बुधबार, २४ पुस २०८१
ताजा लोकप्रिय

रुस-युक्रेन युद्ध : यी हुन् सम्भावित ५ नतिजा

शनिबार, २१ फागुन २०७८, ०७ : ३७
शनिबार, २१ फागुन २०७८

युद्धको कुहिरोमा अगाडिको बाटो हेर्न गाह्रो हुन सक्छ। रणभूमिबाट आउने समाचार, देश-देशको वाक्प्रचार, घरबारविहीन जनताको पीडा, यी सबैको कोलाहलले तपाईंलाई युद्धको समयमा घेरिरहेको हुन्छ ।

त्यसोभए केही समय रोकिएर हेरौँ कि राजनीतिज्ञ र सैन्य योजनाकारहरूले यो सम्पूर्ण संकटको के सम्भावित समाधानहरू हुन सक्छन् भनेर सोचिरहेका छन् ? केही समाधानहरू बढी व्यावहारिक देखिन्छन् भने केहीको कम सम्भावना देखिन्छ ।

१. युद्ध चाँडै समाप्त होस्
यस सम्भावनामा रुसले आफ्नो आक्रमणलाई तीव्र पार्न सक्छ, जसले विनाशकारी परिणाम ल्याउन सक्छ । बम विस्फोट, मिसाइल आक्रमण र साइबर आक्रमणहरू कीभ वरिपरि बढ्न सक्छ। ऊर्जा, आपूर्ति र सञ्चारका माध्यमहरू काटिन सक्छन् । हजारौँ मानिसको ज्यान जान सक्छ।

यस्तो अवस्थामा पूर्ण बहादुरी देखाए पनि केही दिनमा कीभ रुसको नियन्त्रणमा आउन सक्छ । त्यहाँ रुसद्वारा नियन्त्रित कठपुतली सरकार गठन हुनेछ। युक्रेनका राष्ट्रपति जेलेन्स्की या त मारिनेछन् वा देशको पश्चिमी भागमा पलायन हुन सक्छन् वा निष्कासित सरकार गठन गर्न देश छाडेर भाग्न सक्छन्।

यस्तो अवस्थामा राष्ट्रपति पुटिनले विजयी घोषणा गरेर आफ्नो केही सेनालाई फिर्ता लिन सक्छन् । यद्यपि, युक्रेनमाथि नियन्त्रण कायम गर्न केही सेनाहरू त्यहाँ छोड्न सक्छन् । युक्रेनबाट हजारौँ मानिसहरूको पलायन जारी रहनेछ। र युक्रेन, बेलारुस जस्तै, रुसको सहयोगी बन्छ ।

तथापि, यसो गर्न समेत असम्भव छैन तर यो अन्य थुप्रै परिस्थितिहरूमा निर्भर हुन्छ । अनि त्यहाँ कठपुतली सरकार अस्थिर मात्र नभई विद्रोहको डर पनि हुनेछ।

२. युद्ध लामो समयसम्म रह्यो भने

यो लडाइँ लामो समयसम्म चल्ने सम्भावना धेरै हुन्छ । रुसको सेना युक्रेनमा फस्न सक्छ, सिपाहीहरूको मनोबल गिर्न सक्छ र आपूर्ति समस्या उत्पन्न हुन सक्छ।

त्यहाँका रक्षकहरूले सडकको तहसम्म संघर्ष गर्दा रुसले कीभजस्ता सहरहरूमाथि कब्जा गर्न निकै समय लाग्न सक्छ। यो लडाइँ सन् १९९० मा द चेचन्याको राजधानी ग्रोज्नीमाथि कब्जा गर्न रुसको लागि लिएको समय र क्रूर संघर्षको सम्झना हुनसक्छ ।

रुसले पनि आफ्नो नियन्त्रणमा रहेका सहरहरूमाथि नियन्त्रण कायम राख्न सङ्घर्ष गर्न सक्छ। समय बित्दै जाँदा युक्रेनी सेना सङ्गठित भएर प्रभावशाली विद्रोह सुरु गर्न सक्छन् ।

