सोमबार, ०८ पुस २०८१
ताजा लोकप्रिय
२४ घन्टाका ताजा अपडेट

‘ओलीले स्विच थिचेर पाँच सय अस्पताल उद्घाटन गरे, जग्गा खोज्न बल्ल सुरु हुँदैछ’

कोहीले खोपै नपाउने कोहीले बुस्टर खोप पाउने अवस्था सिर्जना हुँदैन : स्वास्थ्यमन्त्री खतिवडा
बिहीबार, २३ मङ्सिर २०७८, ११ : १७
बिहीबार, २३ मङ्सिर २०७८

कोरोना भाइरस (कोभिड¬–१९) विरुद्धको नयाँ भरियन्ट ओमिक्रोन पुष्टि भएको छोटो अवधिमा विश्वका ३५ भन्दा बढी देशमा देखापरेका छ । ओमिक्रोन भेरियन्टको सङ्क्रामक र घातकताबारे अध्ययन भइरहेको छ । यद्यपि विज्ञहरूले सङ्क्रमक तथा घातक हुने हो कि भनेर शङ्का गरिरहको छन् । नेपालमा पनि मङ्सिर १९ गते दुई जनामा ओमिक्रोन भेरियन्ट पुष्टि भयो । छिमेकी देश भारतका विभिन्न राष्ट्रमा ओमिक्रोन भेरियन्ट सङ्क्रमित पुष्टि भएका समाचारहरू सार्वजनिक भएका छन् । यस्तो अवस्थामा नेपाल सरकारले सङ्क्रमण फैलन नदिनका लागि केके गरिरहेको छ ? बुस्टर खोप कहिलेदेखि कसकसले पाउँछन् ? कोरोनाविरुद्धको खोप बालबालिकाले कहिलेदेखि पाउँछन् ? किन अपेक्षित रूपमा कोरोनाविरुद्धको खोप लगाउन खोप केन्द्रमा जनता पुगेनन् ? भन्नेबारे माया श्रेष्ठले स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्यामन्त्री विरोध खतिवडासँग गरेको कुराकानी :

नेपालमा ओमिक्रोन भेरियन्ट पुष्टि भइसकेको छ । छिमेकी मुलुक भारतमा ओमिक्रोन भेरियन्ट सङ्क्रमितहरू बढिरहेको अवस्थामा यस भेरियन्टलाई फैलिन नदिन स्वास्थ्य मन्त्रालय के गरिरहेको छ ?

अघिल्ला महामारीसँग जुध्दाका अनुभव नेपालसँग छन् । कोरोना भाइरसबाट उत्परिवतर्नन भएर आएका जुनसुकै भरियन्टबाट बच्नका लागि अनिवार्य मास्कको प्रयोग, नियमित हातको सरसफाइ, सामाजिक दूरी कायम नगर्ने, भिडभाड नगर्ने नै हो । जनस्वास्थ्यका मापदण्ड होसियारीपूर्वक पालना गर्नु नै सजक हुनु हो । नेपालमा कोरोना भाइरसको ओमिक्रोन भेरियन्ट पुष्टि भए पनि सजक हुँदै संयन्त्रहरूलाई परिचालन गरेका छौँ । नयाँ भेरियन्ट देखिएपछि नौ देशमा हवाई उडानहरू बन्द गरेका छौँ । ती देशबाट ट्रान्जिट भएर आउने यात्रुहरूको कोरोना परीक्षण गर्दा नतिजा नेगेटिभ आए पनि आइसोलेसनमा ७ दिन राखेर पुनः परीक्षण गर्दा पुनः नेगेटिभ नतिजा आएपछि बाहिर जान दिएका छौँ । आगमन भिसालाई रद्द गरेका छौँ । नेपाल र भारत सीमाका १६ वटा नाकामा हेल्थ डेक्स सञ्चालनमा छन् । नेपाल प्रवेश गर्ने ८ वटा नाकामा आइसोलेसन सेन्टर स्थापना गरिएको छ । सेनामार्फत ६ वटा एक हजार क्षमताको आइसोलेसन सेन्टर तयारी अवस्थामा छन् । यस्तै आइसोलेसन वार्डहरू छन् । पहिला कोरोना परीक्षणका लागि प्रयोगशालाहरूको अभाव थियो । अहिले एक सयभन्दा धेरै सरकारी र निजी प्रयोगशाला छन् । अस्पताल, आईसीयूको क्षमता वृद्धि गरेका छौँ । विगतको तलुनामा लाखौँ लिटरका अक्सिजन प्लान्ट अस्पतालहरूमा स्थापना गरिएको छ ।

