एलन मस्कको कम्पनी स्पेसएक्सले हजारौं उपग्रह प्रक्षेपण गर्दैछ । धेरैले यो कम्पनीका धेरै उपग्रह आकाशमा देखेको बताउँछन् ।

तिनीहरू स्टारलिंक परियोजनाको हिस्सा हो । तिनीहरूको उद्देश्य अन्तरिक्षबाट पृथ्वीको सुदूर क्षेत्रहरूमा इन्टरनेट सेवा पुर्‍याउनु हो ।

स्टारलिंक के हो, र यसले कसरी काम गर्छ ?

स्टारलिंक सेटलाइटको एउटा ठूलो नेटवर्कको सहयोगमा इन्टरनेट सेवा प्रदान गर्दछ, जसको उद्देश्य दुर्गम क्षेत्रहरूलाई द्रुत इन्टरनेटले जोड्नु हो । युनिभर्सिटी अफ पोर्ट्समाउथका स्पेस प्रोजेक्ट्स म्यानेजर डा. लुसिन्डा किंगका अनुसार विश्वका धेरै देशहरु, विशेषगरी अफ्रिकी देशका जनतालाई यसले धेरै नै फाइदा पुर्याउँछ ।

स्टारलिङ्कको उपग्रहहरू पृथ्वीको धेरै नजिक छन्, अर्थात् लो–लेवल आर्बिटको कक्षमा । यसले भू–उपग्रह र भू–उपग्रहबीच छिटो सम्पर्क प्रदान गर्न मद्दत गर्नेछ । तर थुप्रै लो–लेभल उपग्रहहरुमा संसारभर कभरेज प्रदान गर्ने भार हुनेछ ।

सन् २०१८ देखि स्टारलिङ्कले ३ हजार उपग्रहलाई कक्षमा राखेको विश्वास गरिन्छ । पकिटलिन्ट वेबसाइटका सम्पादकीय निर्देशक क्रिस हलका अनुसार यो संख्या १० देखि १२ हजारसम्म पुग्नसक्छ ।

उनी भन्छन्, ‘उपग्रहको प्रयोगबाट, तपाईंले पहाड र मरुभूमिमा इन्टरनेट पुर्‍याउन सक्नुहुन्छ । यसले जमिनमा ठूलो पूर्वाधारको आवश्यकतालाई हटाउँछ, हामीलाई केबल र लामो पोल चाहिँदैन ।’

स्टारलिंकको इन्टरनेटको मूल्य कति छ, कसले प्रयोग गर्ने ?

हालको इन्टरनेट प्रदायकहरूको तुलनामा, स्टारलिंक धेरै सस्तो भने हुने छैन । कम्पनीले उपभोक्ताबाट ९९ डलर शुल्क लिनेछ । जडानको लागि डिश र राउटर चाहिन्छ, जसको लागत ५४९ डलर हो ।

तर बेलायतमा हाल ९६ प्रतिशत मानिससँग द्रुत इन्टरनेट छ । अमेरिका र युरोपेली संघका ९० प्रतिशत घरमा यो सुविधा छ ।

‘धेरै विकसित देशहरूसँग पहिले नै राम्रो कनेक्सन छन् । तिनीहरू पैसा कमाउनको लागि बजारको सानो हिस्सामा  भर पर्छन्,’ लन्डनको अन्तरिक्ष नीति र कानून विश्वविद्यालयका प्राध्यापक सईद मोस्टेसर भन्छन् ।

३६ देशमा ४ लाख ग्राहक रहेको कम्पनीले जनाएको छ । तीमध्ये अधिकांश उत्तर अमेरिका, युरोप र अष्ट्रेलिया र एसियामा छन् । यसमा व्यापार र घरमा प्रयोगको लागि गरिएको कनेक्सन समावेश छन् ।

अर्को वर्षका लागि, स्टारलिंकले अफ्रिका र दक्षिण अमेरिका तथा एशियाका क्षेत्रहरूमा पुग्ने योजना बनाएको छ जहाँ इन्टरनेट सेवा राम्रो छैन ।

क्रिस हल भन्छन्, ‘स्टारलिंकले अफ्रिकी घरहरूको लागि बढी खर्च गर्न सक्छ । तर यसले ग्रामीण क्षेत्रका विद्यालय र अस्पतालहरूमा इन्टरनेट पहुँच पुर्‍याउन मद्दत गर्नेछ ।’

युक्रेनलाई कसरी मद्दत गरिरहेको छ ?

