्दै आएका थिए ।

यसअघि अल जवाहिरीलाई ओसामा बिन लादेनको दाहिने हात मानिन्थ्यो । अमेरिकामा सेप्टेम्बर ११, २००१ मा भएको आक्रमणको पछाडि अल–जवाहिरीको दिमाग भएको मानिन्छ ।

अल–जवाहिरी ओसामा बिन–लादेनपछि अल–कायदाका दोस्रो नेता थिए । अल–जवाहिरीलाई सन् २००१ मा अमेरिकाले २२ मोस्ट वान्टेड आतंकवादीको सूचीमा राखेको थियो । अमेरिकाले अल जवाहिरीमाथि २५ मिलियन डलर इनाम राखेको थियो ।

पछिल्ला वर्षमा, जवाहिरी अल कायदाको प्रमुख प्रवक्ता थिए । सन् २००७ मा, अल–जवाहिरी १६ भिडियो र अडियो टेपहरूमा देखा परे जुन ओसामा बिन लादेन भन्दा चार गुणा बढी थियो ।

अल-कायदाले विश्वभरका मुस्लिमहरूमा कट्टरता र अतिवाद जगाउने प्रयास गरेको थियो । अघिल्लो हप्ता अमेरिकाले जब काबुलमा जवाहिरी बसिरहेको ठाउँमा हमला गर्दा यो पहिलो कोसिस थिएन ।  

सन् २००६ को जनवरीमा पनि अमेरिकाले अफगानिस्तानसँगको पाकिस्तान सीमामा मिसाइल हमला गरेको थियो । उक्त आक्रमणमा चार अलकायदा सदस्य मारिए तर अल जवाहिरी बाँचेका थिए ।

आक्रमणको दुई हप्ता पछि, अल–जवाहिरी एउटा भिडियोमा देखिए र उनले तत्कालीन अमेरिकी राष्ट्रपति जर्ज डब्लु बुसलाई धम्की दिँदै उनीसँग संसारको सबै शक्ति नभएको बताएका थिए ।

प्रतिष्ठित परिवारमा जन्मे

अल जवाहिरीको जन्म सन् १९५१ जुन १९ मा इजिप्टको राजधानी कायरोमा भएको थियो । जवाहिरीको जन्म एक प्रतिष्ठित मध्यमवर्गीय परिवारमा भएको थियो ।

उनको परिवारमा डाक्टर र विद्वानहरू थिए । अल–जवाहिरीका हजुरबुवा रबिया अल–जवाहिरी मध्य पूर्वको सुन्नी इस्लामिक अध्ययन केन्द्र अल(अजहरका ग्रान्ड इमाम थिए । उनका काका अरब लिगको पहिलो महासचिव थिए ।

जवाहिरी स्कूलमा हुँदा इस्लामको राजनीतिमा संलग्न भए । १५ वर्षको उमेरमा उनी अवैध मुस्लिम ब्रदरहुडको सदस्य भएको आरोपमा पक्राउ गरिएको थियो । 

मुस्लिम ब्रदरहुड इजिप्टको सबैभन्दा पुरानो र सबैभन्दा ठूलो इस्लामिक संगठन हो । अल–जवाहिरीको राजनीतिक गतिविधिहरूले काइरो विश्वविद्यालयमा उनको चिकित्सा अध्ययनमा कुनै बाधा पुर्‍याएन ।

उनले सन् १९७४ मा यहाँबाट मेडिसिनमा स्नातक गरे र यहीँबाट चार वर्षपछि सर्जरीमा मास्टर्स गरे ।

याे पनि:

अमेरिकी कारबाहीमा अल कायदा नेता अयमान अल–जवाहिरी मारिए

अल–जवाहिरीका पिता मोहम्मदको सन् १९९५ मा मृत्यु भयो । उनी कायरो विश्वविद्यालयकै फार्माकोलजीका प्राध्यापक  थिए ।

जवाहिरीले सुरुमा पारिवारिक परम्परालाई नै पछ्याए । उनले काहिरामा एक मेडिकल क्लिनिक खोले तर उनी चाँडै नै चरमपन्थी इस्लामिक समूहहरूको प्रभावमा पर्न थाले । यी समूहले इजिप्टको सरकारलाई ध्वस्त पार्न खोजिरहेको थियो ।

इजिप्ट सन् १९७३ मा इस्लामिक जिहाद बन्यो र अल–जवाहिरी यसमा सामेल भए । सन् १९८१ मा इजिप्टका तत्कालीन राष्ट्रपति अनवर सदातको एक सैन्य परेडमा हत्या गरिएको थियो ।

हत्याका संदिग्ध इजिप्टियन इस्लामिक जिहादका व्यक्ति थिए । उनीहरु सयौंको संख्यामा सेनाको पोशाकमा थिए । यसमा अल–जवाहिरी पनि समावेश थिए।

अनवर सदातले इजरायलसँग एक शान्ति सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेका थिए । यसकारण इस्लामिक कार्यकर्ता आक्रोशित थिए । यसअघि सदातले आफ्ना आलोचकलाई पक्राउ पनि गराएका थिए ।

जेलबाट फेरियो जीवन

अनवर सदातको हत्यापछि अदालतमा सुनुवाइका क्रममा अल–जवाहिरी अभियुक्तहरूको नेताको रूपमा देखा परेका थिए । उनले अदालतमा भनेका थिए, ‘हामी मुसलमान हौँ र आफ्नो धर्ममा विश्वास गर्छौं । हामी एक इस्लामिक देश र समाज निर्माण गर्ने प्रयासमा छौं ।’