सुरुमा झैँ देशभर लथालिङ्ग तरिकाले खोप दिँदैनौँ । यता पहिलो मात्रा दोस्रो मात्रा खोप दिने अनि बुस्टर मात्रा दिन्छौँ भनेर हावादारी कुरा गरेर भएन ।

अघिल्ला महामारीको तुलनामा अक्सिजन, आईसीयू, भेन्टिलेटरका क्षमता ६० गुणा बढाइएको छ । विगतमा तयार गरिएका आइसोलेसन त्योभन्दा बढी परिष्कृत गरेर यथावत रूपमा आइसोलेसन सेन्टर तयारी अवस्थामा अवस्थामा छन् । ओमिक्रोन भेरियन्ट यसभन्दा अघि उत्परिवर्तन भएका भेरियन्टभन्दा शक्तिशाली भनिएको थियो । तर अहिलेसम्मको अध्ययन अनुसन्धानहरूले त्यस्तो सार्वजनिक गरेको छैन । यद्यपि विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले यसबारे पूर्ण रूपमा केही भनिसकेको अवस्था छैन । विश्वभर देखिएका ओमिक्रोन भेरिएन्ट सङ्क्रमण भएका झण्डै ६०० व्यक्तिमा घातक खालका लक्षण नदेखिएको पाइएको छ । जटिल खालका स्वास्थ्य समस्या हालसम्म नआएको सुन्दा हामी निकै हर्षित छौँ । बाहिर हल्ला भएजस्तो सङ्क्रामक र स्वास्थ्यमा जटिलता नल्याउने अनि कमजोर भेरिएन्टका रूपमा ओमिक्रोन प्रमाणित होस् भन्ने हामी सबैको कामना हो । यद्यपि यसबारे विज्ञानले पुष्टि नगरेसम्म सङ्क्रामक र सङ्क्रमित भइसकेपछि भाइरसले कस्तो खालको हर्कत देखाउँछ भन्नेबारे भन्न सकिँदैन । ओमिक्रोन भेरियन्ट सङ्क्रमण हुन नदिन हामीले गरेको तयारी छाड्न पनि सक्दैनौँ । लापरबाह भएर हिँड्न पनि सक्दैनौँ । नेपालमा पनि कोरोना भाइरसको ओमिक्रोन भेरियन्ट सङ्क्रमण पुष्टि भएका दुवै जनाको पीसीआर रिपोर्ट नेगेटिभ आएको छ । छिमेकी राष्ट्र भारतका विभिन्न राष्ट्रमा यो भेरियन्ट सङ्क्रमण पुुष्टि पनि फैलावट भने धेरै बढेको पाइएको छैन । यसभन्दा अघि उत्परिवर्तन भएका भेरियन्टको सङ्क्रमण गति बढी थियो । त्योअनुसार बढेको छैन । तर ओमिक्रोन भेरियन्टले अझै पनि कस्तो हर्कत देखाउँछ । कोभिड–१९ सात दिनमा परिपक्व हुन्थ्यो भने ओमिक्रोन भेरियन्ट बा एक महिनामा हुन्छ कि, के थाहा ? यस्ता कुरा वैज्ञानिकहरूको अध्ययनले भविष्यमा पुष्टि गर्ला । सबैले जनस्वास्थ्य मापदण्ड अनिवार्य पालना गर्नैपर्छ । सरकार भविष्यमा आउन सक्ने खतरासँग जुध्न स्वास्थ्य पूर्वाधार, जनशक्ति परिचालनको तयारी अवस्था छ । 

विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले बुस्टर खोपका लागि अनुमति नदिएको अवस्थामा लक्षित जनसङ्ख्यालाई पूर्ण खोप नलगाएको बेला नेपालले बुस्टर खोप दिन तयारी गर्नु उपयुक्त नभएको जनस्वास्थ्यविज्ञको भनाइ छ नि ?

विज्ञहरूले केका आधारमा तर्क गर्नुभयो थाहा छैन । आजसम्म ५३.७ प्रतिशतले पहिलो मात्रा खोप लगाएका छन् भने ४४.५ प्रतिशतले दुवै मात्रा खोप लगाइसकेको अवस्था छ । पूर्ण जनसङ्ख्याले खोप लगाउन त अर्को एक वर्ष लाग्ला । एकपटक नै कोरोनाविरुद्धको खोप नलगाएकाहरूलाई खोप नै नदिईकन कटौती गरी पूर्ण मात्रामा खोप लगाएकालाई बुस्टर डोज दिन लागिएको होइन । खोप कतौटी गरेर बुस्टर मात्रा दिन लागिएको भए सो तर्कसहित हुने थियो । कोहीले एक मात्रा खोप पनि नपाउने कोहीले बुस्टर खोप पाउने अवस्था सिर्जना हुँदैन । कोरोनाविरुद्धको खोप नलगाएकालाई सरकार खोप दिन छ । खोप नलगाएकालाई खोप दिन तयार हुने सामाजिक सङ्घ संस्था, क्लब, पार्टीका को को हुनुन्छ, सबै सक्रिय भएर आउनुहोस् आवश्यक खोप दिन सरकार तयार रहेको भनिरहेका छौँ । खोप पाउनेको अधिकार हनन भएको छैन । बुस्टर खोप पूर्ण जनसङ्ख्याले नपाएसम्म दिन हुँदैन भनेर कसरी भन्नुभयो थाहा भएन ? 

कोरोनाविरुद्धको खोप लगाउन अपेक्षित रूपमा नआउनुको कारण जनचेतनाको कमी, सम्बन्धित ठाउँका जनप्रतिनिधिहरूले खोपको आवश्कताबारे बुझाउन सकेनन् । कोरोना खोपबारे जानकार केही व्यक्तिले बेवास्ता गर्दा खोप लगाउन अपेक्षाकृतभन्दा कम भएका हुन् । अझै दूरदराजमा सूचना नै पुगेन कि ? यहीँ काठमाडौँमा पनि खोप नलगाउने पनि छन् ।

बुस्टर खोप केहिलेदेखि दिन सुरु हुन्छ ?

सुरुमा झैँ देशभर लथालिङ्ग तरिकाले खोप दिँदैनौँ । यता पहिलो मात्रा दोस्रो मात्रा खोप दिने अनि बुस्टर मात्रा दिन्छौँ भनेर हावादारी कुरा गरेर भएन । पहिलो खोप दिँदा नौ लाख अग्रपङ्क्तिमा काम गर्ने स्वास्थ्यकर्मी, सेना, प्रहरी, पत्रकार आदिबाट सुरु गरेका थियौँ । अब बुस्टर डोज दिँदा पनि पहिला नौ लाख फ्रन्टलाइनरलाई दिने तयारी गरेका छौँ । त्यसपछि क्रमशः नौ लाख, ९० लाख, एक करोड तीन करोडलाई बुस्टर मात्रा दिन्छौँ । बुस्टर डोज कहिले दिने भन्नेबारे छलफल र तयारी हुँदैछ । अब चाँडै नै सुरु गर्छौं ।

पछिल्लो समय अपेक्षित रूपमा कोरोनाविरुद्धको खोप लगाउन मान्छेहरू किन केन्द्रमा पुगेनन् ? कि सरकारले कोरोना खोप अभियानबारे बुझाउन नसकेको हो ?