रूसमा यति ठूलो इलाकामा फौज पठाउन गाह्रो हुन सक्छ। पश्चिमी देशहरूले युक्रेनलाई हतियार दिइरहनेछन् । अनि सायद धेरै वर्षपछि, सम्भवतः नयाँ नेतृत्व रूस आइपुग्दा रुसी सेनाले अफगानिस्तानमा जस्तै युक्रेन छोडेर जान सक्छ । सन् १९७९ देखि सन् १९८९ सम्म सोभियत संघले अफगान विद्रोहीसँग युद्ध गरेपछि थाकेर अफगानिस्तान छोड्नुपरेको थियो।

३. युद्ध युरोपमा फैलिन सक्छ

यो युद्ध युक्रेनबाट बाहिर पनि फैलिने डर छ। राष्ट्रपति पुटिनले सोभियत युगका थप भाग कब्जा गर्न मोल्डोभा र जर्जिया जस्ता भूतपूर्व सोभियत देशहरूमा फौज पठाउन सक्छन् । यी देशहरू नेटोको भाग होइनन्।  त्यसैले यो गलत अनुमान हुन सक्छ।

पुटिनले नेटो सदस्य रहेका बाल्टिक देशमा फौज पठाउने धम्की दिन सक्छन् । तर यो एकदमै भयानक हुन सक्छ र नेटोसँग युद्धको खतरा बढाउन सक्नेछ । किनभने नाटोको धारा ५ अनुसार नेटो सदस्यमाथि भएको आक्रमणलाई सबै सदस्यहरूमाथि आक्रमण को रूपमा लिइन्छ।

यदि पुटिनले आफ्नो नेतृत्व बचाउने एक मात्र तरिका यही हो भन्ने महसुस गरेमा उनले त्यसो गर्न सक्छन् । हामीलाई थाह छ, तिनीहरू लामो समयदेखिको अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्ड तोड्न चाहन्छन् । आणविक हातहतियारको प्रयोगबारे पनि यही कुरा लागू हुन्छ। तथापि, विशेषज्ञका अनुसार आणविक आक्रमण हुने सम्भावना एकदमै कम छ।

तर यदि पुटिनले आफ्नो नेतृत्व बचाउने एक मात्र तरिका यही हो भन्ने सोच्छन् भने उनले जोखिम उठाउन सक्छन्। यदि उनले कुनै न कुनै तरिकामा युक्रेनमा पराजयजस्तो परिस्थितिको सामना गर्नुपऱ्यो भने उनी त्यहाँबाट अघि बढ्न सक्छन् । यस हप्ता उनले आफ्नो आणविक शक्तिलाई सतर्क रहन निर्देशन दिएका थिए । तथापि, अधिकांश विश्लेषकहरू हाल यसको प्रयोगप्रति शङ्का गर्छन्।

४. कूटनीतिक समाधान हुन सक्छ ?

सबै परिस्थितिको बाबजुद के अझै पनि सम्भाव्य कूटनीतिक समाधान पाउन सकिन्छ ? संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले भनेका छन्, "लडाइँ चलिरहेको छ, तर वार्ताको बाटो सधैँ खुला रहन्छ।"

कुराकानी पनि चलिरहेको छ । फ्रान्सेली राष्ट्रपति म्याक्रोँले पुटिनसँग फोनवार्ता गरे । विश्वभरका नेताहरूको कुरा रुसलाई पुर्‍याइँदैछ। रुसी तथा युक्रेनी अधिकारीहरू बेलारूसको सिमानामा भेला भएका छन्। कुरा धेरै अघि नबढेपनि वार्ताका लागि तयार भएर पुटिनले कम्तीमा पनि युद्धविरामको सम्भावनालाई स्वीकार गरेको देखिन्छ ।

रुसको लागि यो युद्धको एकदमै नराम्रो नतिजा भयो भने के हुनेछ, अब विचार गर्नुहोस्। युद्धस्थलबाट शवहरू रुसमा आइपुग्दा देशभित्र विरोध बढ्ने छ । त्यसैले यो युद्ध अन्त्य गर्ने भन्दा जारी राख्नु नेतृत्वको लागि ठूलो खतरा हुन सक्छ भन्ने आँकलन गर्न सक्छ । साथै, चीनले हस्तक्षेप गर्न सक्छ र पुटिनलाई आक्रमण गर्न बन्द गर्न सक्छ र उनीमाथि सम्झौताको बारेमा कुरा गर्न दबाब दिन सक्छ। साथै, चीनले रुसबाट तेल र ग्याँस खरिद नगर्ने उनले भन्न सक्छन्। त्यसपछि पुटिनले नयाँ बाटो खोज्नुपर्नेछ।