यद्यपि, अल–जवाहिरीलाई अनवर सदातको हत्यामा सफाइ दिइएता पनि अवैध हतियार राखेको अभियोगमा दोषी ठहर गरिएको थियो ।

उक्त मुद्दामा उनलाई तीन वर्षको जेल सजाय सुनाइएको थियो । अल–जवाहिरीसँग बसेका कैदीहरूका अनुसार जवाहिरीले जेलमा यातनाको सामना गर्नुपरेको थियो । जेलमा उनीमाथि कुटपिट पनि गरिएको थियो । जेलको अनुभवले उनलाई पूरै परिवर्तन गरिदियो र उनी हिंसात्मक इस्लामिक कट्टरपन्थी बनेको बताइन्छ ।

सन् १९८५ मा जेलबाट रिहा भएपछि अल जवाहिरी साउदी अरब गएका थिए । साउदीपछि उनी पाकिस्तानको पेशावर सहर र त्यसपछि छिमेकी राष्ट्र अफगानिस्तान गए ।

अफगानिस्तानमा नै उनले इजिप्टियन इस्लामिक जिहादको एउटा गुटलाई संगठित गरेका थिए । तर अफगानिस्तानमा सोभियत संघको नियन्त्रणका बेला उनले डाक्टरको रूपमा काम गरिरहे ।

सन् १९९२ मा पुनः उदय पछि, जवाहिरीले इजिप्टियन इस्लामिक जिहादको कमान्ड लिए । इजिप्टमा सरकारी मन्त्रीहरू र प्रधानमन्त्री आतिफ सिद्दीकीमाथि भएको आक्रमणमा संगठनले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो र जवाहिरीलाई मुख्य योजनाकार मानिएको थियो ।

यस समूहको अभियानका कारण नै त्यहाँको सरकार ढल्यो र सन् १९९० को मध्यमा इजिप्ट इस्लामिक स्टेट बन्यो । यस अभियानमा इजिप्टका १२ सयभन्दा बढीको मृत्यु भयो ।

सन् १९९७ मा अमेरिकी विदेश मन्त्रालयले इजिप्टको लक्सर सहरमा विदेशी पर्यटकमाथि भएको आक्रमणको लागि अल–जवाहिरीलाई दोष लगाएको थियो ।

निशानामा पश्चिम

जवाहिरीले सन् १९९० को दशकमा आर्थिक स्रोत खोज्न विश्वका धेरै देशको भ्रमण गरेको विश्वास गरिन्छ ।

अफगानिस्तानबाट सोभियत संघ फिर्ता हुँदा अल–जवाहिरी बुल्गेरिया, डेनमार्क र स्विजरल्याण्डमा बसेका थिए । उनले धेरै पटक नक्कली राहदानी लिएर बाल्कन, अस्ट्रिया, यमन, इराक र फिलिपिन्सको भ्रमण पनि गरेका थिए ।

जवाहिरी डिसेम्बर सन् १९९६ मा ६ महिनासम्म रुसी हिरासतमा बसेका थिए । उनी वैध भिसा बिना चेचन्यामा पक्राउ परेका थिए । अल–जवाहिरीले त्यतिबेला रुसी प्रशासनले उनको अरबी भाषा बुझ्न विफल भएको भन्दै लेखेको बताइन्छ ।  

यस्तो अवस्थामा उनी आफ्नो परिचय लुकाउन सफल भएका थिए । अल–जवाहिरी सन् १९९७ मा अफगानिस्तानको जलालाबाद सहरमा सरेको मानिन्छ । त्यहि ठाउँमा ओसामा बिन लादेन बस्ने गर्दथे ।

एक वर्ष पछि, इजिप्ट इस्लामिक जिहाद, पाँच अन्य अतिवादी इस्लामिक समूहमा सामेल भयो । यसमा ओसामा बिन–लादेनको अल कायदा पनि समावेश थियो ।

यी सबैलाई मिलाएर विश्व इस्लामिक मोर्चाको गठन भयो । यसको उद्देश्य यहूदी र ईसाईहरूविरुद्ध जिहाद थियो । पहिलो घोषणामा नै यो संगठनले अमेरिकी नागरिकलाई मार्नका लागि फतवा जारी गरेको थियो ।

छ महिना पछि नै एकैपटक थुप्रै हमला भए ।  केन्या र तान्जानियामा अमेरिकी दूतावासमा आक्रमण हुँदा २२३ जनाको मृत्यु भएको थियो ।

अल–जवाहिरीको स्याटेलाइट टेलिफोनमा भएका कुराकानीलाई हमलामा बिन लादेन र अल–कायदा नै समावेश थिए भनेर प्रमाणको रुपमा प्रस्तुत गरिन्छ ।

आक्रमणको दुई हप्तापछि अमेरिकाले अफगानिस्तानमा रहेको यस समूहको प्रशिक्षण केन्द्रलाई ध्वस्त पारेको थियो ।

भोलिपल्ट जवाहिरीले पाकिस्तानी पत्रकारलाई फोन गरेर भने, ‘तपाईं अमेरिकालाई भन्नुहोस् कि हामी उनीहरूको बमबारी, धम्की र आक्रमणबाट डराउने छैनौं । युद्ध त भर्खरै सुरु भएको छ ।’

बीबीसी