कोरोनाविरुद्धको खोप लगाउन अपेक्षित रूपमा नआउनुको कारण जनचेतनाको कमी, सम्बन्धित ठाउँका जनप्रतिनिधिहरूले खोपको आवश्कताबारे बुझाउन सकेनन् । कोरोना खोपबारे जानकार केही व्यक्तिले बेवास्ता गर्दा खोप लगाउन अपेक्षाकृतभन्दा कम भएका हुन् । अझै दूरदराजमा सूचना नै पुगेन कि ? यहीँ काठमाडौँमा पनि खोप नलगाउने पनि छन् ।

लक्षित समूह अपेक्षित रूपमा खोप केन्द्रमा खोप लगाउन आइपुगेनन् । अपेक्षित रूपमा खोप लगाउन आएनन् भनेर चुप लागेर बस्दैनौँ । सहरी क्षेत्रमा धेरैले खोप लगाए पनि ग्रामीण क्षेत्रमा कमले खोप लगाएको पाइएको छ । 

राज्यको कर्तव्य भनेको नागरिकको घरघरमा पुग्ने हो । अब हामी पुसको पहिलो हप्ताबाट १६ हजार खोप केन्द्रमा पुगेर खोप अभियान सुरु गर्छौं । ७ हजार खोप केन्द्रबाट कोरोनाविरुद्धको खोप केन्द्र १६ हजार पुर्याउँदैछौँ । यसरी खोप केन्द्र स्थापना गरेपछि जनताको पहुँचमा खोप पुग्छ । यदि १६ हजार खोप केन्द्रले पनि जनतालाई समेटेन भने जनगणनामा टोलटोलमा गणक गएजसरी स्वास्थ्यकर्मीसहित खोप लिएर घरघर पुग्छौँ ।

चैतसम्ममा पूर्ण जनसङ्ख्या अर्थात् खोप लगाउन मिल्ने जनसङ्ख्यालाई खोप दिने सरकारको लक्ष्य छ । के यो लक्ष्य पूरा हुन्छ ?

सरकारले पूर्ण जनसङ्ख्यालाई खोप दिँदैन । १२ वर्षमुनिका बालबालिकालाई खोप बनिसकेको छैन । १८ वर्षमाथिका जनसङ्ख्यालाई कोरोनाविरुद्धको खोप दिने यसअघि घोषणा गरिएको हो । सरकारले १८ वर्षमाथिका सबै जनसङ्ख्यालाई चैतसम्ममा खोप दिने भनेको हो । यो समूहलाई चैतसम्ममा खोप दिने लक्ष्य पूरा गर्छौं ।

सबै फ्रन्टलाइनर स्वास्थ्यकर्मीले कोभिड–१९ को जोखिम भत्ता पाएका छैनन । स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयले अर्थ मन्त्रालयसँग माग गरेको छ । तर निकासा भएको छैन । अर्थ मन्त्रालयबाट पैसा निकासा भएपछि स्वास्थ्यकर्मीले जोखिम भत्ता पाउँछन् ।

कोरोना सङ्क्रमण फैलन सुरु भएदेखि नै बालबालिका जोखिममा थिए । पछिल्लो समय ओमिक्रोन भेरियन्ट पुष्टि भएसँगै अभिभावक चिन्तित भएका छन् । १२ वर्षभन्दा माथिका १८ वर्षभन्दा कम उमेर समूहका बालबालिकाले कहिले कोरोनाविरुद्धको खोप पाउँछन् ? 

