रिस उठ्दा कसैले ‘पहिला पानी पिऊ’ भनेको सुन्नुभएको होला । रोइरहँदा कसैले तपाईंको अगाडि पानीको गिलास राखिदिएको अनुभव पनि छ होला । अथवा बेहोस् हुँदा किन पानी छम्किइन्छ । किन यस्तो हुन्छ, यस्तो कहिले सोच्नुभएको छ ? भारतका डा. श्रीतेश मिश्राले यसबारे जानकारी दिएका छन् । उनका अनुसार हाम्रो मूड, रिस र भावनाका लागि सेरोटोनिन, डोपामाइन, अक्सिटोसिन केही यस्ता हर्मोन हुन्, जुन तलमाथि हुँदा हामी तनावमा रहन्छौँ, हामीलाई रिस उठ्छ वा हामी रुन्छौँ । यी हर्मोनलाई नियन्त्रणका लागि साधारण भाषामा पानी उपयोगी मानिन्छ ।

रुँदा पानीको गिलास किन दिइन्छ ?

पानीले शरीरमा अक्सिजन र पोषक तत्व पुर्‍याउने काम गर्छ । रगतको ५५ प्रतिशत हिस्सा प्लाज्मा र बाँकी ४५ प्रतिशत रेड ब्लड सेल (रातो रक्त कोशिका), ह्वाइट ब्लड सेल (सेतो रक्त कोशिका) र प्लेटलेटहरूबाट मिलेर बनेको हुन्छ । वास्तवमा प्लाज्मा मूलतः पानी हो । हाम्रो शरीरमा करिब ७० प्रतिशत पानी हुन्छ । वैज्ञानिक पक्षको कुरा गर्ने हो भने रुँदा पानीका साथै केही हर्मोन जसका कारण स्ट्रेस लेभल वा रुन नियन्त्रण हुन्छ जस्तै सेरोटोनिन शरीरबाट बाहिर निस्कन्छ । त्यसै कारण रोएपछि हामीलाई आराम दिन र हर्मोनको स्तर बढाउनका लागि पानीको गिलास अघि सारिन्छ ।

रिस उठ्यो भने पानी किन पिउने ?

शरीरमा प्लाज्मा कोर्टिसोल लेभल हुन्छन्, जसले भावनाहरूलाई ट्रिगर गर्दछ । पानी पिउनाले गतिविधिमा आएको परिवर्तनले दिमागबाट चीजहरू डाइभर्ट हुन्छन् । यसबाहेक, खराब मुडका कारण, रक्तनलीहरूमा संकुचन हुन्छ । हामीले पानी पिउने बित्तिकै, हाम्रो प्लाज्माको स्तर बढ्छ, रगत नसाको संकुचन खुकुलो हुन्छ, जसले स्ट्रेस र टेन्सन कम हुन्छ ।

पानी पिउँदा मुड किन बदलिन्छ ?

मस्तिष्कमा रहेको सेरिबेलमले हाम्रो भावनात्मक भागलाई नियन्त्रण गर्छ । जब हामी तनावमा हुन्छौं, एड्रेनल ग्रंथिले कोर्टिसोल, तनाव हार्मोन उत्पादन गर्दछ । यस कारणले गर्दा शरीरमा इलेक्ट्रोलाइटको स्तर कम हुन सक्छ, त्यसैले शरीरमा तनावको मनोवैज्ञानिक र नकारात्मक प्रभावहरूलाई कम गर्न पर्याप्त पानी पिउनुपर्छ ताकि स्ट्रेसकाा कारण शरीरमा हुने मनोवैज्ञानिक र नकारात्मक प्रभाव कम हुन सकोस् ।

बेहोस हुँदा पानी किन छम्किने गरिन्छ ?

बेहोस भएको अवस्थामा पानी छर्किँदा ट्राइजेमिनल प्रणालीलाई गति दिन्छ, जसका कारण हामी बेहोशीको अवस्थाबाट बाहिर आउन सक्छौं । यसबाहेक होश आएपछि तुरुन्तै पानी वा ग्लुकोज पिउनुपर्छ । यसले रक्तचाप नियन्त्रण गर्छ ।