रुसी सेना युक्रेनमा प्रवेश गरेपछि इन्टरनेट सेवा बन्द गर्‍यो र सामाजिक सञ्जाल ब्लक गर्ने प्रयास गर्यो । एलन मस्कले रुसी आक्रमणलगत्तै स्टारलिंक सुविधा युक्रेनमा पुर्याए । लगभग १५,००० स्टारलिंकको डिश र राउटर सेट युक्रेन पठाइएको छ ।

क्रिस हल भन्छन्, ‘स्टारलिंकको सहयोगमा धेरै कुरा चलिरहेको छ जस्तै सरकारी काम । रुसले यसलाई रोक्नका लागि कुनै पनि तरिका निकाल्न सकेको छैन ।’

युद्धको मैदानमा पनि यसको प्रयोग भइरहेका छन् । किंग्स कलेज लन्डनका रक्षा अध्ययनका अनुसन्धानकर्ता डा। मारिमा मिरानका अनुसार युक्रेनी सेनाले यिनीहरुलाई मुख्यालय र मैदानमा रहेका सैनिकहरू बीचको सञ्चारको लागि प्रयोग गरिरहेको छ ।

‘यिनीहरुको सिग्नल जाम गर्न सकिँदैन र यसलाई सेट अप गर्न १५ मिनेट मात्र लाग्छ ।’

के स्टारलिंकका कारण अन्तरिक्षमा भीड भएको छ ?

स्टारलिंकका प्रतिद्वन्द्वी कम्पनीहरू वनवेब र विआसेट हुन् । यी दुबै स्याटेलाइट इन्टरनेट सेवा प्रदायक हुन् र हजारौं उपग्रहलाई तल्लो पृथ्वीको कक्षमा पठाइएको छ । सईद मोतेहशार भन्छन्, ‘ठक्करको खतराको कुरा गर्ने हो भने अन्तरिक्ष यिनीहरुका कारण बढी नै असुरक्षित हुँदै गइरहेको छ र तीब्र गतिमा चल्ने भएकोले हानी धेरै नै हुनसक्छ ।’

पछिल्लो समय स्टारलिंक उपग्रह अन्य उपग्रहको धेरै नजिक आइपुगेका घटना सार्वजनिक भएका छन् । तीमध्ये एक चिनियाँ अन्तरिक्ष स्टेशनको नजिक पुगेको थियो ।

डा किङ भन्छन्, ‘यदि त्यहाँ धेरै वस्तुहरू तैरिरहेका छन् भने भविष्यमा अर्थ अर्बिटको प्रयोग गर्न गाह्रो हुनेछ, र दिशात्मक र दूरसञ्चार उपग्रहहरू भएकाले तिनीहरूलाई उच्च कक्षमा लैजान पनि गाह्रो हुनेछ ।’

स्टारलिंक उपग्रहहरू अन्तरिक्ष यात्रीका लागि समस्या हुँदै गएका छन् । तिनीहरू सूर्योदय र सूर्यास्तको समयमा सजिलै देख्न सकिन्छ । यसले टेलिस्कोपबाट खिचिएका तस्बिरहरूमा प्रभाव पार्छ किनभने यसले तारा र ग्रहहरू हेर्न गाह्रो बनाउँछ ।

प्रोफेसर मोतेश्हार भन्छन्, ‘सबैभन्दा पहिला अन्तरिक्ष यात्रीहरूले नै यसबारे गुनासो गरेका थिए ।’

बीबीसी