अब सरकारले १२ देखि १८ वर्ष उमेर समूहकालाई विद्यालय विद्यालयमा पुगेर खोप दिने योजना बनाएको छ । एक करोड मात्रा खोप खरिदका लागि सरकारले पैसा पठाइसकेको छ । डिसेम्बर अन्तिमसम्ममा वा जनावरीको पहिलो हप्तासम्म बालबालिकाका लागि नेपालसँग खोप आउने सम्झौता भएको छ । नेपालमा खोप आइपुगेको एक सातापछि ५० लाख बालबालिकालाई खोप दिन्छौँ । सरकारले साढे दुई करोडभन्दा बढी खोप ल्याइसकेको छ । साढे तीन करोड खोप पाइपलाइनमा छ अर्थात् १८ वर्षमाथिकालाई कोरोनाविरुद्धको खोप पुग्दैन भनेर चिन्तित हुने अवस्था छैन । अब १२ वर्षमुनिका बालबालिकालाई खोप दिने हकमा विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले अनुमती दिएको छैन । त्यसैले नेपालले ल्याउने कुरा भएनन् । १२ वर्षमुनिका बालबालिकालाई खोप लगाउने मान्यता पाएको खण्डमा सरकारले छिटोभन्दा छिटो ल्याउने पहल अगाडि बढाउँछ ।

पहिलो र दोस्रो लहरमा खटिएका स्वास्थ्यकर्मीले अझै पनि जोखिम भत्ता नपाएको जनगुनासो छ । अब कहिले जोेखिम भत्ता पाउँछन् ?

सबै फ्रन्टलाइनर स्वास्थ्यकर्मीले कोभिड–१९ को जोखिम भत्ता पाएका छैनन । स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयले अर्थ मन्त्रालयसँग माग गरेको छ । तर निकासा भएको छैन । अर्थ मन्त्रालयबाट पैसा निकासा भएपछि स्वास्थ्यकर्मीले जोखिम भत्ता पाउँछन् ।

अघिल्लो सरकारले बजेट व्यवस्था नगरी बालुवाटारबाट स्विच थिचेर धमाधम अस्पतालको उद्घाटन गर्‍यो । कोठामा बसेर उद्घाटन गरेका अस्पतालहरूको न जमिन छ, न डीपीआर छ, न नक्सा छ, पैसाबिना उद्घाटन भयो । पाँच सय अस्पताल, यति सडक उद्घाटन गरेँ भन्दै हिँड्नु हुन्छ । तर निर्माण गर्न लाग्ने पूर्वाधार, पैसा कति हो भन्ने थाहा नपाई उद्घाटन गर्ने काम भयो ।

कोरोना महामारीका कारण युरोपका कतिपय मुलुकमा लकडाउन भएको छ । ओमिक्रोन भेरियन्ट घातक भएर कतै महामारीका रूप लिने त होइन भनेर विज्ञहरूले आशङ्का व्यक्त गरिरहेको बेलामा अघिल्ला महामारीमा फ्रन्टलाइनमा खटिएका स्वास्थ्यकर्मीलाई सरुवा गरिएको कतिपयले आरोप लगाउँछन् नि ?

प्रसूतिगृहबाट पनि त्यहाँको अस्पताल निर्देशक सरुवा हुनुभएको छ । त्यहाँ कसैले पनि सोध्दैनन् । प्रसूति गृहमा सुत्केरीको चाप हुने ठाउँ हो । त्यहाँबाट सङ्गिता मिश्रालाई किन सरुवा गरियो भनेर कसैले पनि सोध्दैनन् । मकवानपुरमा एक जना सीडीओले राम्रो काम गर्नुभएको थियो । त्यहाँ राम्रो काम गर्नुभयो भनेर मकवानपुरमा मात्रै राख्ने ? नेपाल सरकारका सबै तहका कर्मचारी जहाँ जागिर खान सुरु गर्छन् त्यहीँबाट अवकास लिने होइनन् । निजामती सेवामा बसेका कर्मचारी सरकारले जहाँ खटाउँछ त्यहीँ जाने हो । सक्षम कर्मचारीले एउटा ठाउँमा राम्रो काम गरेपछि अर्को कमजोर भएको ठाउँमा गएर अझै त्यहाँ सक्षम बनाउने हो । कि एकै ठाउँमा बसेर त्यही पेन्सन पकाउने ? 

शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालमा निःशुल्क इमर्जेन्सी सेवा सुरु भएको छ । अब अन्य अस्पतालमा निःशुल्क इमर्जेन्सी सेवा कहिलेदेखि सुरु हुन्छ ?

इमर्जेन्सी सेवा पहिलैबाट सुरु भएको हो । कही अस्पतालले इमर्जेन्सी सेवा दिएका छन्, केहीले दिएका छैन । फेरि टेकु अस्पतालबाट सुरु गरेका छौँ । कुन कुन सङ्घीय अस्पतालले इमर्जेन्सी सेवा निःशुल्क दिएका छन् वा छैन भन्नेबारे अनुगमन गरिहेका छौँ । अब सङ्घ मातहतका अस्पतालमा विस्तारै इमर्जेन्सी सेवा निःशुल्क बनाउँदै लैजान्छौँ ।

अघिल्लो सरकारले ५ देखि १५ शय्यासम्मका अस्पताल स्थानीय तहमा सञ्चालन ल्याउने भनेर धमाधम उद्घाटन गरेको थियो । ती आधारभूत अस्पतालहरूको कार्य केके हुँदै छ ?

अघिल्लो सरकारले बजेट व्यवस्था नगरी बालुवाटारबाट स्विच थिचेर धमाधम अस्पतालको उद्घाटन गर्यो । कोठामा बसेर उद्घाटन गरेका अस्पतालहरूको न जमिन छ, न डीपीआर छ, न नक्सा छ, पैसाबिना उद्घाटन भयो । पाँच सय अस्पताल, यति सडक उद्घाटन गरेँ भन्दै हिँड्नु हुन्छ । तर निर्माण गर्न लाग्ने पूर्वाधार, पैसा कति हो भन्ने थाहा नपाई उद्घाटन गर्ने काम भयो । यस मन्त्रालयमा म आइसकेपछि जनसङ्ख्याका आधारमा स्थानीय तहमा लालपुर्जासहितको जमिनको व्यवस्था गर्ने, लिज लिने, तोकिएको सात आठ रोपनी जमिन हुनुपर्ने, त्यसपछि डीपीआर नक्सा तोकिएअनुसार बनाएर आएपछि मात्रै टेन्डरमा जान अनुमति दिन्छौँ । पहिले नै  मकैभट्मास जसरी पैसा बाँढेर दुरुपयोग गर्न दिँदैनौँ । ती अस्पताल तयार भएपछि मात्रै अस्पतालको उद्घाटन गछौँ । सम्पूर्ण कार्य पूरा गरेपछि मात्रै यहाँ अस्पताल बन्ने भनेर लालपुर्जा तयार गरिन्छ । अनि जग खनेर इँटाढुङ्गा राखेर शिलान्यास गछौँ । उद्घाटन गरेका मध्ये ७० वटा अस्पताल निर्माणकै क्रममा छन् । लगभग दुई सय अस्पतालको निर्माण सम्झौताको क्रममा छौँ । अन्य अस्पतालका लागि जमिन खोजिँदै छ । स्थानीय तहहरूलाई चाँडोभन्दा चाँडो जमिन खोज्न, डीपीआर तयार गर्न प्रोत्साहन गरिरहेका छाँै ।

खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?

प्रतिक्रिया

लेखकको बारेमा

माया श्रेष्ठ
माया श्रेष्ठ

श्रेष्ठ राताेपाटीका लागि समसामयिक विषयमा रिपाेर्टिङ गर्छिन् ।

लेखकबाट थप