त्यतिन्जेल, युक्रेनी अधिकारीहरूले आफ्नो देशमा भइरहेको विनाशलाई ध्यानमा राख्दै मानिसहरूको यस डरलाग्दो विपत्तिभन्दा राजनैतिक समाधान राम्रो हो भन्ने निष्कर्षमा पुग्न सक्छन्। त्यसैले कूटनीतिक पहलद्वारा यी समाधान हुनेछन्।

अर्कोतर्फ, युक्रेनले क्राइमिया र डोनबासका केही भागमाथि रुसको सार्वभौमिकतालाई स्वीकार्छ भन्ने मानौँ । यसको बदलामा पुटिनले युक्रेनको स्वतन्त्रता र युरोपसँगको सम्बन्धलाई स्वीकार्न सक्छन् । यो सम्भावना छैन जस्तो देखिन्छ । तर यसो गर्न समेत असम्भव छैन, रक्तपातपूर्ण द्वन्द्वको भग्नावशेषबाट पनि यस्तो अवस्था आउन सक्छ।

५. त्यसो भए पुटिन सत्ताबाट निकालिनेछन् ?

अनि त्यसपछि पुटिनको के हुनेछ? जब उनले आक्रमणको घोषणा गरे, उनले उद्घोष गरेका थिए "हामी कुनै पनि नतिजाको लागि तयार छौँ।"

तर यस नतिजाबाट उनी सत्ताच्यूत हुने बाटोतिर पुग्यो भने के हुन्छ ? यो असम्भव लाग्न सक्छ । यद्यपि, संसारमा देखिएका तीव्र परिवर्तनहरूले यसबारे पनि विचार गर्न सकिन्छ ।

किङ्स कलेज लण्डनका युद्ध अध्ययनका पन्ना प्राध्यापक सर लरेन्स फ्रेडम्यानले यस हप्ता यस्तो लेखे: "कीभसँगै मस्कोमा पनि सत्ता परिवर्तन आउने जस्तो देखिन्छ।"

त्यसोभए उनी कसरी यसो भन्न सक्छन् त ? सायद, पुटिनले विनाशकारी युद्धको लागि बाटो तय गरेका छन् । हजारौँ रुसी सिपाहीहरू मर्छन्। हामीले आर्थिक प्रतिबन्ध झेल्नुपर्छ । पुटिनका समर्थकहरूको सङ्ख्यामा गिरावट आउन सक्छ । विद्रोहको खतरा पनि हुन सक्छ । विपक्षीलाई दबाउन उनले रुसको आन्तरिक सुरक्षाको प्रयोग गर्न सक्छन् । तर यसले परिस्थितिलाई सुताउनुको सट्टा झनै बिगार्न सक्छ र रुसी सेना, राजनीति र आर्थिक जगतका थुप्रै प्रमुख व्यक्तिहरूले उनको विरोध गर्न सक्छन् ।

पुटिनको ठाउँमा उदारवादी नेता सत्तामा आएमा रुसमा प्रतिबन्ध हट्ने र सामान्य कूटनीतिक सम्बन्ध पुनर्स्थापित हुने पश्चिमले स्पष्ट गरिसकेको छ। त्यसैले यसले विद्रोह पनि हुन सक्छ। तर त्यो अहिले नै सम्भव देखिँदैन । तर उनीसँग रहेकाहरूले नै अब पुटिन उनीहरूको हित रक्षा गर्न असक्षम छन् भन्ने महसुस गर्न थाले भने त्यस्तो सम्भावना अकल्पनीय पनि छैन ।

निष्कर्ष

माथिका दृश्यहरू फरक-फरक हुँदैनन् । यदि यी जोडिए भने फरक नतिजा पनि आउन सक्छ । तर जब यो लडाइँ चलिरहेको छ, संसार पनि परिवर्तन भएको छ र परिस्थिति पहिलेको जस्तो छैन। रुसको सम्बन्ध बाँकी देशसँग फरक हुनेछ। सुरक्षालाई लिएर युरोपेली देशको दृष्टिकोण परिवर्तन हुनेछ ।

बीबीसी हिन्दी

खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?

प्रतिक्रिया

लेखकको बारेमा

एजेन्सी
एजेन्सी
लेखकबाट थप